Początek wędrówki
Bywa różny. Niespodziewany lub od dawna planowany. Dobrowolny lub zupełnie wbrew sobie.
Wędrówka
- z własnej woli
- w poszukiwaniu szczęścia, które może przybrać różną formę – spokojnego domu, sławy, majątku, przyjaźni czy miłości;
- z ciekawości lub nudów
- wbrew sobie
- emigracja
- ucieczka
- wygnanie (banicja)
Podróż
Podróż (wędrówka) o najlepszy sposób na ukazanie bohatera w różnym świetle, jego zachowania wobec nieprzewidzianych zdarzeń. Dzięki podróżom bohater zdobywa wiedzę, dorośleje, zmienia się. A przy okazji utwór staje się ciekawy, pojawiają się nowe postacie i nowe miejsca.
1. Wędrówka – poszukiwanie
Odyseusz – najsłynniejszy antyczny wędrowiec. Przez dwadzieścia lat z woli rozgniewanego Posejdona tułał się po morzach. Chciał powrócić do rodzinnej Itaki, wiele razy był już bliski celu i nagle niespodziewanie na jego drodze stawały nowe przeciwności. Trzeba przyznać, że sporo kłopotów i opóźnień zawdzięczał swym towarzyszom podróży (mimo zakazu rozwiązali worek z przeciwnymi wiatrami, upolowali i zjedli święte krowy Heliosa). Odys wiele razy był kuszony propozycjami osiedlenia się na bardzo ciekawych wyspach (m.in. wpadł w oko nimfie Kalipso). Starał się opierać wdziękom spotykanych kobiet. Wytrwałość została nagrodzona – Odys szczęśliwie powrócił do Itaki.
Wędrówka Narodu Wybranego do Ziemi Obiecanej – opisana w Księdze Wyjścia Starego Testamentu. Naród Izraelitów pod przewodnictwem Mojżesza przemierzał pustynię aż do ziemi Kanaan – „krainy mlekiem i miodem płynącej”. Najsłynniejsze etapy tej podróży to:
- rozstąpienie się Morza Czerwonego,
- ustanowienie przykazań na górze Synaj,
- wytryśnięcie wody ze skały,
- zesłanie manny i przepiórek z nieba.
Mojżesz doprowadził swój naród do Ziemi Obiecanej, ale w niej nie zamieszkał. Zmarł tuż przed końcem podróży, miał wówczas 120 lat.
Rycerskie wyprawy
Każdy rycerz średniowieczny za punkt honoru stawiał sobie zdobycie sławy na dalekich wyprawach. Rycerze chcieli walczyć ze złem (także tym fantastycznym), bronić słabszych, pokonywać rywali na turniejach i polach bitew.
Krucjaty – święte wyprawy rycerstwa europejskiego przeciwko Saracenom okupującym Jerozolimę, a także przeciwko innym poganom (Maurom w Hiszpanii, niektórym plemionom słowiańskim).
.
A w literaturze:
Lancelot i Perceval (Parsifal) – to najbardziej znani rycerze Okrągłego Stołu. Celem ich wędrówki było odnalezienie świętego Graala – pamiątki Ostatniej Wieczerzy. Podobnie jak pozostali rycerze rozpoczęli długą, uciążliwą, samotną podróż. Wielu z poddanych króla Artura już nigdy nie powróciło do zamku Camelot. Ostatecznie świętego Graala odnalazł Lancelot, ale nie odważył się go zabrać – potem kielich… zniknął.
Don Kichot – XVII-wieczny ubogi szlachcic, który pod wpływem romansów rycerskich postanawia zostać błędnym rycerzem. Wyrusza na wyprawę, giermkiem swym czyni prymitywnego Sancho Pansę. Walczy z urojonymi przeciwnikami. Chce zdobyć sławę wielkiego rycerza, oczyścić świat z wszelkiego zła. Niestety, ludzie nie doceniają jego intencji, traktują go jak szaleńca.
Bohaterowie Syzyfowych prac – motyw wędrówki jest wpisany w życie dwóch głównych bohaterów – Marcina Borowicza i Andrzeja Radka. Opuszczają rodzinny dom, rozpoczynają samodzielne życie i naukę. Spotykają się w klerykowskim gimnazjum. Jednak każdy z nich inaczej widzi cel swojej wędrówki – dla Radka to jedyna szansa na wyrwanie się z ubogiej wsi. Wie, że może liczyć tylko na własną zaradność. Z kolei Marcin w chwili opuszczenia domu absolutnie nie jest przygotowany do samodzielnego życia. Dorośleje i mężnieje dopiero w Klerykowie, dzięki przyjaźni i trudnym warunkom nauki.
Dawid Copperfield – kiedy opuszcza rodzinny dom, ma tylko dziesięć lat. Pierwszym etapem jego podróży jest szkoła okrutnego pana Creakle. Następnym – praca w ubogiej dzielnicy Londynu. Ostatni etap Dawid wyznacza sobie sam – postanawia odnaleźć jedyną swoją krewną, ciotkę Betsey.
