Lektura: Miguel Cervantes, Don Kichot
Kim był?
Nazywał się Kiczano, miał ok. 50 lat. Żył w ubogiej hiszpańskiej wiosce La Mancza. Był niezamożnym szlachcicem – miał maleńkie gospodarstwo, zbroję w opłakanym stanie, zamorzonego konia i chudego, choć rasowego psa. Mieszkał z gosposią, siostrzenicą i jednym parobkiem, który zajmował się gospodarstwem.
Jaki był?
Często się nudził, a wtedy czytał opowieści o średniowiecznych rycerzach. Pochłaniało go to tak bardzo, że zaniedbywał swoje gospodarskie powinności. Sukcesywnie odsprzedawał swoją ziemię, by kupować nowe księgi. Bohater poświęcał każdą chwilę na czytanie romansów rycerskich. Rezygnował nawet ze snu i jedzenia. Ten świat rycerskich romansów pochłonął go całkowicie. Dla ideałów, obrazów rycerskich postradał rozum. Postanowił być rycerzem. Jego chęć przeżycia niebezpiecznych i przynoszących chwałę przygód była tak silna, że zaczął się utożsamiać z postaciami ze swoich książek. To, o czym czytał, uznał za prawdę.
Kim był błędny rycerz?
Naprawiał krzywdy, walczył ze złem i niesprawiedliwością. Dążył do swojej chwały, a jednocześnie chciał się przyczynić do szczęścia wszystkich ludzi. Niestraszne mu były żadne niebezpieczeństwa.
Motywy egzaminacyjne, przy których może się pojawić ta postać
Idealista, spór idealiści kontra realiści
Idealiści:
- Potrafią marzyć.
- Wiele chcą.
- Pragną korzystać z różnorodności świata.
- Podejmują ciągle nowe wyzwania.
- Nieobce im są przygody.
- Spokój nie dla nich.
- Uparcie walczą o sprawę, w którą wierzą.
- Nic nie jest w stanie ich zniechęcić.
- Są honorowi i uczciwi – to ich broń.
- n wierzą w sens swoich działań.
- Potrzebują miłości, której uparcie poszukują.
Idealista to po prostu ktoś, kto widzi świat inaczej, a przez to jest samotny i niezrozumiany. Bohater wyrusza w świat, by pomagać nieszczęśliwym ludziom, a zostaje wyśmiany. Dla obrony dobra i szlachetności poświęca życie, ale nikt tego nie docenia – niestety, urodził się nie w tej epoce. Don Kichot to symbol ludzi niezrozumianych przez współczesność, szlachetnych i honorowych idealistów, których kodeks życiowy jest wyśmiewany przez innych.
Błędny rycerz to człowiek poszukujący prawdziwego obrazu świata. Don Kichot był fantastą, ale i buntownikiem, samotnym bojownikiem naprawiającym świat. W ten sposób rycerz stał się ucieleśnieniem odwiecznych ludzkich marzeń i tęsknot za lepszym światem.
Przy okazji warto zadać sobie pytanie: Czyje widzenie świata jest lepsze – realisty czy marzyciela? Kto jest górą: Don Kichot – marzyciel, idealista walczący o słuszne idee czy Sancho Pansa – skrajne przeciwieństwo rycerza – chytry chłop, realista, twardo stąpający po ziemi. Czy idealiści mają szansę we współczesnym świecie?
Szaleństwo
Symptomów szaleństwa było wiele. Bohater samodzielnie zrobił brakujący hełm, a stary, porwany ubiór uznał za najwspanialszą zbroję. Swojego chudego, poranionego, starego konia uznał za rumaka, równie pięknego jak wierzchowce innych znamienitych rycerzy. Wymyślił dla siebie imię Don Kichot z La Manczy, gdyż wydawało mu się, że jest ono piękne i dostojne, swojemu koniowi nadał zaś imię Rosynant, a na damę swojego serca wybrał wieśniaczkę Aldonzę Lorenzo i nazwał ją donną Dulcyneą z Toboso. W jego szalonej głowie poczciwe wiatraki jawiły się jako olbrzymy, stado owiec jako wielka armia, karczma jako zamczysko, a zwykłe pomywaczki jako piękne damy godne najwyższego szacunku…
Szaleńcem możemy też nazwać Don Kichota z innego powodu. Bohater był po prostu nierozsądny, często pakował się w tarapaty. Nie miał instynktu samozachowawczego.
