Jak powstał teatr?

Od Dionizji do tragedii i komedii
Teatr europejski narodził się w antycznej Grecji. Dwa razy do roku odbywały się Dionizje, czyli święto ku czci Dionizosa (boga narodzin, urodzaju, ale także hucznej zabawy i wina). Wiosenne Wielkie Dionizje były poważne, odbywały się w porze zrównania dnia z nocą. Jesienne Małe Dionizje to odpowiednik dzisiejszych dożynek. Wielkie Dionizje dały początek tragedii, Małe – odprawiane na wsi – komedii.

Zapamiętaj!
Początkowo w antycznym teatrze występował chór i koryfeusz. W miarę rozwoju teatru pojawiali się kolejni aktorzy. Np. Sofokles (autor Antygony) zdecydował, że na scenie może jednocześnie przebywać trzech aktorów.

Dytyramby i koryfeusz
Najważniejszym punktem Dionizji był dytyramb, pieśń obrzędowa ku czci Dionizosa. Dytyramb to dialog koryfeusza (przodownika) z chórem uczestników. I tak narodził się dramat – chór to obowiązkowy element greckiego dramatu, a koryfeusz to pierwszy teatralny aktor. Z czasem aktorów przybywało, pojawiały się też różnorodne gatunki dramatyczne.

Uwaga!
Korzeni teatru można upatrywać również w rytualnych tańcach społeczności prymitywnych, np. plemion murzyńskich, indiańskich. Odgrywanie przy ognisku scen z polowania, walki to nic innego, jak przedstawienie teatralne.

 

Zapamiętaj schemat!

Święta Dionizosa

  • Dionizje Wielkie – obrzędy i procesje ku czci Dionizosa odprawiane wiosną w miastach.

dytyramby (dialog koryfeusza z chórem)
+ pierwszy aktor (wprowadzony przez Tespisa)
+ drugi aktor (wprowadzony przez Ajschylosa)
+ trzeci aktor (wprowadzony przez Sofoklesa)

= TRAGEDIA

  • Dionizje Małe – obrzędy i procesje ku czci Dionizosa odprawiane jesienią na wsiach.

dytyramby (dialog koryfeusza z chórem)

= KOMEDIA

Jak wyglądał teatr grecki?

Ciepły klimat Grecji zezwalał na to, by spektakle teatralne odbywały się na powietrzu, stąd nazwa amfiteatr. Środek teatru stanowiła orchestra (tanecznia), na której chór w składzie do piętnastu osób wykonywał rytmiczne ruchy i śpiewy. Za orchestrą znajdowała się scena zwana proscenium, na której grali aktorzy (tylko mężczyźni). Za proscenium znajdowała się scene – ściana, dzięki której głosy aktorów się odbijały i rozchodziły na całą widownię. Widzowie zasiadali na ławach (początkowo drewnianych, później kamiennych) wznoszących się stopniowo w górę. Od miejsc, z których oglądali przedstawienia zwanych theatronem, wzięła się nazwa teatr.

Do dziś zachowało się bardzo dużo amfiteatrów greckich lub ich pozostałości. Do najbardziej podziwianych należą Teatr Dionizosa w Atenach oraz amfiteatr w Epidauros.

Teatr w Epidauros
na Peloponezie to jeden z najdoskonalszych teatrów starożytnej Grecji. Do dziś naukowców zadziwia jego akustyka. Na pewno nie jest to zbyt dobre miejsce na spotkania szpiegów – nawet z ostatniego rzędu na widowni idealnie słychać każdy najmniejszy szelest wydany na orchestrze.

https://aleklasa.pl/liceum/praca-domowa-w-liceum/wypracowania-z-antyku/opisz-krotko-jak-wygladal-teatr-w-starozytnej-grecji

Najważniejsze zagadnienia związane z teatrem

Czym jest dramat?
Wiadomo, że teatr to osobna dziedzina sztuki. Ma wiele wspólnego z literaturą, ale nie należy do niej. Tak jak muzyka, malarstwo, tak i teatr jest osobną, bardzo ważną dziedziną sztuki. Czy w takim razie dramat, czyli sztuka przeznaczona do wystawiania na scenie, należy do teatru czy do literatury? Okazuje się, że dramat to dzieło zarówno literackie, jak też teatralne.

Dramat należy do literatury, bo:

  • Tak jak powieść czy poemat nadaje się do czytania
  • Szybka akcja, intryga jest łatwiejsza do uchwycenia w lekturze, a nie podczas przedstawienia
  • Niektóre dramaty są tak skonstruowane, że trudno jest przedstawić je w teatrze (to tzw. dramaty niesceniczne)

Dramat należy do teatru, bo:

  • Pełnego sensu nabiera dopiero na scenie (w połączeniu z muzyką, scenografią, choreografią)
  • Wypowiedzi postaci są tak skon-struowane, aby zawierały relację ze wszystkich wydarzeń, nawet tych, które nie są przedstawione na scenie
  • Charakter postaci w pełni ujawnia się w czasie przedstawienia, poprzez działanie, wypowiedzi postaci. Nie ma w dramacie opisów, które oddają charakter bohatera.

 

Jak zbudowany jest dramat?

Najważniejsze części dramatu to: akty, sceny i odsłony.

  • Najmniejszą wydzieloną częścią jest scena. Scena to fragment utworu dramatycznego wyodrębniony ze względu na liczbę osób biorących w nim udział. Przybycie nowej osoby lub odejście którejś z występujących oddziela jedną scenę od drugiej.
  • Szereg scen składa się na akt. Akt musi być spójny znaczeniowo (np. dotyczy wydarzeń w jednym miejscu). Często przerwy między aktami wykorzystane są na zmianę dekoracji, przebranie się aktorów. Kurtyna zostaje spuszczona, a widzowie wówczas udają się do foyer. Najczęściej dramaty składają się z trzech lub pięciu aktów.
  • W dramacie mogą też pojawić się odsłony. To część spektaklu teatralnego, krótsza od aktu, dłuższa od sceny, rozgrywająca się przy tej samej dekoracji. Granicą odsłony jest zmiana dekoracji, na ogół przy spuszczonej kurtynie. Widzowie jednak pozostają na swoich miejscach.

Uwaga!
Ten podział nie dotyczył jeszcze tragedii starożytnej (takiej jak Antygona). Wówczas poszczególne odcinki dramatu wyznaczały epejsodiony – pierwowzory aktów, i stasimony – pieśni chóru.

