Odyseja

Odyseusz jest uosobieniem sprytu i przemyślności, które często okazują się bronią skuteczniejszą niż potęga wojskowa. To najsłynniejszy z wodzów wojny trojańskiej, który umiał pokonać krytyczne momenty inteligencją i odwagą. Powrót Odyseusza do domu – dziesięcioletnia wędrówka, pełna przygód i niezwykłości (m.in. romans z czarodziejką Kirke, która zamieniała ludzi w zwierzęta, i z nimfą Kalipso, która kusiła Odysa nieśmiertelnością, spotkanie z Eolem, bogiem wiatrów, zejście do Hadesu) – jest nie tylko barwną opowieścią, ale swoistą metaforą życia ludzkiego.

Czas akcji

Mamy w poemacie dwa czasy:

• Pierwszy czas jest mierzony wschodami i zachodami słońca lub określony pewną liczbą minionych dni. Wynosi on trochę więcej niż miesiąc (od narady bogów i wizyty Ateny pod postacią Mentesa u Telemacha, przez wizytę u Feaków, do ostatnich wydarzeń na Itace po powrocie Odysa).
  Wiadomo też, że jest jesień. Kiedy Odys zjawia się u Feaków, mówi do niego Alkinoos na przykład: „Teraz (…) noc jest długa, niezmierna, jeszcze nie pora spać, dalej więc opowiadaj nam dziwy”. (pieśń IX)

• Drugi czas to dziesięć lat przygód Odysa, od zburzenia Troi aż po powrót do rodzinnego kraju. Jest to wielki obszar czasu i przestrzeni pokazany w skrócie w różnych opowieściach.

Te dwa nurty tak zlewają się ze sobą, że czytelnik pod koniec poematu zapomina o tym czasie zasadniczym – trzydziestu paru dniach właściwej akcji. Bardziej skupia swoją uwagę na dziesięcioletniej podróży Odysa.

Miejsce akcji

Jest to podróż, czyli tych miejsc będzie wiele. Akcja rozpoczyna się i kończy na Itace.

Kompozycja Odysei

Na Odyseję Homera składają się 24 księgi, opowiadające o tułaczce Odyseusza spod Troi do ojczyzny – Itaki. Odyseusz był królem Itaki, mężem wiernej Penelopy, który z przymusu brał udział w wojnie trojańskiej.

24 księgi

I – IV – opowieść o wyprawie Telemacha (Telemachia)
V – VIII – pobyt Odyseusza u Feaków
IX – XII – opowieść Odyseusza o przygodach
XIII – XVI – pobyt Odyseusza na Itace
XVII – XX – Odys we własnym domu (ale jeszcze nierozpoznany)
XXI – XXIV – rozprawa z konkurentami Penelopy i zakończenie

Epos

Gatunek literacki

Epos – gatunek epicki.

• Równolegle ukazane są wydarzenia w świecie bogów i ludzi. Każde ważne wydarzenie w świecie ludzi odbywa się przy udziale bogów. Ale ostatecznie o wszystkim decyduje Przeznaczenie.
• O wydarzeniach opowiada wszechwiedzący narrator – zna przeszłość i przyszłość bohaterów, ich przygody przedstawia obiektywnie i z dystansem.
• Epos rozpoczyna się inwokacją (zwrot do bóstwa) – w Odysei skierowana do Kaliope, muzy poezji epickiej.
• Pisany jest heksametrem (każdy wers składał się z sześciu stóp metrycznych) – niemożliwe do uzyskania w języku polskim, bo nie mamy iloczasu (podziału na długie i krótkie samogłoski).
• Styl podniosły, patetyczny.
• U Homera charakterystyczne jest koncentrowanie akcji wokół jednej postaci (Achilles w Iliadzie, Odyseusz w Odysei).
• Niektóre wydarzenia są szczegółowo opisane, inne zaś zaledwie wspomniane. O pobycie Odysa na wyspie nimfy Kalipso wiemy bardzo niewiele, a spędził tam siedem lat. Natomiast krótki pobyt u boga wiatrów Eola jest opisany szczegółowo.
• Układ fabuły jest niezależny od chronologii opowiadanych zdarzeń – Odyseja rozpoczyna się od wyprawy Telemacha, a przecież odbyła się ona później niż większość przygód Odyseusza.

