Powstanie Wesela związane jest z rzeczywistym weselem Lucjana Rydla z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną, które miało miejsce w podkrakowskich Bronowicach 20 listopada 1900 r. Na tym weselu był także Wyspiański, który podczas całej zabawy bacznie obserwował gości i słuchał ich rozmów. Dramat powstawał od końca listopada 1900 r. do marca 1901 r. Można więc powiedzieć, że Wyspiański spisywał wrażenia na gorąco.

Weselnicy

Chłopi

  • Uznają intelektualną wyższość inteligencji.
  • Oczekują od inteligencji kierownictwa i opieki (Wernyhora powierza złoty róg Gospodarzowi).
  • Żywo interesują się tym, co się dzieje w świecie (próba rozmowy Czepca z Dziennikarzem o polityce).
  • Praktyczni, zapobiegliwi (Gospodyni chowa do kufra złotą podkowę).
  • Chciwi, pazerni.
  • Mają świadomość własnej wartości wynikającej z zasług w obronie ojczyzny („Z takich jak my był Głowacki” – mówi Czepiec).

Inteligencja

  • Trochę pogardza chłopami, uważa ich za „inny świat”.
  • Przygnieciona przez rzeczywistość, niezdolna do czynu („Tak by się nam serce śmiało/ do ogromnych, wielkich rzeczy,/ a tu pospolitość skrzeczy” – mówi poeta).
  • Nie dostrzega, że przez lata wieś zmieniła się, że domaga się udziału w decydowaniu o losach kraju (Dziennikarz zbywa Czepca próbującego z nim rozmawiać o polityce: „Niech na całym świecie wojna,/ byle polska wieś zaciszna,/ byle polska wieś spokojna”).
  • Zatraciła ambicje przywódcze (Gospodarz wybiera sen zamiast wypełniania misji).
  • Czasami nieświadomie zaciera granicę między rzeczywistością a sztuką, co utrudnia inteligentom dialog z chłopami.

Na pytanie, czy się połączą, odpowiedź znajdujemy w tekście dramatu:

Wyście sobie, a my sobie
Każden sobie rzepkę skrobie.
[…]
Ptok ptokowi nie jednaki
Człek człekowi nie dorówna.

A zatem: porozumienie i współdziałanie tych dwóch grup nie jest możliwe. Pesymista Wyspiański posuwa się dalej i demaskuje mit o przywódczej roli inteligencji. Rozprawia się też z mitem chłopa Piasta i mitem jedności narodowej.

 

Wesele to dramat realistyczno-symboliczny,

czyli rozgrywający się na dwóch płaszczyznach: realistycznej i symbolicznej.

I. Wesele jako dramat realistyczny

Konstrukcja przypomina jasełka: do izby schodzą się zmęczeni tańcem goście, by odpocząć i porozmawiać, rozmawiają na ogół dwie, trzy osoby, potem „schodzą ze sceny”, ustępując miejsca kolejnym.

Ich rozmowy prowadzone są żywym, zindywidualizowanym językiem.

Bohaterowie mają swoje odpowiedniki w świecie realnym:

  • Pierwowzór Gospodarza to Włodzimierz Tetmajer;
  • Pierwowzór Gospodyni – jego żona, Anna z domu Mikołajczyk;
  • Pierwowzór Isi to ich córka Jadwiga;
  • Pierwowzór Pana Młodego to Lucjan Rydel, poeta;
  • Pierwowzór Panny Młodej to Jadwiga Mikołajczykówna, siostra Anny;
  • Pierwowzór Marysi to Maria Mikołajczykówna, siostra Anny i Jadwigi;
  • Pierwowzór Poety – Kazimierz Przerwa-Tetmajer;
  • Pierwowzór Dziennikarza – Rudolf Starzewski, redaktor krakowskiego Czasu;
  • Pierwowzór Radczyni – Antonina Domańska, autorka książek dla dzieci, ciotka Lucjana Rydla;
  • Pierwowzór Żyda – Herman Singer, karczmarz z Bronowic;
  • Pierwowzór Racheli – Pepa Singer, jego córka;

Pierwowzór Nosa to prawdopodobnie, znany z upodobania do wysokoprocentowych trunków, Stanisław Przybyszewski, ewentualnie malarz młodopolski Tadeusz Noskowski.