I jeszcze jedno – akty, sceny, odsłony – to stałe elementy dramatu o klasycznej budowie. Dramatopisarze romantyczni i twórcy awangardowi wcale nie uważali za konieczne trzymać się ściśle tych rygorów i często rezygnowali z podziału na akty lub sceny.

 

Tekst w dramacie

Dzieli się na tekst główny – wypowiedzi postaci: dialogi i monologi i tekst poboczny, czyli didaskalia. W didaskaliach zapisane są informacje dotyczące miejsca akcji, wyglądu postaci, szczegółów ich zachowania.

Przykład:

Papkin, po francusku ubrany, przy szpadzie; krótkie spodnie, buty okrągłe do pół łydki, tupet hadcopf, kapelusz stosowany – pod pachą parę pistoletów, zawsze prędko mówi.
(didaskalia)

Papkin
Bóg z waszmością, mój Cześniku… itd.
(tekst główny)

 

Jak mówi się w teatrze?

Wszystkie wypowiedzi bohaterów dramatu zwane są kwestiami.

Są dwa sposoby wypowiadania się:

1. Monolog – to wypowiedź jednej osoby stanowiąca zamkniętą całość. W monologu bohater wyraża swoje uczucia, pragnie odbiorców o czymś poinformować, ma możliwość wyrażenia swoich intencji, planów, nastrojów.

W dramacie możesz zetknąć się z trzema rodzajami monologu:

  • monolog pod nieobecność innych bohaterów – mówiący bohater jest jedyną osobą na scenie;
    Przykład:

Papkin
Cześnik – wulkan, aż niemiło.
Żebym krótko go nie trzymał,
Nie wiem, co by z światem było.
Po krótkim myśleniu
Lecz nie będę ja tu drzymał
I w podziale tak się zwinę:
Jemu oddam Podstolinę,
Malowidło nieco stare –
Sobie wezmę śliczną Klarę.
Już od dawna mam nadzieję,
Że jej serce mnie się śmieje.
(Zemsta, akt I, scena 3)

  • monolog w obecności innych osób (mówiący bohater przemawia do zebranych);
    Przykład:

Papkin
W skrytym toku tego dzieła
Tak postąpię, jak należy,
Nie zważając na przymówkę –
Ale, Waciu, jak mnie kochasz,
Dzisiaj jeszcze spal wiatrówkę.

Wacław
Nie trać czasu.
Papkin
Idę, idę.
Na stronie
Diabeł nadał tryumf taki!
Coraz głębiej lezę w biedę;
W moim jeńcu mam rywala –
Przykro z bliska, gorzej z dala;
Tamten zamknie, ten zastrzeli –
A bodaj cię diabli wzięli!
(Zemsta, akt II scena 2)

  • monolog na stronie, czyli tzw. apart. Wypowiedź wygłaszana jest w obecności innych osób na scenie, ale zakłada się, że one tej wypowiedzi nie słyszą. Taki monolog adresowany jest wyłącznie do widzów – stanowi dodatkowe wyjaśnienie, ujawnia pogląd bohatera na rozgrywającą się na scenie sytuację. Ta forma bardzo często pojawia się w komediach i na ogół wprowadza elementy humorystyczne.
    Przykład:

Papkin, Śmigalski, kilku służących z kijami,
później Rejent i i Cześnik w oknach

Papkin
Panie majster, proszę waści
Przyzwoicie, grzecznie, ładnie,
Nie murować tu z napaści,
Bo mu co na grzbiet upadnie.
Po krótkim milczeniu
Wy zaś drudzy, dobrzy ludzie,
Którzy młotki, piony, kielnie
W niepotrzebnym dzisiaj trudzie
Używacie arcydzielnie,
Idźcie wszyscy precz do czarta!
Po krótkim milczeniu
Będzie, widzę, rzecz uparta!
Ta hołota, jakby głucha,
Mego słowa ani słucha.
(Zemsta, akt I, scena 7)

2. Dialog – rozmowa co najmniej dwóch osób na określony temat. Dialog jest podstawową formą wypowiedzi w dramacie.

Jakie funkcje pełni dialog?

  • Charakteryzuje mówiącą postać (poprzez sposób wypowiadania się i treść wypowiedzi możemy poznać i ocenić bohatera) – tę funkcję pełni także monolog.
  • Przyczynia się do rozwoju akcji (w dialogu bohaterowie opowiadają o dziejących się wydarzeniach i wygłaszają różne opinie, zmuszając tym pozostałych bohaterów do działania).
    Przykład:

Cześnik
do Dyndalskiego
Siadaj waść tu – zmaczaj pióro,
Będziesz pisał po mym słowie.
(Zemsta, akt IV scena 5)

  • Informuje o wydarzeniach, których widz nie był świadkiem.
    Przykład:

Przodownik chóru
Z jakąś znów przyszedł złą dla króla wieścią?
Posłaniec
Zmarli! A ci, co żyją, winni śmierci –
Przodownik chóru
Któż tym mordercą? Kto zabity? Mówże!
Posłaniec
Hajmon nie żyje! Z własnej skrwawion ręki.
(Antygona, eksodos)

Zwróć uwagę! Dla dialogu charakterystyczna jest wymienność ról nadawcy (mówiącego) i odbiorcy (słuchającego). Jeśli więc streszczasz dialog lub oceniasz wypowiedzi postaci, uważaj z określeniami „nadawca” i „odbiorca”.

 

Teatr przez stulecia, czyli jak rozwijał się teatr

Teatr antyczny

Przedstawienia odbywały się na powietrzu, w amfiteatrze. Amfiteatry tak sytuowano, aby nawet widz w ostatnim rzędzie słyszał wszystko, co zostało powiedziane na scenie. Treść tragedii nigdy nie była zupełnie nieznana widzom – autorzy bowiem poruszali w swych sztukach tematy znane z mitologii. A mimo to przedstawienia wywoływały u widzów bardzo silne emocje, określane jako katharsis (oczyszczenie). Aktorzy występowali w maskach, które określały charakter granej przez nich postaci (zły, dobry, tchórzliwy, okrutny). Aby być dobrze widocznym nawet z daleka, aktor zakładał buty na koturnie i jaskrawy kostium. Uwaga! Wszystkie role, nawet kobiece, grane były przez mężczyzn.