O czym jest Odyseja?

• Odyseusz, król Itaki, po zdobyciu Troi, nareszcie może powrócić do rodzinnej Itaki i do ukochanej żony Penelopy. Wyrusza drogą morską… jednak naraża się Posejdonowi i tu zaczynają się kłopoty, a także Odyseja. Jego wędrówka do rodzinnej Itaki będzie trwać aż 10 lat…

• Na Odyseję Homera składają się 24 księgi. Jej akcja rozgrywa się w ciągu 40 dni; rozpoczyna ją opis narady bogów nad dalszymi losami tułającego się Odysa, a kończy zawarciem przymierza między Odysem a rodzinami zalotników Penelopy, których zabił po powrocie do Itaki.

• Powrót Odyseusza do domu – dziesięcioletnia wędrówka, pełna przygód i niezwykłości, jest nie tylko barwną opowieścią, ale i metaforą życia ludzkiego i zbiorem wielkich prawd o naturze człowieka.

 

Fabuła obejmuje następujące wątki:

• podróż Telemacha w poszukiwaniu zaginionego ojca,

• opowieść o przygodach Odyseusza w czasie wędrówki z wyspy Ogigii, gdzie siedem lat był więziony przez nimfę Kalipso, na wyspę Feaków,

• relacja Odyseusza (pierwszoosobowa narracja) – opowiadanie o minionych przygodach, takich jak: oślepienie Polifema, gniew Posejdona, wizytę w kraju Lotofagów, u Eola i Kirke, zejście do podziemia, spotkanie z Syrenami, zemsta Heliosa za zabicie świętych krów, przeprawa między Scyllą i Charybdą,

• przybycie Odyseusza na Itakę w przebraniu żebraka, jego pobyt w domu.

 

Świat bogów

Bogowie greccy ulegają bardzo ludzkim emocjom. Złoszczą się, zazdroszczą, boją, mszczą, często posługują się podstępem. Ale potrafią takie rzeczy, o których nie mógł nawet marzyć żaden śmiertelnik. Przede wszystkim przybierają różne postacie (Atena często staje się Mentorem), mogą też upiększać, odmładzać lub postarzać swoich podopiecznych. Takie czary-mary. I bez przerwy z kimś romansują. Trudno nawet zliczyć dzieci Zeusa czy Posejdona (np. niezbyt boski w wyglądzie cyklop Polyfem). Romansują też ze śmiertelnikami. Kalipso przez siedem lat bawiła się Odysem i dopiero wyraźny nakaz Zeusa sprawił, że pozwoliła pięknemu żeglarzowi wrócić do Itaki.

A oto bogowie, którzy mieli wpływ na losy Odyseusza:

• Atena – bogini mądrości. Określana jako Pallada lub sowiooka. Sprzyjała Odysowi i Telemachowi właśnie dlatego, że w życiu kierowali się mądrością, byli sprytni i nieufni.
• Zeus – to od niego wszystko zależy. Helios zwraca się do niego z prośbą o pomszczenie świętych byków, to Zeus każe Kalipso wypuścić Odysa.
• Posejdon – z nim Odys miał na pieńku. Władca mórz okrutnie doświadczał Odyseusza. A wszystko to za oślepienie Polifema.
• Helios – bóg słońca, właściciel wyjątkowej trzody, za zabicie której zginęli towarzysze Odysa.
• Hermes – boski posłaniec, działa na polecenie Zeusa.

 

Bohaterowie Odysei

• Odys (Ulisses) – król Itaki, bohater wojny trojańskiej (pomysł z koniem). Odważny i przebiegły, nieufny, podejrzliwy. I przede wszystkim wytrwały. Jest symbolem cierpliwego wędrowca, przebiegłego wojownika, wiernego męża.

• Penelopa – uznana za wzór wiernej żony. Cierpliwie odganiała zalotników, czekając na męża (przez 20 lat!). Piękna, dumna, nieufna (nawet Odyseusza poddała próbie).

• Telemach – syn Odyseusza, odważny i odpowiedzialny (opiekuje się matką). Nie znał dobrze ojca, a mimo to był mu wierny. Wiedział, że jedynie powrót Odysa zapewni mu dziedzictwo tronu Itaki (gdyby matka powtórnie wyszła za mąż, pierwszeństwo miałyby dzieci z nowego związku). Telemachem opiekowała się Atena, pod postacią Mentora.