.

II. Wesele jako dramat symboliczny

Do chaty przybywają, zaproszone przez Rachelę i Poetę, Osoby Dramatu symbolizujące ukryte lęki, myśli i rozterki osób, którym się ukazują, czyli „co tam komu w duszy gra”:

  • Widmo – Ludwik de Laveaux, zmarły narzeczony Marysi;
  • Stańczyk – błazen Zygmunta Starego, ucieleśnienie mądroś­ci politycznej;
  • Rycerz – Zawisza Czarny z Garbowa, uczestnik bitwy pod Grunwaldem, symbol bohaterstwa;
  • Hetman – Franciszek Ksawery Branicki, zdrajca Polski i przeciwnik konfederacji barskiej, hulaka i awanturnik;
  • Upiór – Jakub Szela, przywódca rabacji galicyjskiej z 1846 r.;
  • Wernyhora – lirnik ukraiński, postać legendarna.
  • Pojawiają się symboliczne przedmioty, niezwykle ważne dla wymowy utworu.
  • Złoty róg – symbol wyzwolenia, sygnału wzywającego do walki o niepodległość. Ma moc wyrwania z letargu, ale co z tego, skoro został przez Jaśka zgubiony.
  • A to wszystko przez pawie pióra, ozdobę czapki Jaśka – symbolizujące prywatę, własność i chłopską mentalność.
  • Podkowę zgubioną przez Wernyhorę Gospodyni chowa do kufra. Może to symbolizować szczęście odłożone na potem, walkę o sprawę narodową odłożoną na później, ale także chłopską chciwość, pazerność.
  • Chochoł – krzak róży owinięty na zimę słomą. W wersji dla pesymistów symbolizuje brak życia, uśpienie, niemożność działania. W wersji dla optymistów – sprawę narodową, która odżyje w przyszłości jak krzak róży po zimie.
  • Finałowa scena chocholego tańca jest z kolei symbolem ogólnego marazmu i bezwładu.

.

Bohaterowie realistyczni

  • Gospodarz
    Ma szczytne ideały i dobre zamiary, ale nie jest zdolny do działania. Proza życia, albo żona, przyhamowała go. Sympatyczny, szlachetny, lecz, jak się okazuje, przywódca narodu powinien być także konsekwentny.
  • Gospodyni
    Pazerna, zrzędliwa i apodyktyczna. Rozsądna i trzeźwo myśląca – opowieść męża o misji i złotym rogu traktuje jak bredzenie pijaka.
  • Pan Młody
    Egzaltowany gaduła. Zupełnie nie zna zwyczajów chłopskich – na weselu proponuje Pannie Młodej „zezucie bucików”, co ona uważa za zupełny absurd. W żonie najbardziej ceni urodę.
  • Panna Młoda
    Kolejna praktyczna i przyziemna chłopka. Gubi się w rozmowach z Poetą, nie rozumie jego języka.
  • Dziennikarz
    Zagubiony, niepewny swoich racji, mało elastyczny.
  • Rachela
    Postać tajemnicza, pełna czaru i poezji. A tymczasem jej pierwowzór to bezbarwna i mdła piętnastoletnia córka karczmarza.
  • Nos
    Dekadent, alkoholik, który wypowiada słynne słowa: „Piję, piję, bo ja muszę”.
  • Jaśko
    Niedojrzały, nieodpowiedzialny młokos. Strojniś i wiejski uwodziciel.

.

