Wyjaśnij znaczenie terminu „donkiszoteria”.
Donkiszoteria jest pojęciem ambiwalentnym, czyli niejednoznacznym. Dzisiaj rozumiemy pod tym słowem idealistyczną, choć śmieszną i niepotrzebną walkę z urojonym przeciwnikiem. Donkiszoteria oznacza także walkę, często nadmiernie brawurową i na pokaz, z przejawami zła w świecie. To również narażanie się na przygody, awantury i nadmierne ryzyko w imię indywidualnych „wyższych” racji. Pojęcie to miałoby więc wydźwięk raczej negatywny, chociaż nieco żartobliwy.
Czy jednak donkiszoteria jest do końca anachroniczna i godna uśmiechu politowania? Można ją przecież rozumieć jako bunt idealisty i marzyciela przeciw przyziemnej przeciętności czy też bunt indywidualisty przeciwko małostkowemu i ograniczonemu społeczeństwu.
Jakie wartości uosabiają don Kichot i Sancho Pansa?
Warto zauważyć, że postaci błędnego rycerza i jego giermka są celowo stworzone przez autora na zasadzie kontrastu. Uosabiają dwie strony życia, dwie, diametralnie się różniące postawy życiowe i światopoglądowe. Są zarazem swoim przeciwieństwem i koniecznym uzupełnieniem. To wszakże przyjaciele – pomagają sobie nawzajem, ratują się z najtrudniejszych opresji – jeden nie mógłby istnieć bez drugiego.
Don Kichot to:
- typ wychudłego ascety
- marzenia, wzniosłość, patos
- skrajny idealizm
- walka w imię wysokich ideałów etycznych, honoru i sławy
- pragnienie naprawiania świata i pokonywania zła
- miłość platoniczna do idealnej kochanki
- refleksyjność
Sancho Pansa to:
- typ grubawego, przysadzistego wesołka
- życiowy praktycyzm, przyziemność
- racjonalizm, a nawet tzw. zdrowy chłopski rozum
- walka z konieczności i dla łupów
- pragnienie spokojnego i dostatniego życia
- miłość cielesna, czerpanie z życia radości
- zmysłowość
Jaki to gatunek?
Odpowiedź wcale nie jest jednoznaczna.
- Przede wszystkim to powieść, nawiązująca do popularnej w literaturze hiszpańskiej powieści awanturniczo-łotrzykowskiej.
- Zawiera elementy średniowiecznego eposu i romansu rycerskiego, badacze literatury dopatrują się w niej podobieństw do Pieśni o Rolandzie.
- Można też ją traktować jako parodię eposu rycerskiego.
- Jest także podobna do orientalnych nowel i opowiadań, np. do Księga tysiąca i jednej nocy. Nie jest to dziwne, gdyż kultura arabska miała duży wpływ na literaturę Półwyspu Iberyjskiego.
- Możemy też odnaleźć motywy z powieści pasterskiej.
Co oznacza sformułowanie „błędny rycerz”?
Pierwsze sylwetki błędnych rycerzy pojawiają się w bretońskim cyklu Opowieści o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu. Traktowali oni swoje wojownicze rzemiosło jako sztukę dla sztuki, jak również jako swoiste posłannictwo – obrony słabych i uciśnionych, walki z tym wszystkim, co zagraża człowiekowi i jest utożsamiane ze złem – czyli smokami, potworami, złymi czarodziejami, a także… niegodziwymi rycerzami. Kochali pojedynki i walkę dla samej walki, nie mieli stałego miejsca zamieszkania, na rzecz realizacji własnych rycerskich ideałów wyrzekali się materialnych dostatków. Wojowali w imię honoru lub dla damy swego serca, nie było dla nich większej nagrody niż uczciwe zwycięstwo w honorowym pojedynku. Postać błędnego rycerza przeniknęła na stałe do kanonu europejskiej literatury.
Czy w polskiej literaturze mamy w XVII wieku próbę wskrzeszenia eposu rycerskiego?
Tak, jest nią dziełko Wacława Potockiego Transakcja wojny chocimskiej. Nie ma w nim jednak cech parodii, jest absolutnie poważne i zachowuje w pełni konwencję gatunku. Opisuje wojnę polsko-turecką, przedstawia polskich rycerzy jako niezłomnych obrońców „przedmurza chrześcijaństwa” przed nawałą „muzułmańskich psów”. Potocki, pragnąc reaktywować wzorzec pozytywnego Sarmaty
, wyolbrzymia takie cechy Polaków, jak: patriotyzm, bitewna odwaga, poświęcenie dla ojczyzny. Idealizuje także postać hetmana Karola Chodkiewicza, przedstawiając tego człowieka w starszym wieku jako wzór młodzieńczej sprawności i zapału. Na jedno słowo ukochanego wodza zmęczeni żołnierze znowu ochoczo ruszają do walki.
Cóż, eposy rycerskie, a raczej ich wersje XVII-wieczne służyły różnym celom – Transakcja wojny chocimskiej miała charakter tyrtejski i parenetyczny.
Zobacz:
Donkiszotyzm i hamletyzm. Objaśnij postawy, odwołując się do pierwowzorów literackich.
Don Kichot – idealista czy szaleniec? Jak oceniasz tę postać?