Teatr średniowieczny

Zdominowany był przez tematykę religijną. Wystawiano przede wszystkim misteria, czyli sztuki prezentujące fragmenty historii biblijnych. Te epizody były, oczywiście, doskonale znane publiczności. Oprócz nich grano też moralitety – utwory, których zadanie polegało na pouczeniu publiczności, wskazaniu ideałów i wartości, jakimi powinien kierować się człowiek wierzący. Bohaterem moralitetu był zwykły człowiek, który musiał dokonać wyboru między dobrem i złem, a później ponieść konsekwencje swoich decyzji. Aktorami nadal pozostawali jedynie mężczyźni. Rozrywce w średniowiecznej Europie służyły występy wędrownych artystów, zwanych wiłami. Prezentowali oni sztuki akrobatyczne, śpiewali, dokazywali. I dostawali za to pieniądze od zgromadzonych widzów.

Teatr elżbietański (renesans, barok)

Wybitny przedstawiciel tej epoki to William Szekspir. Przeciwstawił się wymogom dramatu klasycznego (antycznego), zrezygnował z zasady trzech jedności, zasady decorum. Wprowadził na scenę postacie fantastyczne: zjawy, upiory, wiedźmy. Bohaterowie okazywali się niejednoznaczni, ich charakter zmieniał się, trudno ich ocenić. Tematy sztuk Szekspira: władza, miłość, moralność, trudne wybory. W sztukach nie ma już chóru, jest podział na akty i sceny. Aktorzy nie noszą masek. Sztuki Szekspira oglądali możni, magnaci. Dla pospólstwa pozostawały nadal przedstawienia wędrownych trup teatralnych.

Teatr oświecenia

Najważniejszym przedstawicielem tej epoki w teatrze jest Molier (Świętoszek, Skąpiec) – pisał komedie atakujące wady mieszczaństwa francuskiego. Jego komedie nawiązywały do zasady trzech jedności, były realistyczne (brak elementów fantastycznych), bohaterowie – jednoznaczni (źli lub dobrzy). Teatr oświecenia pełnił funkcję dydaktyczną, w myśl słów Moliera: „Najstraszliwszy cios zadaje się ułomnościom, wystawiając je na szyderstwo świata”.
W Polsce z inicjatywy króla Stanisława Augusta został założony pierwszy teatr publiczny, rozwijały się balet i opera.

Teatr romantyczny

To teatr, który świadomie zerwał z wszelkimi ograniczeniami dramatu klasycznego. Nie ma tu zasady trzech jedności, nie ma zasady decorum, groteska przeplata się z tragizmem, bohaterowie ludowi są tak samo ważni jak przedstawiciele szlachty. Wprowadzono monumentalne ceny zbiorowe – tak potężne, że często trudno zrealizować je na scenie ze względu na ogromną ilość postaci. Dramat ma kompozycję otwartą – brak wyraźnej akcji, sceny są ze sobą bardzo luźno powiązane, niektóre dramaty wcale nie mają podziału na akty i sceny. Tematem jest władza, dramat jednostki, bunt, moralność, miłość. Najważniejszym elementem dramatu romantycznego jest bohater romantyczny – jednostka wybitna, bardzo skomplikowana, często skłócona ze społeczeństwem. Dramat romantyczny zyskał miano niescenicznego – przez monumentalne sceny zbiorowe, umiejscowienie akcji w bardzo dziwnych miejscach, wprowadzenie wielu elementów fantastycznych.

Teatr modernistyczny (przełom wieku XIX i XX)

W tej epoce w teatrze wiele było nawiązań zarówno do antyku, jak i do romantyzmu. Wprowadzone zostały motywy baśniowe, ludowe, sporo też fantastyki. Powstała koncepcja teatru ogromnego, czyli teatru, który stałby się połączeniem literatury, muzyki, plastyki. Przy czym każda z tych sztuk byłaby równie ważna, a nie stanowiła jedynie tła wydarzeń opisanych w dramacie. W teatrze pojawiło się wiele symboli (skojarz z Weselem Stanisława Wyspiańskiego – fragmenty w Twoim podręczniku).

Teatr w dwudziestoleciu międzywojennym

Coraz trudniej mówić o jednolitym charakterze sztuk teatralnych wystawianych w tej epoce. Powstawały i dramaty poważne, i komedie. Z pewnością na uwagę zasługuje dramatopisarstwo Stanisława Ignacego Witkiewicza, który swoją koncepcję teatru określił krótko: „Mózg wariata na scenie”. W jego sztukach świat jest zdeformowany, treść niejednokrotnie szokująca, dominuje tu parodia i groteska, brak chronologii, a często też wydaje się, że brak także sensu.

Teatr współczesny (od zakończenia drugiej wojny światowej do dziś)

To epoka eksperymentów teatralnych. Świat w dramacie jest zniekształcony, karykaturalny. W utworach dużo jest groteski, absurdu, ale także symboli. Pomieszane są ze sobą gatunki literackie, miejsce i czas akcji trudny do określenia, brak chronologii wydarzeń. Reżyserzy sięgają też po klasyczne sztuki (powstałe w innych epokach), ale przedstawiają je w nowy, często kontrowersyjny sposób, doszukują się w nich nowych treści.
Uwaga!
Powyżej przedstawiony został skrót historii teatru – pisaliśmy o sztukach, które powstawały w poszczególnych epokach. Ale przecież wiadomo, że sztuki klasyczne, romantyczne czy modernistyczne nadal są wystawiane. Sztuki nie bywają zapominane wraz z końcem epoki. Inscenizacje Dziadów, komedii Moliera, a nawet misteriów średniowiecznych czy tragedii starożytnych to stały, niezmienny punkt w repertuarze wszystkich współczesnych teatrów.

 

Gatunki dramatyczne

Tak jak w epice rozróżniamy powieść, opowiadanie, nowelę, a w liryce sonet, odę i hymn, tak i w dramacie są różne gatunki dramatyczne. Poznaj najważniejsze z nich:

Tragedia – skojarz z Antygoną Sofoklesa
Najstarszy i przez wiele lat uważany za najdoskonalszy gatunek dramatu. Stworzony w antycznej Grecji. Twórców tragedii obowiązywały bardzo rygorystyczne zasady. Zasada trzech jedności (jedności czasu – akcja rozgrywała się w ciągu jednego dnia, jedności miejsca – akcja toczy się w jednym miejscu, jedności akcji – akcja dotyczyła jednego wątku). Zasada decorum – o tematach poważnych można było pisać tylko stylem podniosłym, poważnym. Bohaterowie wywodzili się z tzw. wysokich rodów, rodzin królewskich. O losach bohaterów decydowało Fatum, czyli przeznaczenie – nie można było przed nim uciec. Tragedia kończyła się źle, niepomyślnie dla bohaterów. A dlaczego? Bo bohaterowie zostali postawieni w sytuacji bez wyjścia (to konflikt tragiczny – cokolwiek by zrobili, i tak nie uniknęliby przeznaczenia).