• Kirke – dość swawolna boginka. Dla igraszki zmieniała swych gości w wieprze. Kiedy Odyseusz pod groźbą śmierci zmusił ją do cofnięcia czaru, zaproponowała mu… wspólne spędzenie nocy. Przez rok uwodziła Odysa. Skutecznie, bo z tego związku narodził się Telegonos.

• Kalipso – ta nimfa prawdziwie kochała Odyseusza. Przez siedem lat więziła go na wyspie.

• Mentor – przyjaciel Odyseusza i opiekun Telemacha. Jego postać często przyjmowała bogini Atena. Dziś słowo mentor oznacza nauczyciela, mądrego doradcę.

 

Ważna postać Odysei – Odyseusz

• Odyseusz był najsłynniejszym z wodzów wojny trojańskiej. Zmuszony był do udziału w niej, ponieważ przepowiednia głosiła, że bez niego Grecy nie mają szans na wygranie wojny.

• Zwyciężał głównie za pomocą podstępu i sprytu, nie siły. Stał się symbolem ludzkiej zaradności i przebiegłości, sprytu i przemyślności, które często okazują się bronią skuteczniejszą niż potęga wojskowa.

• Typ – rycerz starożytny, król, wódz. Ale Odyseusz to literacka indywidualność – zwycięża głównie za pomocą umysłu, podestu, sprytu,nie siły. Odyseusz bardziej niż symbolem rycerstwa stał się symbolem ludzkiej zaradności i przebiegłości,uosobieniem sprytu i przemyślności, które często okazują się bronią skuteczniejszą niż potęga wojskowa.

• Powrót Odyseusza do domu – dziesięcioletnia wędrówka, pełna przygód i niezwykłości, jest nie tylko barwną opowieścią, ale i swoistą metaforą życia ludzkiego i wielkich prawd o naturze człowieka. Najważniejsze cechy Odyseusza to chytrość i odwaga, często walczy on podstępem, jest najsłynniejszym z wodzów wojny trojańskiej. Sławny pomysł Odyseusza to fortel z koniem trojańskim i sposób, w jaki pokonał groźnego cyklopa, pozbawiając go jedynego oka. Jako jedyny śmiertelnik odbył wędrówkę po Hadesie. Także jako jedyny przetrwał śpiew syren, siedem lat przeżył u nimfy Kalipso, zanim dotarł do domu, do czekającej wiernie Penelopy.

Odyseusz – bohater literacki

Jakie role przyniosło Odysowi życie?

Odyseusz jest reprezentantem nas wszystkich – ludzi stawianych w trudnych sytuacjach życiowych, często bezradnych wobec tajemnic istnienia, podejmujących nieustające zmagania z losem. Walczy o godność ludzką nawet wbrew bogom.

Oto role, które kazał zagrać mu los:

• ojciec rodziny, którą trzeba pozostawić;

• rycerz wobec wojny, w której trzeba wziąć udział – Odyseusz jako wódz wykazał się doświadczeniem, mądrością, odwagą, umiejętnościami dyplomatycznymi…,

• człowiek wobec Fatum (mimo wielu niepowodzeń Odyseusz nie poddaje się, wciąż pokonuje nowe trudności – zemścić się na nim chcą bogowie w odwecie za pokonanie Troi, potem pomścić swoją krzywdę chce też cyklop Polifem, którego oślepił, przeciwko Odysowi występuje ojciec Polifema – Posejdon,

• podróżnik, zdobywca świata,

• ten, który stracił wszystko – przyjaciół, majątek– Odyseusz wraca do Itaki samotny – na obcym okręcie i bez zdobytych w Troi łupów.

 

Podróż Odyseusza

1. Opuszczenie Troi
Odyseusz dowodził dwunastoma greckimi okrętami. Burza oddzieliła jego flotę od okrętów Agamemnona.

2. Miasto Ismaros w Tracji
Żołnierze Odyseusza napadli na bogate miasto i wymordowali jego mieszkańców. Ocalała jedynie rodzina kapłana Marona – wykupił ich od śmierci ofiarowaniem wina o niezwykłej mocy (wykorzysta je później Odys do pokonania cyklopa).

3. Kraina Lotofagów
To lud żywiący się kwiatami lotosu. Ktokolwiek zjadł kwiat lotosu, zapominał, kim był i na zawsze pragnął pozostać wśród Lotofagów. Odyseusz jako jedyny odmówił poczęstunku. Swoich towarzyszy musiał związać i siłą zaprowadzić na statki.

4. Wyspa cyklopów
Cyklop Polifem był pasterzem kóz, synem boga Posejdona. Odyseusz wyruszył wraz z dwunastoma towarzyszami do jaskini Polifema. Zostali tam uwięzieni, a okrutny Polifem każdego dnia zjadał dwóch spośród przyjaciół Odysa. Odys spił winem olbrzyma, a następnie wypalił mu jedyne oko. Wcześniej przedstawił mu się jako Nikt. Oślepiony Polifem chciał wzywać pomocy, ale na pytania innych cyklopów o to, kto go skrzywdził, odpowiadał: Nikt! Dzięki temu Odyseusz i jego towarzysze zdążyli uciec. Jaskinię opuścili ukryci pod brzuchami owiec, bo oślepiony Polifem starał się po omacku ­wyłapać wszystkich marynarzy. Nie przypuszczał jednak, że schowali się pod wybiegającymi owcami.

5. Wyspa Eola
Eol – bóg wiatrów – ofiarował Odysowi worek zawierający wszystkie przeciwne wiatry. Zabronił go otwierać przed dotarciem do Itaki. Kiedy Odyseusz zasnął, jego żeglarze zajrzeli do worka. Myśleli, że znajdują się tam skarby, które Odys pragnie ukryć przed towarzyszami. Wypuszczone złe wiatry znowu zagnały okręty do wyspy Eola. Rozgniewany bóg odmówił pomocy.

6. Kraj Lajstrygonów
Statki Odyseusza zostały zniszczone, a żeglarze pożarci przez okrutnych Lajstrygonów. Z całej drużyny pozostał tylko jeden statek.

7. Wyspa czarodziejki Kirke
Kirke zamieniła wszystkich żeglarzy w wieprze, jedynie Odys oparł się jej zaklęciu (pomógł mu bożek Hermes, ofiarowując ochronne ziele). Odys zmusił Kirke do odczarowania żeglarzy. Przez cały rok Kirke gościła u siebie drużynę Odysa. Uwaga! Odys zdradził Penelopę – romansował z Kirke. Z tego związku narodził się Telegonos.

8. Hades
Za radą Kirke Odys udał się do królestwa zmarłych, do wieszcza Tejrezjasza, który miał mu wskazać drogę do domu. Przy okazji wędrowiec spotkał bohaterów wielu mitów (Jokastę – matkę Edypa, Ledę, Alkmenę – matkę Herkulesa, Ariadnę) oraz dusze cierpiące w Tartarze (Syzyfa, Tantala). Matka Odysa (a raczej jej dusza) powiedziała mu o wierności Penelopy.

9. Syreny
Pół kobiety, pół ptaki (Tak, tak! To wcale nie były ryby!) wabiły swym śpiewem żeglarzy, a następnie pożerały ich. Odyseusz za radą Kirke pozalepiał uszy żeglarzy woskiem, a siebie kazał przywiązać do masztu.

10. Scylla i Charybda
Dwa potwory siedzące na obu brzegach cieśniny. Charybda połykała statki w całości, sześciogłowa Scylla pożerała sześciu podróżnych z każdego statku. Odyseusz wybrał drogę bliżej Scylli – uratował statek, ale stracił sześciu towarzyszy.

11. Byki Heliosa
Towarzysze Odysa upolowali i zjedli (mimo jego zakazu) kilka ukochanych, białych byków boga słońca Heliosa. Rozgniewany bóg namówił Zeusa do pomszczenia jego krzywdy. Zeus błyskawicą zatopił okręt Odysa. Z katastrofy ocalał jedynie Odys.

12. Wyspa bogini Kalipso
Odys został wyrzucony na brzeg wyspy. Nimfa Kalipso zakochała się w tym człowieku i absolutnie nie chciała go wypuścić ze swego królestwa. Po siedmiu latach na wyspie zjawił się boży posłaniec Hermes i nakazał Kalipso uwolnienie Odysa (był to nakaz Zeusa, ale na prośbę Ateny). Zakochana nimfa była nieszczęśliwa, jednak posłuszna rozkazom Zeusa pomogła Odysowi wybudować statek.