Kto się komu ukazuje i dlaczego

  • Widmo – Marysi
    To wspomnienie romantycznej miłości do zmarłego za granicą malarza, który był narzeczonym Marysi. Czy scena ta nie przypomina trochę Mickiewiczowskiej ballady Romantyczność?
  • Stańczyk – Dziennikarzowi
    Dziennikarz związany jest ze znanym zachowawczym ugrupowaniem politycznym, które za patrona obrało sobie właśnie Stańczyka. Przedstawiciele tego ugrupowania, zwani stańczykami, byli przeciwnikami walki zbrojnej, za to zwolennikami lojalizmu wobec zaborców. Dziennikarz przeżywa ciężkie chwile, nie widzi żadnych perspektyw, wydaje mu się, że jedynym ratunkiem jest śmierć. Stańczyk każe mu porzucić „kruczy ton”. Wręcza kaduceusz, czyli laskę błazeńską, i przykazuje mącić nim „narodową kadź”. Każe mu też zacząć mówić z sensem i zrobić w końcu coś dla kraju.
  • Rycerz – Poecie
    Poeta, rasowy dekadent, to przeciwieństwo aktywnego i pełnego mocy Rycerza. Zawisza uosabia siłę i potęgę, o której marzy Poeta.
  • Hetman – Panu Młodemu
    Przybywa wściekły i krzyczy: „czepiłeś się chamskiej dziewki”. Zarzuca mu zdradę własnej klasy. Pojawienie się Hetmana sugeruje, że w gruncie rzeczy Pan Młody czuje wyższość nad swoją żoną, ma poczucie odrębności szlacheckiej warstwy społecznej. Ślub z chłopką to kaprys, podążanie za modą, a nie dowód prawdziwego zbratania się z ludem.
  • Upiór – Dziadowi
    Jest zjawą Jakuba Szeli, chłopa, który w 1846 r. stanął na czele rabacji chłopskiej przeciw szlachcie, sprowokowanej przez administrację austriacką w Galicji w celu rozbicia przygotowań do powstania narodowego. Ukazuje się Dziadowi, bo ten niedawno przypominał o „krwawych zapustach” i drażnił ojca panny młodej, który wydał córki za „panów” z miasta.
  • Wernyhora – Gospodarzowi
    Gospodarz szczerze pragnie porozumienia obu grup społecznych i wierzy, że jest ono możliwe. Dlatego Wernyhora powierza mu ważną misję. Gospodarz przekazuje swoje zadanie Jaśkowi i idzie spać.

.

Akcja

Akt I
Prezentuje gości z miasta i chłopów z Bronowic. Dzięki krótkim dialogom poznajemy ich mentalność, charakterystyczne cechy, kontrasty pomiędzy obydwiema grupami.

Ważne rozmowy z aktu 1.

  • W scenie 1. – rozmowa Czepca z Dziennikarzem. Chłop, chcąc się dowiedzieć czegoś o polityce, spotyka się z lekceważeniem inteligenta, który uważa, że dla Czepca nie powinno mieć to znaczenia, bo wieś jest przecież oazą spokoju. Czepiec zaś dochodzi do wniosku, że „panom”, w przeciwieństwie do pełnych zapału chłopów, brak energii.
  • W scenie 4. – rozmowa Radczyni z Kliminą. Tu padają słynne słowa Radczyni: „Wyście sobie, a my sobie. Każden sobie rzepkę skrobie”.
  • W scenie 7. – rozmowa Radczyni i Kliminy o pracach polowych. Niezorientowana w temacie Radczyni pyta o siewy i żniwa.
  • W scenie 8. ksiądz skarży się Panu Młodemu, że spotyka się często z pogardą z racji swego chłopskiego pochodzenia.
  • W scenie 11. ksiądz przypomina Państwu Młodym, że w małżeństwie zdarzają się zdrady. Panna Młoda reaguje żywiołowo – „Zdarłabym jej łeb, jak krosna!”, a Pan Młody jest zachwycony tym „dowodem miłości”.
  • W scenie 12. Pan Młody pragnie wyznań, chce znów usłyszeć, że jest kochany. Panna Młoda jest zniecierpliwiona jego monotematycznością. Słynna scena z butami.
  • W scenie 17. Pan Młody zwraca się do przybyłego na wesele Żyda z zapewnieniem, że gość i on są przyjaciółmi. Żyd odpowiada trzeźwo: „my jesteśmy/ tacy przyjaciele, co się nie lubią”. Opowiada też o swojej córce.
  • W scenie 18. pojawia się Rachela.
  • W scenie 19. – rozmowa Pana Młodego z Rachelą. Zachwyca się on prostym, wiejskim życiem, które przeciwstawia szarej egzystencji w mieście. Zachwala chodzenie boso i bez bielizny.
  • W scenie 21. – osobliwa i osobista rozmowa Poety z Rachelą, w której dziewczyna wyjawia mu swoje pragnienia.
  • W scenie 24. – Poeta w rozmowie z Gospodarzem mówi o wzniosłych pragnieniach i przygniatającej rzeczywistości. Rozmawiają też o chłopach: Gospodarz wypowiada słynne słowa „co czyni, to czyni święcie […]/ bardzo wiele, wiele z Piasta;/ chłop potęgą jest i basta”.
  • W scenie 27. zabawę weselną Żyd nazywa szopką.
  • W scenie 36. Rachela w rozmowie z Poetą proponuje, by zaprosić na wesele „wszystkie dziwy, kwiaty, krzewy,/ pioruny, brzęczenia i śpiewy…”.
  • W scenach 37. i 38. Poeta namawia Pannę Młodą, by zaprosiła gości, „których bieda, Piekło dręczy”. Ta jednak nie rozumie, o co chodzi. Pan Młody zaprasza Chochoła…