Dramat szekspirowski (elżbietański)
Nie ma zasady trzech jedności. Swobodnie przeplatały się elementy liryczne i epickie z dramatem. Na scenie pojawiały się postacie fantastyczne. Nawet w najbardziej tragicznych momentach znalazły się elementy komiczne (czyli nastąpiła rezygnacja z zasady decorum).

Dramat romantyczny – skojarz z Dziadami Mickiewicza
Rozwijał się w romantyzmie (wskazuje na to nazwa). Całkowicie wyłamał się z wymogów klasycznego dramatu i chętnie nawiązywał do dramatu szekspirowskiego. Odrzucona została zasada trzech jedności i zasada decorum (czyli obowiązek dopasowania stylu do opowiadanej sytuacji). Wprowadzono postacie fantastyczne oraz kompozycję otwartą (poszczególne sceny dramatu wcale nie muszą być ze sobą powiązane, nie muszą z siebie wynikać). Wprowadzono także synkretyzm rodzajowy i gatunkowy (korzystanie z różnych rodzajów literackich – w dramacie romantycznym łatwo odnaleźć elementy liryki i epiki).

Komedia – skojarz z Molierem i Aleksandrem Fredrą
Powstała jako przeciwieństwo tragedii. To utwór o pogodnej tematyce, żywej akcji i rozwiązaniu pomyślnym dla bohaterów. Najważniejszy element komedii to komizm (językowy – wynikający ze sposobu mówienia postaci, sytuacyjny – momenty wzbudzające śmiech, charakterów – bohaterowie przedstawieni są w sposób karykaturalny). Aż do czasów Moliera komedia uważana była za gorszy gatunek dramatu, przeznaczony dla niewykształconych ludzi. Molier stworzył typ komedii obyczajowej ukazującej konkretne wady społeczne (Skąpiec, Świętoszek) – ten typ określa się jako komedię charakterów. A w Polsce komedie (w czasach romantyzmu!) pisał Aleksander Fredro (Zemsta, Śluby panieńskie).

Opera
Widowisko słowno-muzyczne składające się z solowych występów wokalnych (arie), partii chóralnych, występów orkiestrowych i epizodów baletowych. Treść opery to libretto. Najbardziej znana polska opera to Halka Stanisława Moniuszki. Operetka to także widowisko słowno-muzyczne, ale o zdecydowanie lżejszej tematyce i charakterze rozrywkowym.

Dramat groteskowy
Nowoczesny gatunek dramatu charakterystyczny dla XX wieku (teatr absurdu). W dramacie groteskowym nie obowiązują zasady dramatu klasycznego (nie ma podziału na sceny i akty, akcja wcale nie musi posuwać się naprzód, świat przedstawiony jest na opak). Dramaty groteskowe krytykują stereotypowe myślenie, drwią z widza (lub czytelnika), podważają sens świata.

Kabaret
Widowisko satyryczne. Połączenie elementów dramatu z muzyką. Lekka tematyka (często polityczno-obyczajowa), cel rozrywkowy. Spektakl kabaretu składa się z kupletów (piosenek), skeczy (krótkich scenek), monologów satyrycznych.

Jasełka
Ludowe widowisko teatralne związane z obrzędami Bożego Narodzenia. W jasełkach biorą udział charakterystyczne postacie – diabeł, tur, król, anioł, śmierć.

 

Trochę filozofii

Czy można otaczający świat porównać do teatru, w którym każdy człowiek gra określoną rolę? Rolę władcy, poddanego, rodzica, dziecka, artysty, żołnierza. Oczywiście, że można. To znany w literaturze motyw theatrum mundi (teatru świata).

Pisali o tym:

  • William Szekspir

Świat jest teatrem,
aktorami ludzie,
którzy kolejno wchodzą i znikają,
każdy tam aktor niejedną gra rolę.
(Jak wam się podoba)

  • Jan Kochanowski

Wszystko to minie jako polna trawa;
Naśmiawszy się nam i naszym porządkom,
Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom.
(łątkom – czyli kukiełkom, które po przedstawieniu chowa się do worka)
(fraszka O żywocie ludzkim)

  • Ignacy Krasicki

Wszyscyśmy aktorami na scenie życia.

  • Bolesław Prus

Scena ukazująca subiekta Ignacego Rzeckiego układającego zabawki na wystawie.
Marionetki!… Wszystko marionetki!… Zdaje im się, że robią, co chcą, a robią tylko, co im każe sprężyna, tak ślepa jak one…
Lalka

  • Lewis Carroll

To gra w szachy… jedna wielka gra w szachy, rozgrywana na planszy całego świata… jeśli, oczywiście, to, co widzę, jest światem.
(Alicja po tamtej stronie lustra)

  • Wisława Szymborska

Nie szkoda to dla mnie zachodu i słońca?
Jak ma się w to bawić osoba żyjąca?
Na chwilę tu jestem i tylko na chwilę:
co dalsze przeoczę, a resztę pomylę.
(Urodziny)

  • Edward Stachura

Życie to jest teatr, mówisz ciągle, opowiadasz;
Maski coraz inne, coraz mylne się nakłada;
Wszystko to zabawa, wszystko to jest jedna gra,
Przy otwartych i zamkniętych drzwiach.
To jest gra!
(…) Ty i ja – teatry to są dwa.
(Życie to nie teatr)

 

Utwory inspirowane przedstawieniami teatralnymi
Opowiadania Brunona Schulza (Noc wielkiego sezonu), Wrażenia z teatru Wisławy Szymborskiej, Wieczór w Teatrze Wielkim Balińskiego.

Utwory poetyckie swą budową nawiązujące do dramatów.
Doskonałym przykładem Rozmowa liryczna Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego.

Liryka maski, liryka roli – z tymi określeniami spotykacie się podczas omawiania poezji. Mają rodowód teatralny:

  • liryka roli – podmiot liryczny ujawniony, ale absolutnie nie można go utożsamiać z autorem, odnosi się wrażenie, że podmiot liryczny występuje w roli jakiejś postaci (Urszula Kochanowska Bolesława Leśmiana);
  • liryka maski – nieco podobna sytuacja, również nie można identyfikować podmiotu lirycznego z autorem, ale poglądy wyrażane przez podmiot są zgodne z poglądami autora (Jestem Julią Haliny Poświatowskiej).