13. Kraina Feaków
Odys wypłynął, ale mściwy Posejdon rozbił jego statek. Ledwie żywy wędrowiec dotarł do krainy żeglarzy Feaków. Tu na dworze króla Alkinoosa opowiedział swoją historię (i stąd właśnie znamy wszystkie jego przygody). Żeglarze feaccy odwieźli go do Itaki.

14. Itaka
Atena zamieniła Odysa w starego żebraka. W chacie pasterza Eumajosa spotyka się z powracającym ze Sparty Telemachem. Następnego dnia odbywa się turniej łuczniczy – najlepszy zawodnik ma zostać mężem Penelopy. Wygrywa Odys (nadal pod postacią żebraka). Rozpoczyna się bitwa z zalotnikami (słusznie nazywana przez Homera rzezią). Nieufna Penelopa poddaje jeszcze próbie Odysa – każe sługom wynieść z komnaty łoże Odysa. Odys twierdzi, że to niemożliwe (łoże było przytwierdzone na stałe). Ale o tym wiedzieli jedynie Penelopa i jej mąż. Niektórzy mieszkańcy Itaki chcieli pomścić zabitych zalotników, ale bitwie zapobiegła Atena.

 

Okiem geografa
Mityczne krainy odwiedzane przez Odyseusza to w rzeczywistości:

• Kraina Lotofagów – Libia
• Wyspa Polyfema – Sycylia
• Kraina Lajstrygonów – Sycylia lub Italia
• Wyspa Kirke – być może to półwysep leżący w Italii na południe od Lacjum
• Hades – wejście do niego znajdowało się prawdopodobnie na północ od Morza Czarnego
• Wyspa syren – gdzieś w Zatoce Neapolitańskiej
• Cieśnina Scylli i Charybdy – Cieśnina Messyńska
• Wyspa Heliosa – znowu Sycylia
• Wyspa Kalipso – Ceuta na wybrzeżu afrykańskim, po drugiej stronie Cieśniny Gibraltarskiej
• Kraina Feaków – Korfu

Czy wiesz, że…
…to właśnie Odyseusz był pomysłodawcą konia trojańskiego?

 

Najsłynniejsze fortele Odysa

• Pomysł z koniem trojańskim, dzięki któremu udało się Achajom pokonać Troję. Udali oni, iż rezygnują z walki, a w darze pod murami miasta zostawili olbrzymiego, drewnianego konia „naszpikowanego” żołnierzami. Trojanie dali się oszukać.
• Ucieczka z jaskini cyklopa Polifema, którego spił winem, przedstawił się mu jako Nikt i oślepił, wbijając w jedyne oko potwora rozpalony drąg. Przyczepiona do baranich podbrzuszy załoga Odyseusza wydostała się z trzodą Polifema na zewnątrz. Niestety, nie wszyscy, kilku bowiem potwór zdążył pożreć. A gdy cyklop poprosił swych strasznych braci o zemstę na… Nikim – stwierdzili, że całkiem oszalał.

• Przepłynął obok Wysp Syrenich tak, by nie dać się zwabić ich mieszkankom, które przywoływały żeglarzy cudnym śpiewem, po czym zabijały, a białe kości rozrzucały wzdłuż wybrzeży. Odyseusz zatkał woskiem uszy swojej załodze, sam zaś kazał przywiązać się do masztu, chciał bowiem ów śpiew usłyszeć. Nakazał załodze, by nie wypełniała jego najsroższych rozkazów. Tak się stało – nie uwolniono go, choć szalał i żądał rozwiązania. Usłyszał śpiew syren i ocalał.

• Przepłynął między Scyllą a Charybdą – potworami zamieszkującymi pobliskie skały.

• W przebraniu żebraka (z pomocą Ateny) pokonał zalotników ubiegających się o rękę wiernej Penelopy, która oczekiwała go w Itace.

 

Ważny typ bohatera antycznego

Rycerz antyczny to wojownik odważny, mistrz w walce, dumny, honorowy, nie zna lęku przed śmiercią, jest mściwy. Walczy uczciwie, ważna jest dla niego przyjaźń i miłość, stać go na gest pojednania z wrogiem. Stał się wzorem dla rycerza średniowiecznego – choć ten różni się nieco od starożytnego przodka. Rycerz chrześcijański walczy o wiarę i w imię Boga – starożytny częściej dla łupów – bogom składa ofiary, sprzyjają mu oni lub nie. Stosunek do religii i wiary jest podstawową różnicą między rycerzami.

Achilles

• Achilles jest piękny i harmonijnie zbudowany (gdy ukrył się pośród panien, dopiero podstępem zdemaskował go Odyseusz).
• Jest wojownikiem odważnym, dumnym, mistrzem walki – zwycięża Hektora w pojedynku.
• Jest zapalczywy i gniewny, mściwy – porzuca wojska sojusznicze z powodu branki.
• Jest wiernym przyjacielem – nie może przeboleć śmierci Patroklosa.
• Jest człowiekiem skłonnym
• do wybaczania – odda Priamowi ciało Hektora ze względu na pamięć swego ojca.

Odyseusz

• Najsprytniejszy z wodzów wojsk walczących przeciwko Troi.
• Autor pomysłu z koniem trojańskim.
• Patron zdobywców, odkrywców, podróżników i badaczy świata.
• Broni godności ludzkiej, pokazując, że dzięki intelektowi i rozumowi można zwyciężyć najpotężniejsze siły.
• Bohater, który własną zaradnością potrafi pokonać potwory, zagrożenia realne, własne słabości.
• Bohater, który zszedł do podziemi i spotkał tam umarłych.
• Szczęśliwy mąż najwierniejszej żony świata – Penelopy.

Hektor

• Syn króla Troi Priama.
• Odważny, idzie do walki, choć wie, że zginie.
• Szlachetny, odpowiedzialny, uważa, że rolą mężczyzny jest obrona kraju.
• W czasie pojedynku z Achillesem wykazuje się honorem.
• Przy pożegnaniu z Andromachą poznajemy go jako kochającego mąża i ojcia.
• Jest postacią tragiczną, patronem wszystkich walczących bohaterów, którzy musieli opuścić dom.
• i ukochaną, by zginąć w boju.

 

Motyw wędrówki

Podróż, poznawanie nowych lądów – to wspaniały temat wiodący testu egzaminacyjnego. Aby czuć się w nim jak wytrawny podróżnik, zapamiętaj, że podróż w kulturze europejskiej ma właściwie trzy podstawowe znaczenia:

• jest osią fabularną utworów – pozwala na spiętrzenie przygód bohaterów i prezentację ciekawych przestrzeni – realnych i fantastycznych;
• służy celom dydaktycznym – wysłany w podróż młodzieniec powraca z reguły dojrzały, wzbogacony o życiową mądrość;
• ma ważne znaczenie przenośne – obrazuje życie ludzkie, często porównywane do wędrówki prowadzącej nieuchronnie do kresu.

 

Wartości Odysei

• Drugi epos Homera stał się jeszcze bardziej popularny od Iliady ze względu na barwną fabułę pełną przygód i motywów baśniowych, fantastycznych, mrożących krew w żyłach i lirycznych. W Odysei dużo się dzieje – trudno się nudzić, śledząc losy Odysa i jego drużyny.

• Przygody Odyseusza sprawiają, że odbiorca znajduje się w świecie baśni, mitu, fantazji – nie zauważa, że podróżuje po bardzo realnych przestrzeniach, takich jak wybory moralne, granice ludzkiej walki z przeznaczeniem, pytania – na ile człowiek sam może pokierować swoją podróżą.

• Akcja obfituje w zdarzenia fantastyczne – zgodne z wyobrażeniem mitologii – występują tu nimfy, cyklop, syreny, potwory morskie. Odyseja jest niezwykle barwna i staje się praprzodkiem powieści przygodowej, a także nurtu fantastyki.

• Odyseja jest pierwszym utworem opartym na motywie podróży – daje początek bardzo popularnemu łańcuchowi dzieł spod znaku wędrówki, drogi, tułaczki.

• Odyseja wyraża odwieczną ludzką tęsknotę za penetracją nieznanych przestrzeni, odkrywaniem nowych lądów. Opowieść o przypadkach Odysa jest świadectwem niezwykłej wyobraźni rysującej baśniowe domysły na temat istot zamieszkujących nieznane tereny. Zresztą – osoba i przygody Odyseusza wiążą w całość wiele opowieści i legend z różnych źródeł, z różnych kultur. Istotą Odysei jest ludzkie marzenie, które popchnęło późniejszych żeglarzy do odkryć geograficznych, to samo, które nie daje spokoju współczesnym, gdy myślą o tajnikach kosmosu – tak samo zapełniają kosmiczne sfery istotami ze swojej wyobraźni. Jest tu więc tęsknota za poznaniem – ale i lęk przed nieznanym.

• Epos rejestruje prawdy o ludzkiej naturze. Podobnie jak niejedna baśń, która piętrzy trudności i zakazy w drodze do upragnionego celu.
  • Oto człowiek jest dzielny, potrafi być chytry i podstępny, potrafi okiełznać naturę, nawet dać radę bogom.
  • Odwaga.
  • Ciekawość ponad wszystko.
  • Pragnienie nieśmiertelności.
  • Pożądanie.
  • Chciwość.
  • Egoizm.
  • Hołd złożony silnej woli.

Oto wiele prawd zapisanych w Odysei przez mędrca Homera.

• Epos kreuje bardzo ważny typ postaci – człowieka silnego, zmagającego się z przeciwnościami losu – Odys potrafi przechytrzyć bogów – w tym tkwi humanistyczna pochwała człowieczeństwa. Stwarzając Odysa, Homer dał ludzkości nadzieję, że można wygrać nawet z najsilniejszym przeciwnikiem. Po raz pierwszy tak ważna jest tęsknota za domem – Itaka stała się jego symboliczną nazwą.

• Odyseja staje się metaforą – wędrówka od tej pory będzie odczytywana jako przenośnia ludzkiego życia – dotarcie do portu jako dotarcie do kresu drogi – czyli do śmierci.

• Penelopa, która dzielnie czekała na męża, stanie się po wsze czasy wzorem wiernej żony.

 

Nie tylko Odys podróżuje!

Podróż Telemacha
Tron Itaki jest zagrożony – pod nieobecność Odyseusza o rękę Penelopy starają się zalotnicy (oczywiście bardziej zależy im na tronie niż na Penelopie). Telemach wyrusza, aby zdobyć informacje o ojcu. Pomaga mu bogini Atena (pod postacią opiekuna chłopca Mentora). Odwiedził mądrego Nestora, króla Menelaosa (męża pięknej Heleny, „sprawczyni” wojny trojańskiej). Żadnych informacji jednak nie uzyskał.

Czy wiesz, że…

…to właśnie Odyseusz był pomysłodawcą konia trojańskiego?

Itaka – czy to koniec wędrówki?

Według Homera tak. Ale istnieją jeszcze późniejsze mity o Odysie, których Homer w eposie nie uwzględnił. Opisują śmierć Odysa. Zginął lekko, tak jak mu przepowiedział wieszcz Tejrezjasz. Odysa zabił jego własny syn Telegonos (syn Kirke). Przybył do Itaki w poszukiwaniu ojca i nie rozpoznawszy go, zranił śmiertelnie w przypadkowej bójce. Odys jednak tuż przed śmiercią wybaczył synowi. Zrozpaczony Telegonos zabrał ciało ojca, przyrodniego brata Telemacha i Penelopę na wyspę nimfy Kirke. Tak kończy się historia o Odysie.

 

Praca domowa z Odysei

Wypracowanie

Wędrówka jako sposób poznania świata i samego siebie. Przybliż dwóch bohaterów literackich, na których wędrówka zaważyła.

Zobacz:

Omów treść i budowę Odysei

Odyseja – pytania i odpowiedzi

Przedstaw treść Odysei

Przedstaw głównego bohatera Odysei

Na czym polega wartość Odysei?

Wędrówka i poznanie. Ukaż Odyseję Homera jako utwór poświęcony wiedzy o odwiecznych tajnikach życia ludzkiego

Przedstaw język i styl Iliady i Odysei. Jakie środki stylistyczne są charakterystyczne dla Homera?

Odyseusz – charakterystyka

Odyseja – praca domowa