Don Kichot był traktowany jak błazen, szaleniec. Często przyjmowano go pod dach tylko po to, aby mieć ciekawą rozrywkę. Ludzie nie traktowali go poważnie. Uważali go za dziwaka, czasami zabierali mu pieniądze.
Ostatecznie Don Kichot tuż przed śmiercią odzyskał rozsądek. Zrozumiał, że przeczytane książki nim zawładnęły. Spisał testament, pożegnał się ze swymi przyjaciółmi i umarł. Na jego grobie Samson Karaska napisał: „Nawet w godzinie śmierci pozostał zwycięzcą pogromił bowiem własne szaleństwo i odnalazł swą dawną mądrość”.
Podróż, wędrówka
Podróż Don Kichota stała się tułaczką, nieustannym przenoszeniem się z miejsca na miejsce w poszukiwaniu ukochanej i możliwości do spełniania bohaterskich czynów. Bohater postanowił zostać błędnym rycerzem na wzór bohaterów książek, które czytał. Wyruszył na wyprawę ze swoim sługą. We własnym mniemaniu przeżywał niezwykłe przygody i dokonywał bohaterskich czynów. Dzięki temu oderwał się od szarej rzeczywistości, porzucił monotonny żywot wiejskiego szlachcica.
Rycerze
Jak traktować Don Kichota? Czy jest to wzór czy antywzór średniowiecznych rycerzy chrześcijańskich?
Wiele znajdziemy podobieństw: Don Kichot na wzór rycerzy średniowiecznych przybrał imię ojczyzny – Don Kichot z La Manczy, miał rycerską zbroję (ale niekompletną i zniszczoną), wierzchowca (a w rzeczywistości starego i wychudzonego konia), giermka (wieśniaka Sancho Pansę), damę swego serca (wieśniaczkę Aldonzę Lorenzo, która nie wiedziała o zapędach rycerza i której Don Kichot nadał imię Dulcynea z Toboso). Bohater został nawet pasowany na rycerza (dokonał tego oberżysta, w którym bohater widział kasztelana zamku).
Jako rycerz odznaczał się: odwagą, lojalnością, poświęceniem dla sprawy, stawiał wyżej nad życie walkę o wyznawane ideały. Ponad wszystko cenił honor. Zawsze starał się postępować według zasad kodeksu rycerskiego. Chciał rozsławić swe imię, przeżyć niebezpieczne przygody. Według kodeksu rycerskiego o kobietę swą walczył i czcił ją nieustannie. Wierzył w wielką miłość i szczerą przyjaźń.
Don Kichot to też swego rodzaju parodia średniowiecznego rycerza. Ale rycerz ten nie tylko wzbudza śmiech. W jego zachowaniu coś ujmuje i zachwyca. Dlaczego? Bo rezygnuje z wszystkiego, co posiada, i przenosi się w świat fantazji, by wykonać wielką misję – walczyć ze złem. Każdy z nas marzy, by żyć lepiej, by pomagać innym ludziom i czynić świat lepszym – może dlatego ten błędny rycerz nie śmieszy.
Książki
Don Kichot naczytał się ksiąg rycerskich. To one stały się przyczyną zmian w życiu bohatera – postanowił być rycerzem żywcem wyjętym ze swoich lektur. Dzięki nim wyruszył w świat, by pomagać nieszczęśliwym ludziom. Zupełnie zrezygnował ze swego dotychczasowego życia, bo chciał żyć lepiej. Kiedy więc będziesz pisał o wpływie literatury na życie ludzi, Don Kichot będzie doskonałym przykładem.
Samotność
Don Kichot był samotny. Nikt go nie rozumiał. Ludzie drwili z niego i kpili, traktowali go jak szaleńca. Jego sługa też nie mógł pojąć, co jego pan próbował osiągnąć. Obaj bohaterowie byli głusi na swe przekonywania. Można więc wspomnieć o Don Kichocie, pisząc o braku zrozumienia wśród ludzi, o nietolerancji wobec tych, którzy mają inne przekonania, inne zasady życia, inne marzenia.
Krewniacy Don Kichota
Ikar
Bohater mitu o Dedalu i Ikarze. Dedal skonstruował skrzydła zrobione z ptasich piór sklejonych woskiem, by za ich pomocą uciec z synem z Krety, z niewoli króla Minosa. Ojciec ostrzegał Ikara, żeby nie zbliżał się do słońca, bo skrzydła odpadną. Ale syn nie posłuchał. Chciał wzbić się tak wysoko jak ptaki i wosk się stopił.