 

Pojęciownik teatralny

Adaptacja sceniczna – przetworzenie tekstu literackiego (niedramatycznego) na potrzeby teatru.

Afisz – ogłoszenie o przedstawieniu, koncercie, imprezie sportowej. Zazwyczaj dużego formatu, ozdobny, zwracający uwagę.

Amfiteatr – w starożytności miejsca dla widzów usytuowane półkoliście na zboczach pagórków. Dziś teatr na świeżym powietrzu, najczęściej wykorzystujący naturalne ukształtowanie terenu (zbocze przeznaczone na widownię).

Antrakt – przerwa pomiędzy aktami przedstawienia.

Balet – utwór sceniczno-muzyczny, w którym aktorzy (tancerze) wyrażają przebieg akcji za pomocą tańca i mimiki; także zespół zawodowych tancerzy.

Benefis – przedstawienie teatralne (lub koncert) na rzecz jednego aktora (zazwyczaj jubileuszowe).

Bis – powtórzenie jakiegoś punktu programu rozrywkowego dodatkowo, na życzenie publiczności (raczej nie ma to miejsca w klasycznym teatrze, ale często w kabarecie).

Charakteryzacja – zmiana wyglądu aktora w celu dopasowania go do roli, jaką ma grać.

Choreograf – twórca układów tanecznych, autor koncepcji ruchowej baletu.

Commedia dell’arte – włoska komedia ludowa grana przez wędrowne trupy aktorskie. Akcja zawierała dużo elementów komizmu, wymagała też od aktorów akrobatycznej wręcz sprawności. Typowe postaci to Arlekin i Kolombina.

Dubler – zastępca aktora.

Farsa – prosta, nieskomplikowana komedia, także filmowa. Opiera się na błahym konflikcie, obfituje w nieprawdopodobne sytuacje. Styl gry aktorów jest karykaturalny, a celem farsy jest rozbawienie widzów.

Foyer – [wym. fuaje] – sala lub korytarz obok sali widowiskowej przeznaczona na odpoczynek dla widzów, czasem też artystów.

Garderoba – pomieszczenie, w którym przygotowują się artyści przed wyjściem na scenę.

Inscenizacja – wystawienie utworu dramatycznego na scenie.

Inspicjent – pracownik teatru czuwający nad techniczną stroną przedstawienia (opuszczanie kurtyny, zmiana dekoracji, wejście aktorów na scenę).

Kabaret – teatrzyk o lekkim repertuarze złożonym ze skeczów, monologów, piosenek.

Klakier – osoba wynajęta do oklaskiwania jakiegoś przedstawienia lub konkretnego artysty, pobudzająca widzów do oklasków.

Kreacja – sposób odtworzenia przez aktora jakiejś postaci w przedstawieniu.

Kulisy – elementy dekoracji scenicznej najczęściej w formie płócien, kotar zamykające po bokach scenę i tworzące niewidoczne przejścia dla artystów.

Kuplet – satyryczna piosenka o aktualnej tematyce społeczno-obyczajowej, zazwyczaj z wyrazistym refrenem. Stały element kabaretów.

Kurtyna – ruchoma zasłona oddzielająca w teatrze scenę od widowni.

Libretto – tekst słowny scenicznego utworu muzycznego (opery, operetki).

Loża – miejsce w teatrze dla kilku widzów, znajdujące się ponad główną widownią, najczęściej – najlepsze i najdroższe.

Maska – zasłona na twarz z otworami na oczy, oddająca charakter postaci odgrywanej przez aktora, stosowana w teatrze starożytnym i w pantomimie, teatrach lalkowych.

Mimika – wyrażanie uczuć i myśli za pomocą ruchów mięśni twarzy.

Monodram – przedstawienie teatralne odgrywane przez jednego aktora, opierające się na monologu.

Obsada – dobór aktorów do konkretnego przedstawienia.

Odsłona – część spektaklu teatralnego, krótsza od aktu, dłuższa od sceny. Granicą między odsłonami jest zmiana dekoracji przy wygaszonych światłach lub spuszczonej kurtynie.

Owacje – głośne, manifestacyjne wyrażanie uznania dla aktorów (okrzyki, brawa).

Prapremiera – pierwsze publiczne przedstawienie utworu scenicznego (utwór nigdy nie był wystawiany).

Recytacja (inaczej deklamacja) – publiczne wygłaszanie z pamięci tekstu literackiego.

Rekwizyt – przedmiot potrzebny w przedstawieniu teatralnym.

Repertuar – zestaw sztuk wystawianych przez konkretny teatr w sezonie teatralnym lub zestaw ról wykonywanych przez jednego aktora.

Scena – 1. fragment akcji dramatu; 2. podwyższenie służące jako miejsce gry aktorów.

Scenografia – opracowanie oprawy plastycznej do sztuki scenicznej (dekoracje, kostiumy, rekwizyty).

Skecz – krótka humorystyczna scenka, stały element przedstawień kabaretowych.

Sufler – osoba podpowiadająca aktorom tekst w czasie przedstawienia, ukryta przed widzami.

Tyrada – dłuższa wypowiedź aktora, najczęściej w podniosłym stylu.

Widowisko teatralne – przedstawienie sceniczne odgrywane przez aktorów wobec specjalnie na tę okazję zgromadzonej publiczności.

 

Teatr – aktor
Oto garść związków frazeologicznych i cytatów związanych z teatrem. Łatwo je zapamiętać.

  • Aktorka ze spalonego teatru (słaba, marna aktorka).
  • Teatr działań – na przykład wojennych (znaczenie przenośne: miejsce, przestrzeń, teren działań).
  • Deski teatru – scena teatralna.
  • Klaka teatralna – przekupieni widzowie, którzy organizują owację.
  • Teatralne gesty – przesadne, widowiskowe, nienaturalne.
  • Teatr, świątynia sztuki – cytat Stanisława Wyspiańskiego.

Zapamiętaj!
Świat jest teatrem, aktorami ludzie – słynny cytat Szekspira, porównujący życie ludzkie i świat do sztuki teatralnej.

Eksperymenty teatralne

  • Teatr bez słów – pantomima.
    Rodzaj widowiska, w którym akcja jest wyrażana nie poprzez słowa, ale poprzez grę twarzy, gesty i ruchy całego ciała. Aktora występującego w pantomimie nazywa się mimem, a jedną scenkę tematyczną etiudą.
  • Teatr lalkowy – teatr bez ludzi.
    Bohaterami są tu lalki poruszane przez ukrytych aktorów, użyczających też lalkom głosu. Teatr lalkowy ma stałą i wdzięczną widownię – dzieci. A dla dorosłych teatr bez ludzi to np. noworoczna szopka. W teatrze lalkowym zdarzają się widowiska mieszane, czyli takie, gdzie część ról odgrywana jest przez aktorów, a część przez lalki.

Czym się różni kukiełka od pacynki i marionetki?

  • Kukiełka – to najbardziej ogólne pojęcie – kukiełka może być mała (trzymana przez animatora) albo całkiem spora, wielkości człowieka.
  • Marionetka – lalka zawieszona na tzw. krzyżaku, poruszana za pomocą przywiązanych do kończyn sznurków.
    Pacynka – nieduża lalka naciągana na rękę – palce człowieka poruszają rączkami i główką pacynki.

Teatr bez reżysera – happening.
Bardzo popularna współczesna forma teatralna. Happening opiera się na improwizacji i bardzo często wymaga aktywnego udziału widzów. Tematem happeningu często są aktualne problemy, np. nietolerancja ludzi, wojny, zagrożenia ekologiczne, wydarzenia polityczne.

  • Zamiast wyraźnej akcji – szereg niepowiązanych ze sobą wydarzeń.
  • Zamiast ścisłego przestrzegania tekstu dramatycznego – swobodna wyobraźnia.
  • Zamiast budynku teatralnego – ulica, park, rynek.

Balet – teatr tańca.
Zamiast słów – taniec. Balet jest połączeniem muzyki, tańca klasycznego i elementów pantomimy. Może stanowić część opery lub operetki, może też być samodzielną całością (np. Jezioro łabędzie Piotra Czajkowskiego). Treść baletu stanowi libretto, do niego choreograf dopasowuje układy taneczne.

Teatr Telewizji – bliżej kina czy teatru?

Elementy filmowe:

  • Przedstawienie rejestrowane jest na taśmie filmowej, nie odbywa się na żywo.
  • Widownia jest zdecydowanie liczniejsza niż w normalnym teatrze.
  • Wykorzystuje się niektóre techniki filmowe (zbliżenia, ruch kamery).
  • Przedstawienia realizowane są w naturalnych pomieszczeniach, czasem też plenerach – brak więc typowych dekoracji teatralnych, nie ma też kurtyny.

Elementy teatralne:

  • W Teatrze Telewizji unika się skomplikowanego montażu.
  • Brak tu efektów specjalnych, wykorzystywania techniki komputerowej.
  • Grają aktorzy nie filmowi, ale teatralni.
  • Prezentowane są typowe sztuki teatralne, także z klasyki dramatu.

 

Mini TEST

Zadanie 1.
Didaskalia to inaczej:
A. tekst uboczny,
B. tekst zastępczy,
C. tekst poboczny,
D. tekst pomocniczy.
Poprawna odpowiedź: c)

Zadanie 2.
W zdaniu: Po przegranych wyborach prezydenckich Jan Kowalski zszedł ze sceny politycznej zwrot „zejść ze sceny” oznacza:
A. wycofanie się,
B. poddanie się,
C. nagłe zniknięcie,
D. wzmożenie działalności.
Poprawna odpowiedź: a)

Zadanie 3.
W którym zdaniu wyrazy tragedia, tragiczny zostały użyte niepoprawnie?
A. Tragedia Milewskich wstrząsnęła całym miastem.
B. Twój pokój wygląda wręcz tragicznie.
C. Nie mogliśmy się powstrzymać od śmiechu, to było tragiczne.
D. Gustaw Holoubek najbardziej podoba mi się w rolach tragicznych.
Poprawna odpowiedź: c)

Przeczytaj poniższy tekst:

Tragedia grecka jest uniwersalna dosłownie, jest żywym zaprzeczeniem liryki. Tragedia dotyczy całego świata; biorą w niej udział ludzie, bogowie, a nad nimi los. (…) Bohater nigdy nie działa dla siebie czy za siebie. Jego los staje się więc częścią losu wszystkich, a symbolem integracji bohatera i świata, jego solidarności z otoczeniem jest niezmienna obecność chóru.
Andrzej Banach, O teatrze greckim

Zadanie 4.
Na czym polega różnica między tragedią a gatunkami lirycznymi?
A. Tragedia wymaga większego skupienia odbiorców.
B. Tragedia wyraża prawdy uniwersalne, a liryka treści osobiste.
C. Tragedia opowiada o powikłaniach losu.
D. Tragedia musi zakończyć się źle, a liryka nie.
Poprawna odpowiedź: b)

Zadanie 5.
Jaki stały element tragedii antycznej, nieobecny w dramatach Szekspira i romantyków, został wymieniony w tekście?
A. chór
B. bohater
C. los
D. liryka
Poprawna odpowiedź: a)

 

Pytanie z podręcznika

Wykaż się rozumieniem różnic między rodzajami literackimi: epiką i dramatem, uzupełniając brakujące ogniwa w poniższej notatce.

W utworach dramatycznych zdarzenia i postacie są przedstawiane bezpośrednio poprzez ich słowa i czyny, ponieważ w przeciwieństwie do utworów epickich nie ma w nich pośrednictwa narracji. Podstawową formę wypowiedzi stanowią wypowiedzi (monologi i dialogi), które w utworach epickich są przytaczane przez narratora. Tekst poboczny (inaczej didaskalia) zawiera informacje o bohaterach i miejscu wydarzeń. Utwory dramatyczne w przeciwieństwie do epickich są pisane z myślą o realizacji scenicznej.

 

Wypracowania na egzaminie gimnazjalnym

Napisz sprawozdanie ze sztuki teatralnej, którą oglądałeś wraz z klasą.
Sprawozdanie musi składać się z części informacyjnej i oceniającej (krytycznej). Zdarzenia należy relacjonować w porządku chronologicznym. W pracy nie może zabraknąć nazwisk twórców przedstawienia (reżyser, odtwórcy głównych ról, autor sztuki). Podajesz czas i miejsce wydarzenia, oceniasz grę aktorów, choreografię, scenografię, oprawę muzyczną.

Napisz recenzję ze sztuki teatralnej, którą oglądałeś wraz z klasą.
Podobnie jak w przypadku sprawozdania w recenzji musisz podać dokładne informacje o wydarzeniu, które opisujesz (twórcy, czas i miejsce przedstawienia). Nie musisz szczegółowo opisywać wszystkich aspektów spektaklu, możesz np. skupić się przede wszystkim na grze aktorów. Recenzja pozwala na większą dowolność – może być poświęcona jednemu aspektowi przedstawienia. Ważne, żeby z recenzji wyraźnie wynikała Twoja opinia na temat sztuki.

Napisz zaproszenie na przedstawienie teatralne przygotowywane przez szkolny zespół teatralny.
Data, miejsce przedstawienia, jego tytuł, autor sztuki – o tych elementach nie możesz zapomnieć.

Dokonaj adaptacji scenicznej przytoczonego tekstu.
Uwaga! Bardzo trudne zadanie!
Adaptacja sceniczna to przystosowanie tekstu (prozatorskiego, poetyckiego) na potrzeby przedstawienia teatralnego. Musisz wymienić wszystkich bohaterów biorących udział w przedstawieniu. Każdy z nich musi w odpowiednim momencie wypowiedzieć swoją kwestię. Opisy wnętrza, zachowania bohaterów, ich wyglądu powinny znaleźć się w didaskaliach. Tych wszystkich informacji szukasz w tekście, który masz zaadaptować.

 

Czytanie ze zrozumieniem

Tekst

W dzisiejszym świecie towarzyszy nam ustawicznie cały system kaset i ekranów – kinowych, telewizyjnych. I tylko teatr jest tą dziedziną, która nie podlega produkcji taśmowej i nie może być powielana. Jest jedynym miejscem w sztuce naszych czasów, gdzie żywy człowiek (aktor) spotyka się z żywym człowiekiem (widzem). Gdy na widowni nie będzie choćby jednego widza, nawet najbardziej imponujące widowisko nie stanie się teatrem. Bo teatr to wzajemne oddziaływanie na siebie – i to w sposób bezpośredni – aktorów i widzów. Różni się on od innych dyscyplin właśnie tym, że publiczność – a więc my – jest najbardziej istotnym elementem. Film, obraz, rzeźba istnieją niezależnie od tego, czy je ktoś ogląda, czy też nie. Tymczasem sztuka teatru jest procesem stawania się na oczach widza. Rodzi się wtedy, kiedy naprzeciw siebie staną dwie żywe siły – aktorzy i publiczność. I dlatego spektakl teatralny spełnia się nieco inaczej każdego wieczoru. Jest niepowtarzalny,
jak niepowtarzalne są stosunki między żywymi istnieniami: ich reakcje, emocje, wzruszenia.
Odrębność sztuki teatralnej, powt. za: Joanna Dietrich, Alicja Zacharska, Ślad na fali, klasa II.

1. Na czym polega odrębność sztuki teatralnej?
A. Na konieczności istnienia kontaktu między widzem a aktorem.
B. Na niepowtarzalności każdego przedstawienia teatralnego.
C. Na obecności publiczności, która obserwuje grę aktorów.
D. Wszystkie powyższe odpowiedzi są prawdziwe.

2. Co jest najbardziej istotnym elementem sztuki teatralnej?
A. Aktorzy.
B. Tekst sztuki.
C. Publiczność.
D. Scena.

3. Dokończ własnymi słowami zdanie:
Teatr jest sztuką, która nie może być powielana, ponieważ…

Odpowiedzi:
1. D.
2. C.
3. Teatr jest sztuką, która nie może być powielana, ponieważ każde przedstawienie jest niepowtarzalne.

 

Przykłady dramatów

Sofokles, Antygona

1) Czas i miejsce akcji: I połowa XIII w. p.n.e., Teby.

2) Gatunek literacki:
Tragedia grecka. Akcja tragedii toczy się w ciągu jednej doby – zaczyna się przed świtem, kończy po zachodzie słońca (jedność czasu). Nie zmienia się miejsce akcji (pałac w Tebach) – jedność miejsca. O innych miejscach dowiadujemy się z pieśni Chóru lub wypowiedzi postaci. Wydarzenia ograniczone są do jednego wątku (zakazany czyn Antygony) – jedność akcji. Tragedia Sofoklesa nie jest podzielona na akty i sceny, ale na epejsodiony (odpowiednik scen) i stasimony (pieśni Chóru).

3) Treść:
Konflikt między Antygoną i Kreonem, władcą Teb, który zabronił grzebania zwłok brata Antygony Polinejkesa (Polinejkes dopuścił się zdrady ojczyzny). Antygona kieruje się siostrzaną miłością oraz religią (bogowie nakazywali otaczanie szacunkiem ciała zmarłego) i mimo królewskiego zakazu dokonuje pochówku. Rozkaz królewski nie może być cofnięty: Antygona musi zostać ukarana, mimo iż jej narzeczonym jest królewski syn.

Problemy:

  • Fatum ciążące nad człowiekiem. – bohaterowie (Antygona, Kreon) są w sytuacji bez wyjścia, nie mogą znaleźć dobrego rozwiązania. Kreon nie chce podważyć autorytetu władcy, więc nie cofa rozkazu. Antygona jeżeli pragnie postępować zgodnie z nakazami religii, musi pochować brata. Jeżeli chce być posłuszna królowi, musi złamać prawo boskie.
  • Wina i kara – winna jest Antygona, bo złamała prawo. Winny jest też Kreon, bo wydał rozkaz, którym przeciwstawił się prawom boskim.
  • Władza. Na jak wiele może sobie pozwolić władca? Kreon chce umocnić swój autorytet, a postępuje jak despota. Zostaje za to srodze ukarany – jego syn i żona popełniają samobójstwo.

 

William Szekspir, Romeo i Julia

1) Czas i miejsce akcji:
Miejsce to Werona i Mantua – włoskie miasta. Czas akcji – koniec wieku XVI.

2) Gatunek literacki:
Dramat szekspirowski. Brak zasady trzech jedności (jedności czasu: akcja Romea i Julii toczy się przez pięć dni, a nie od świtu do zachodu, jak nakazywała to tragedia grecka; jedności miejsca: miejsce akcji – Werona i Mantua, w Antygonie był to jedynie pałac królewski w Tebach; jedności akcji: w przypadku Romea i Julii można powiedzieć, że jedność akcji została zachowana – cały utwór dotyczy wątku nieszczęśliwej miłości młodych). Przeplatanie dramatu elementami lirycznymi (opowieść Merkucja o Mab – królowej snów czy monologi zakochanej Julii) i epickimi (opowiadanie niani o wypadku trzyletniej Julii). Przyczyną nieszczęścia bohaterów nie jest fatum (przeznaczenie, któremu ogromną moc przypisywali starożytni), ale ich własne błędy.

3) Treść:
Konflikt między rodziną Montekich i Kapuletich. Rodziny te były ze sobą skłócone od wielu lat. Przedstawiciele młodszego pokolenia – Romeo, Julia, Tybalt nie wiedzą nawet, dlaczego ich rodziny się nienawidzą, ale idąc za przykładem i nakazem swoich rodziców, nie dopuszczają nawet myśli o zgodzie, jaka mogłaby zapanować między Kapuletimi i Montekimi.

Problemy:
Zakazana miłość – młodzi pokochali się wbrew woli rodziców. Wiadomo, że ani Kapuleci, ani Montecy nie zgodziliby się na ślub swoich dzieci – wieloletnie spory sprawiły, że rodziny te się nienawidziły. Jednak miłość okazuje się silniejsza od uprzedzeń. Rządy głowy rodziny – Kapuleci i Montecy nie liczą się z uczuciami swoich dzieci. Bez porozumienia z nimi decydują o ich przyszłości – planują śluby, wykształcenie. Bunt dzieci przeciwko rodzicom – nic dziwnego, że młodzi przeciwstawiają się narzucanej im woli rodziców. Julia nie chce wyjść za Parysa i otwarcie się do tego przyznaje.

Jej sprzeciw wywołuje gniew ojca – grozi on córce, że albo pogodzi się z jego wolą, albo zostanie wydziedziczona.

 

Aleksander Fredro, Zemsta

1) Czas i miejsce akcji:
prawdopodobnie koniec XVIII wieku, miejscem akcji jest zamek szlachecki.

2) Gatunek literacki: komedia

Wartka akcja, trzy rodzaje komizmu (sytuacyjny – np. walka o mur, językowy – dyktowanie listu, powiedzonka bohaterów, charakterów – wyraźne, komiczne postacie, np. Papkin), pomyślne zakończenie.

3) Treść:
W Zemście jest kilka wątków: plany małżeńskie Cześnika, nienawiść Cześnika i Rejenta, miłość Wacława i Klary, plany małżeńskie Podstoliny.

 

Adam Mickiewicz, Dziady, cz. II

1) Czas i miejsce:
Jesienna noc, kaplica cmentarna.

2) Gatunek literacki: dramat romantyczny
Bohaterami są ludzie prości, pochodzący z ludu (to nie do pomyślenia w dramacie klasycznym). W dramacie pojawiają się postacie fantastyczne – duchy, upiory. Panuje nastrój grozy, tajemniczości. Kompozycja dramatu jest otwarta – akcja dramatu zostaje nagle urwana i widz (czytelnik) wcale nie wie, co się później wydarzyło. Ostatni upiór pojawia się i nie chce odejść.

3) Treść:
W drugiej części dramatu (część III i IV poznacie w liceum) przedstawiony został obrzęd dziadów – ludowej uroczystości, która miała na celu nawiązanie kontaktu z duszami zmarłych. Na obrzęd przybywają wezwane przez Guślarza duchy zmarłych dzieci, duch złego pana, duch Zosi. Każdy z duchów przynosi zebranym ludziom inną przestrogę.

 

Juliusz Słowacki, Balladyna

1) Czas i miejsce akcji:
Trudne do określenia, fantastyczne.

2) Gatunek literacki:
Tragedia. Gatunek określił autor w podtytule.

3) Treść:
W tajemniczym jeziorze Gople mieszka królowa Goplana. Opiekuje się leśnymi stworzonkami, ale od ludzi raczej stroni. Mieszkańcy okolicznych wiosek też raczej jej unikają, bo Goplana to zjawa. I pewnego dnia zakochuje się ona w Grabcu, prostym wieśniaku. Problem polega na tym, że Grabiec spotyka się z Balladyną. Goplana ma plan – wysyła Skierkę, aby sprowadził do chaty wdowy księcia Kirkora i sprawił, aby książę zakochał się w dziewczynie. Ale nie mówi Skierce, w której dziewczynie. I stąd wynika całe zamieszanie. Kirkorowi spodobały się obie córki ubogiej wdowy. Ale na pewno nie można mówić, że Skierka czy Goplana są winni śmierci Aliny! Oni jedynie doprowadzili do sytuacji, w której ujawniły się złe cechy Balladyny. Gdyby była dobra, nie zabiłaby. Niezależnie od tego, czy Skierka coś namieszał, czy nie. Potem żądna władzy Balladyna zostaje królową, doprowadzając do śmierci wszystkich swoich przeciwników. Ostatnia scena to sąd nad Balladyną – zbrodniarka ginie, rażona piorunem.

 

Molier, Świętoszek

1) Czas i miejsce akcji:
Lata sześćdziesiąte XVII wieku. Paryż, typowy dom dosyć zamożnej rodziny.

2) Gatunek literacki:
Komedia charakterów – eksponowana jest sylwetka głównego bohatera, jego zachowanie, wybory moralne, poglądy. Także komedia obyczajowa – taka, która drwi z obyczajów konkretnej grupie społecznej (w Świętoszku z mieszczaństwa i duchowieństwa). W sztuce Moliera mamy do czynienia z komizmem sytuacyjnym (np. rozmowa Orgona ze służącą Doryną), komizmem językowym (powiedzonko Orgona „Co niebo rozkaże”), komizmem charakterów (przejaskrawienie i wyolbrzymienie pewnych cech charakteru postaci).

3) Treść:
W większości swych sztuk Molier podkreślał niewłaściwe stosunki panujące w rodzinach mieszczańskich. Ojciec miał władzę absolutną, od jego woli uzależniona była przyszłość dzieci. Kiedy Orgon zaczyna działać pod dyktando Tartuffe’a (tytułowy Świętoszek, wokół jego osoby skoncentrowana jest akcja. Nie wiadomo dokładnie, kim jest, ale potrafi całkowicie zawładnąć Orgonem. Udaje pobożnego, w rzeczywistości to oszust), rozpoczyna się rodzinny dramat. Opinie innych członków rodziny nie mają dla Orgona żadnego znaczenia. Dopiero skomplikowana intryga ujawnia prawdziwe motywy działania Tartuffe’a i pomyłkę Orgona.

Zobacz:

Teatr – słownik pojęć

Literatura, film, teatr – która z tych sztuk najbardziej odpowiada Twojej wrażliwości?

Teatr

Teatr i dramat XX wieku