Charakterystyka Fausta.
Prezentacja postaci
Bohaterem dramatu Goethego jest Faust, uczony o imponującej wiedzy, który rozczarowany nią zwraca się w stronę czarnej magii. Aby zrealizować swoje pragnienie poznania tego, co niedostępne człowiekowi, właściwie bez wahania (co więcej, bardzo chętnie!) podpisuje diabelski cyrograf. Pragnie wiedzieć więcej i żyć pełnią życia, zamiast gnić w pracowni, ze smutną świadomością, że jest stary i na wiele w życiu nie starczy mu już czasu.
Sam o sobie Faust mówi, że „przestudiował wszystkie fakultety”: prawo, medycynę, filozofię i teologię. Jest więc wszechstronnie wykształcony, ma tytuł doktora i grono uczniów. Nie jest jednak bogaty ani nie są mu znane zaszczyty – „Psu by obrzydło takie życie!”, z goryczą woła uczony.
Georg (lub Johannes) Faust to półlegendarny alchemik, uczony i czarnoksiężnik, kontrowersyjna postać, która zafascynowała wielu twórców przed Goethem (np. Christophera Marlowe’a) i po nim (np. Tomasza Manna).
Wygląd
Niewiele możemy o nim powiedzieć. Faust wspomina, że ma długą brodę. Możemy się domyślać, że choćby z racji swego wieku nie może imponować piękną postacią. Dopiero za sprawą Mefista zmienia się w atrakcyjnego i eleganckiego młodego mężczyznę, który jest w stanie oczarować młodziutką, śliczną dziewczynę.
Cechy charakteru
Czego dowiadujemy się o Fauście?
- Zwróć uwagę na to, czego dowiadujemy się o uczonym z Prologu w niebie. Mefistofeles charakteryzuje Fausta jako człowieka, który odczuwa wieczny niepokój i niedosyt – chciałby wiedzieć więcej i żyć na maksa. Jest szaleńcem, który nie chce uszanować granic ludzkiego poznania ani własnych ograniczeń. Nic nie jest w stanie ukoić jego pragnień, ten niedosyt wpisany jest w jego naturę:
Głupiec ten ziemskim pokarmem się brzydzi.
Zmysły mu wrzące ciągle w dale biegą;
Swego szaleństwa świadomy po trosze,
Gwiazd najpiękniejszych żąda z gwiezdnych roi,
Chce wszystkie ziemskie ogarnąć rozkosze,
Ale mu ducha, w głębi wzburzonego,
Dal ani bliskość żadna nie ukoi.
Fausta charakteryzuje więc ogromny głód wiedzy i ogromny głód życia.
- Przyjrzyj się także postawie bohatera podczas rozmowy z Mefistem – szatan wcale nie wodzi Fausta na pokuszenie, lecz jedynie stwarza mu możliwości. To Faust w pewnym sensie wychodzi z inicjatywą „współpracy” z diabłem! Jest ogarnięty marzeniem posiadania nadludzkiej wiedzy i wciąż do tego dąży. Jego poszukiwania to cykl eksperymentów i pomyłek – uczony ma naturę niestrudzonego poszukiwacza.
- Zauważ, że Faust jako teolog na pewno zdawał sobie sprawę z ryzyka, jakie niesie pakt z diabłem. Jednak otwierające się przed nim możliwości znaczą dla niego więcej niż (zakładany przecież przez niego) ewentualny smutny koniec przymierza z Mefistem. Jest ryzykantem, który gotów jest poświęcić wszystko dla samospełnienia – nawet oddać duszę. Faust to także maksymalista, który chce mieć wszystko albo nic. Rozczarowany swoim życiem, zamierza skończyć ze sobą. Przygotowuje truciznę, która uwolni go od męki życia.
Faust o sobie
- Zwróć uwagę na jego stosunek do własnej wiedzy i poznania ludzkiego.
- W swoim monologu Faust mówi, że spędził życie wśród ksiąg, w swojej pracowni pełnej także dziwacznych narzędzi i notatek. Z goryczą stwierdza: „To się zowie świat!”. Chwila, którą mógłby nazwać piękną i która mogłaby trwać wiecznie, znaczy dla niego więcej niż całe życie. Reaguje emocjonalnie i szybko podejmuje decyzje, gdy chodzi o poznanie nieznanych mu dotąd rzeczy. Nie czuje strachu przed diabłem ani nie lęka się konsekwencji zawartego z nim paktu.
Dlaczego Faust jest postacią uniwersalną?
Faust uosabia odwieczne ludzkie pragnienia (popełnia przecież grzech prarodziców, pragnie zakazanej wiedzy): poznania niedostępnych i nieznanych dotąd prawd, ciekawego i pełnego życia, panowania nad przemijaniem. Chce być zawsze młody, aktywny, pełen sił – któż z nas by tego nie chciał?
Twoja ocena bohatera
Do Fausta można czuć sympatię – patrzy na siebie z dystansem, jest wielką indywidualnością, ma wielkie marzenia i tęsknoty. Jeśli znasz dalszą część dramatu, wiesz, że czyny Fausta niekiedy miały fatalne konsekwencje. Bohater jest jednak wrażliwym człowiekiem. Ma wyrzuty sumienia, że „pozbył się” niewygodnych obrońców czci Małgorzaty, jej matki i brata. Żałuje też, że tak podle potraktował dziewczynę. Jeśli czytałeś zakończenie dramatu, masz prawo do sądu, że w ostatnich chwilach swego życia był naprawdę wielki – pragnął dobra ludzkości i szczęście dała mu świadomość, że przyczyni się do szczęścia ludzi.
Zobacz:
Wskaż podobieństwa i różnice między Faustem a typowym bohaterem romantycznym.