Podobieństwa:
- Sam chciał doświadczyć wszystkiego.
- Za zrealizowanie swych marzeń zapłacił śmiercią.
- Dążył do niemożliwego, nie patrzył na przestrogi i racjonalne argumenty.
- Patrzył na świat przez pryzmat swoich szalonych pragnień.
Michaś
Bohater opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza pt. Ikar. Nastoletni chłopiec, zaczytany w jakiejś książce, nieostrożnie wszedł na jezdnię i o mało nie wpadł pod karetkę gestapo. Został natychmiast zatrzymany i najprawdopodobniej zabrany do siedziby gestapo w alei Szucha.
Podobieństwa:
- Podobnie jak Ikar i Don Kichot poświęcił życie, by dać się ponieść marzeniom.
- Książka stała się przyczyną zmian w życiu chłopca. Pozwoliła mu oderwać się od tragicznej okupacyjnej codzienności, ale i stała się przyczyną tragedii.
- Chłopiec pragnął oderwać się od codzienności, poczuć się wolny.
- Nikt nie rozumiał postępowania Don Kichota, Michaś zginął przez nikogo niezauważony.
Roland
Jeden z najsłynniejszych rycerzy epoki średniowiecza. Główny bohater eposu Pieśń o Rolandzie. Dowódca tylnych straży króla Karola Wielkiego stał się wzorem rycerza chrześcijańskiego, bohaterem i legendarną osobowością literatury średniowiecznej.
- Podobieństwa:
- Honor ponad wszystko. Zgodnie z kodeksem rycerskim zachowanie godności było ważniejsze od obrony życia.
- Cnota i pogarda dla zdrady – oto wymogi ideału rycerskiego. Taki był Roland, taki był Don Kichot.
- Odwaga wręcz nadprzyrodzona. Rycerze byli nieustraszeni, podejmowali najcięższe próby.
- Śmierć to też zwycięstwo – i to przynoszące największą chwałę.\
- Różnice:
Don Kichot nie spełniał wszystkich wymogów idealnego rycerza średniowiecznego. Postura nie ta (wysoki, chudy, niezbyt zwinny), zbroja częściowo zrobiona własnoręcznie, zniszczona, wierzchowiec – wychudły koń itd.
Mały Książę
Bohater powieści Antoina Saint-Exupéry’ego. Jego wędrówka po planetach to też poszukiwanie nowych doświadczeń i próba dowiedzenia się, czy właściwie traktuje ukochaną Różę. Bohater wierzy bowiem w wielką miłość. Mały Książę był zdolny do wielkich uczuć i poświęceń. Kierował się wzniosłymi zasadami, szlachetnymi celami. Podobnie jak Don Kichot był też trochę naiwny – w jego myślach świat wyglądał inaczej niż w rzeczywistości.
Don Kichot w poezji:
Stanisław Grochowiak, Don Kiszot
Wiersz właściwie o wiernym słudze Don Kichota. Skąd więc tytuł? Poeta chciał pokazać, że to Don Kichot jest znany, o nim krążą legendy, on stał się natchnieniem dla malarzy, tymczasem nie istniałby bez swego sługi. To Sancho Pansa podążał za swym panem jak cień i ratował go z wszelkich opresji. To on pozostawił coś po sobie (był ojcem gromady dzieci). I na koniec pytanie: kogo w nas jest więcej – Don Kichota czy Sancho Pansy? Idealisty, który nie przywiązuje się do ludzi, nie myśli o jutrze, wędruje, ale i tak nie znajduje szczęścia i spokoju czy realisty, który jest zapobiegliwy, mocno stąpa po ziemi, wykonuje swoje obowiązki i zostawia „coś” po sobie – rodzinę i pamięć?
Wojciech Młynarski, Błędny rycerz
Poeta jak najbardziej popiera Don Kichota, bo wierzy, że na świecie jest mnóstwo ludzi takich jak on – nieprzeciętnych, którzy popychają świat do przodu, mają swój kodeks postępowania i marzenia, do których realizacji nieprzerwanie dążą. Poeta przeciwstawia błędnemu rycerzowi pospolitych ludzi, z płytkimi marzeniami, którzy rezygnują ze swoich zasad i marzeń dla spokoju i stabilizacji.
Zobacz: