Dziady cz. II na egzaminie
Treści związane z lekturą potrzebne do egzaminu
Motywy
Motyw fantastyki, wizji, wyobraźni, duchów i zjawisk irracjonalnych w literaturze.
Może być motywem przewodnim testu, jest bardzo inspirujący i gimnazjaliści spotykają się z tematem wielokrotnie. Już wędrówka Odyseusza obfitowała w baśniowe i fantastyczne przygody. O grę wyobraźni opiera się przygoda Don Kichota, w romantycznej Balladynie postacie fantastyczne odgrywają dużą rolę, a lubiana przez młodzież fantastyka choćby bohaterowie Tolkiena czy pomysły Lema – to dzieci poetyki romantycznej. Aby się w tym dobrze znaleźć – uważaj w odróżnianiu zdarzeń i osób realistycznych od fantastycznych.
Zapamiętaj terminy:
- Irracjonalizm – postawa uznająca zjawiska nierealne, niewyjaśniane rozumem za istniejące w rzeczywistości.
- Profetyzm – oznacza dar proroctwa, przewidywania przyszłości.
- Wizjonerstwo – doświadczanie wizji, zapisywanie ich w literaturze.
- Spirytualizm – wiara w duchy, duchową stronę zjawisk.
- Mistyka – najprościej mówiąc: wiara w możliwość kontaktu człowieka z Bogiem i zaświatem, duszami zmarłych, istotami pozaziemskimi.
Rozum kontra serce – polemika szkiełka i oka, czyli kontekst poezji Mickiewicza
- Zapamiętaj. Ballady i romanse – to zbiór ballad wyrastających z ludowych podań i opowieści, pełny baśniowej fantastyki, tajemniczości i – prezentujący ludowy kodeks moralny. To pierwsze, na wskroś romantyczne dzieło Mickiewicza. Jeśli mowa o poezji pokrewnej z II częścią Dziadów będą to ballady Mickiewicza.
- Wyróżnij treść programowej ballady Romantyczność, głoszącej romantyczny program. Na miejskim placu w biały dzień Karusia widzi ducha zmarłego kochanka. Inaczej interpretują jej widzenie ludzie ze wsi, inaczej zaś mędrzec (szkiełkiem i okiem mierzący świat). Sędzią jest poeta romantyczny, który rozstrzyga spór na rzecz ludu, mówiąc słynne słowa:Dziewczyna czuje – odpowiadam skromnie
A gawiedź wierzy głęboko
Czucie w i wiara silniej mówią do mnie
Niż mędrca szkiełko i oko….
- Zapamiętaj kontrastowe symbole – szkiełko i oko jako symbol klasyków, czucie i wiara jako symbol romantyków. Zastanów się, jakie wartości przemawiają do Ciebie.
Dziady cz. II – praca z tekstem
[…] w swoim podsumowaniu komentarza folklorystycznego do II części Dziadów Maria Wantowska sporządziła listę dwudziestu sześciu pominięć, zmian i dodatków, jakich dopuścił się twórca w stosunku do ludowych tradycji obrzędowych. 7 spośród elementów pominiętych warto wymienić ucztę uczestników obrzędu, i upraszanie przodków o pomoc w gospodarstwie. (…) Mickiewiczowi zależało na tym, aby obrzęd odbywał się w poświęconej budowli, podczas gdy ludowe dziady obchodzono na cmentarzach i w izbach domostw, lecz nie w kaplicach. […] podczas ludowego obrzędu duchy zachowywały dyskrecję niewidzialności i milczenie w świecie fikcji poetyckiej zaś przyjmują postać zjaw, przedstawiają się i wygłaszają pouczenia moralne. Wbrew przypisywanym im przez lud zwyczajom, odmawiają przyjęcia posiłku, a ponadto podlegają osobliwej, zdecydowanie nieludowej klasyfikacji (duchy lekkie, średnie, ciężkie).
Bogusław Dopart – Ludowość romantyczna. Wizja świata w II części Dziadów w Lektury polonistyczne pod redakcją Andrzeja Borkowskiego i Janusz S. Gruchały
Za M. Wantowska, Dziady wileńsko-kowieńskie w tomie zbiorowym Ludowość u Mickiewicza. Pod red.
J. Krzyżanowskiego i R. Wojciechowskiego.
Pytania:
1. Uporządkuj nazwiska autorów i tytuły opracowań:
A. Kto jest autorem artykułu, z którego pochodzi fragment, podaj tytuł atrykułu?
B. Kto i w jakim opracowaniu wskazał rozbieżności Dziadów Mickiewiczowskich z ludowymi?
C. Pod czyją redakcją ukazały się wymienione opracowania?
2. Ilu zmian i odstępstw wobec rzeczywistych ludowych obrzędów dziadów dokonał Mickiewicz według badaczki Wantowskiej?
3. Jakie różnice wymienia autor tekstu – podaj cztery przykłady.
4. Jak myślisz – dlaczego u Mickiewicza obrzęd dziadów odbywał się w kaplicy?
Odpowiedzi:
1.