Akt II
Przybywają fantastyczni goście, Osoby Dramatu, czyli widma. Ukazują się w następującej kolejności: Chochoł, Widmo, Stańczyk, Rycerz, Hetman, Upiór, Wernyhora. Wernyhora wręcza Gospodarzowi symboliczny złoty róg, który ma poderwać wszystkich do powstania.

Akt III
Same rozczarowania. Gospodarz idzie spać. Sądząc, że uratuje tym sytuację, powierza złoty róg Jaśkowi, który gubi go, schylając się po czapkę z piór. Lud z kosami nadaremnie czeka na Wernyhorę. Nadchodzi Chochoł. W takt jego muzyki orszak weselny rusza do tańca, który przypomina powolne dreptanie w kółko. A miała to być przecież walka zbrojna i mityczne zjednoczenie chłopów i panów… Dramat kończą słynne słowa Chochoła: „Miałeś, chamie, złoty róg,/ miałeś, chamie, czapkę z piór […]/ ostał Ci sie ino sznur”.

 

Chłopomania to, charakterystyczne dla Młodej Polski, szczególnie silne zainteresowanie przedstawicieli inteligencji wsią i folklorem. Zainteresowanie dosyć płytkie: po prostu urzeczenie barwnymi strojami, ciekawymi obrzędami, ludowymi opowieściami. Nie bez znaczenia był też odmienny tryb życia chłopów i specyficzna mentalność. Popularne stały się małżeństwa z chłopkami. W 1890 r. Włodzimierz Tetmajer ożenił się z Anną Mikołajczykówną. Nie doszło do ślubu malarza Ludwika de Laveaux z Marią Mikołajczykówną z powodu śmierci narzeczonego.

Zobacz:

Czym i o czym jest Wesele Stanisława Wyspiańskiego?

77. Przedstaw Wesele Stanisława Wyspiańskiego jako dramat realistyczno-symboliczny.

Wesele – Stanisław Wyspiański

Omów kompozycję Wesela Stanisława Wyspiańskiego

Wesele Wyspiańskiego, realistyczno-symboliczny dramat narodowy

Wesele – Wyspiański Stanisław

Wesele na maturze

Wesele w pytaniach i odpowiedziach

Wesele Wyspiańskiego na maturze

Wesele Stanisława Wyspiańskiego pytaniem o świadomość narodową Polaków.

Omów kompozycję Wesela Stanisława Wyspiańskiego

Jakie są główne wyznaczniki artyzmu Wesela Stanisława Wyspiańskiego?