- A. Autor: Bogusław Dopart, tytuł: Ludowość romantyczna, zamieszczony w opracowaniu „Lektury polonistyczne”
- B. Maria Wantowska – autorka artykułu „Dziady wileńsko-kowieńskie” w dziele zbiorowym pt. „Ludowość u Mickiewicza”
- C. Ludowość u Mickiewicza – pod redakcją J. Krzyżanowskiego i R. Wojciechowskiego
Lektury polonistyczne – pod redakcją Andrzeja Borkowskiego i Janusza S. Gruchały
2. Dwudziestu sześciu.
3.
- W dziadach ludowych uczestnicy obrzędu biorą udział w uczcie i proszą o pomoc w gospodarstwie, u Mickiewicza nie ma nic podobnego.
- Dziady ludowe obchodzone są na cmentarzach, nie jak u Mickiewicza – w poświęconej kaplicy.
• Według obrządku ludowego duchy były milczące i niewidzialne – u poety mają postać zjaw i mówią. - W dziadach ludowych duchy nie odmawiały posiłku i nie dzieliły się tak jak sklasyfikował je Mickiewicz.
4. Poecie zależało na tym by obrzęd odbył się w poświęconej kaplicy, ponieważ chciał w ten sposób związać dziady ludowe z polską wiarą i tradycją katolicką.
Krótka wypowiedź pisemna
Jesteś romantykiem. Napisz apel do poetów, nawołując, by nie przeceniali klasycznego racjonalizmu. Użyj trzech argumentów.
Poeci – koledzy po fachu, ludzie pióra, wybrańcy poetyckiej muzy. Nie dajcie się zwieść potędze rozumu, która jest siłą ważną, ale nie jedyną.
- Rozum zabroni Wam pisać o postaciach, które żyją tylko w podaniach ludu, baśniach, snach – czy to nie strata?
- Rozum nie potrafi odpowiedzieć na wszystkie pytania człowieka – czy poezja powinna je pominąć?
- Rozum i wykształcenie pominą uczucia ludzi prostych, dzieci – a czy nie mają one wstępu do poezji?
Pamiętaj!
Trzymaj się ściśle polecenia – argumentów ma być dokładnie trzy!
Dziady cz. II – wypracowanie egzaminacyjne
Jesteś zwolennikiem lub przeciwnikiem literatury fantastycznej i fantastyki w literaturze. Uzasadnij swoje racje, odwołując się do trzech przykładów literackich.
Notatka wstępna
Temat wymaga, jak to najczęściej bywa – rozprawki.
Jeśli postawisz tezę, że jesteś zwolennikiem realizmu – to musisz uargumentować dlaczego, jeśli fanem fantastyki – to samo. W dobie literatury SF i tak różnorodnej literatury zapewne więcej znajdzie się zwolenników fantastyki.
Po ukształtowaniu tezy w rodzaju:
Jestem zwolennikiem obecności fantastyki w literaturze i sztuce, a nawet wielbicielem literatury SF.
Podaj argumenty:
- Twórczość ludzka ma prawo i musi wykraczać poza kopiowanie rzeczywistego świata.
- Fantastyka daje pole dla pracy wyobraźni, możliwość stwarzania innego świata.
- Fantastyka daje możliwości oderwania się od szarej rzeczywistości.
- Kostium fantastyki pozwala także na pouczenia, przekazanie mądrości życiowych, zobrazowanie prawd o człowieku.
- Fantastyka jest lub bywa spełnieniem marzeń człowieka o przekraczaniu pewnych granic i własnych ograniczeń.
- Literatura jest przy tym także rozrywką, spędzeniem czasu – odbiorcy lubią podróżować po fantastycznych światach i obserwować nieprawdopodobne zdarzenia. Dlaczego nie?
- Marzenia fantastyczne to praca wyobraźni, która może się przeobrazić w fakty – lot Ikara to czysta fantazja, ale przecież dziś latamy. Powieści Verne’a – lot na księżyc, łódź podwodna były mrzonkami fantasty, a człowiek poleciał na księżyc naprawdę.
Jak wpleść w to przykłady literackie?
Prosto – podaj trzy różne przykłady fantastyki w literaturze i wskaż, które cele spełniają. Dlaczego nie miałyby prawa istnieć w literaturze.
- Podróże Guliwera po światach fantazji – to poza aktem niesamowitej wyobraźni także satyra na społeczeństwo, pouczenie moralne, poszukiwanie idealnego świata.
- Ballady i romanse Mickiewicza – ukazują wyobraźnię ludu, objaśniają po swojemu zjawiska świata, dają bardzo konkretny kodeks moralny.
- Współczesna literatura SF, fantazy, także film czy sztuka komiksu. Jest innym spojrzeniem na sprawy człowieka, pozawala marzyć o penetracji kosmosu, czasem podejmuje bardzo filozoficzną i psychologiczną problematykę.
Zobacz:
Reguły ludowej moralności zawarte w II części Dziadów Adama Mickiewicza
Zaprezentuj treść całości utworu Adama Mickiewicza pt. Dziady