Mały Książę – podejmuje wędrówkę, bo nie jest pewien swych uczuć do Róży. Spotyka ludzi dziwnych, najczęściej nieszczęśliwych i bardzo samotnych. Podczas wędrówki zwiedza różne planety, ostatecznie trafia na Ziemię. Tu spotyka go rozczarowanie – okazuje się, że jego Róża nie jest jedyna na świecie. Ale tu też realizuje się cel jego wędrówki – dzięki przyjaźni z lisem dowiaduje się, na czym polega prawdziwa przyjaźń i jak wielkie znaczenie ma w życiu miłość.
Hobbit – fantastyczny bohater powieści Tolkiena. Wraz z czarodziejem i grupą krasnoludów wyrusza na niebezpieczną wyprawę w odległe Góry do siedziby okrutnego smoka Smouga, który zagrabił krasnoludzkie skarby.
.
O kim jeszcze można wspomnieć?
- O podróżnikach-odkrywcach – Marcu Polo, Krzysztofie Kolumbie, Vasco da Gamie, Amerigu Vespuccim. Ich plany i podróże początkowo wydawały się niemożliwe do zrealizowania, a przecież ogromnie przyczyniły się do rozwoju cywilizacji.
- O wędrownych artystach – trubadurach, bardach, wagantach. Nie tylko przynosili sztukę do miast, także zapewniali kontakt między różnymi ośrodkami kultury średniowiecznej Europy.
- O Robinsonie Crusoe – bohaterze powieści Daniela Defoe. Wychowany w cywilizacji wiele lat spędził poza krajem, na wyspie wśród dzikiej przyrody, zdany tylko na siebie.
- O Sindbadzie Żeglarzu i Guliwerze – fantastycznych podróżnikach, ciekawych świata, wciąż poszukujących nowych przygód.
2. Wędrówka – tułaczka
Jacek Soplica – po zabiciu Stolnika musiał opuścić Litwę. Był nie tylko zabójcą, ciążył na nim zarzut współpracy z wrogiem. Przez kilkanaście lat nie dawał znaku życia, przysyłał jedynie pieniądze na naukę syna. Walczył w legionach Dąbrowskiego, wielokrotnie jako emisariusz przedzierał się na Litwę. Był aresztowany i ciężko raniony. Przyjął śluby zakonne i znaczące nazwisko Robak.
Emigranci
Opuścili kraj w obawie przed politycznymi represjami. Zdecydowali się wyemigrować, chociaż wiedzieli, że już nigdy nie będą mogli wrócić do kraju. Nic dziwnego, że stale towarzyszył im smutek i nostalgia.
Romantyczni poeci – Mickiewicz, Słowacki, Norwid. Większość życia spędzili na emigracji i nigdy nie pogodzili się z tym wyrokiem.
- Hymn (Smutno mi, Boże) Juliusza Słowackiego – najbardziej bolesny dla tułacza jest widok bocianów przypominających rodzinne strony. Ptaki są swobodne, mogą zawsze powrócić do kraju. Emigrant nie może tego zrobić. Piękno przyrody nie zachwyca, przeraża myśl, że ta tułaczka nigdy się nie skończy, że nawet w grobie wędrowiec nie zazna spokoju.
- Moja piosnka II Cypriana Kamila Norwida – wiersz wcale nie jest pogodny jak piosenka. To wyraz tęsknoty i miłości do rodzinnych stron, prostych ludzi, codziennego chleba i… bocianów.
Józef Skawiński – latarnik z noweli Sienkiewicza. Opuścił kraj po upadku powstania listopadowego. Brał udział w wielu wojnach, podejmował się różnorodnych zajęć, zwiedził prawie cały świat. Ale ciążyło nad nim fatum – nigdzie nie mógł osiąść na dłużej i zaznać spokoju.
3. Powroty
Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej – do takiego przekonania z pewnością dochodziła większość literackich wędrowców. Czy wszystkie powroty były łatwe?
Odyseusz – jego powrót do Itaki wydawał się już niemożliwy. Przez dwadzieścia lat wiele się zmieniło, jedynie Penelopa do końca wierzyła w szczęśliwy powrót męża (i dlatego stała się symbolem małżeńskiej wierności). Odys już nie był młodym, walecznym wojownikiem, ale strudzonym, ciężko doświadczonym żeglarzem. Nic dziwnego, że nikt go nie poznał. Nawet Penelopa musiała uciec się do podstępu, aby sprawdzić, czy przybysz jest jej mężem. Odyseusz musiał również stoczyć walkę z rywalami chętnymi do przejęcia władzy w Itace.
Biblijny syn marnotrawny – wrócił, aby prosić ojca o przebaczenie. Czuł się upokorzony i pełen winy. Nie spodziewał się, że stęskniony ojciec bez wahania wybaczy mu wszystkie grzechy (utratę majątku i dobrego imienia). Przekonał się jednak, że szczera skrucha pomaga rozpocząć nowe, uczciwe życie.
Jacek Soplica – powrócił jako zupełnie inny człowiek. Ksiądz Robak – tajemniczy emisariusz już wcale nie przypomina szlachcica zawadiaki. Wrócił nie tylko jako polityczny posłaniec, także jako stęskniony ojciec.
A kto nigdy nie powrócił?
Ikar – wraz z ojcem miał dolecieć do rodzinnych Aten. Niestety, nigdy do nich nie dotarł. Zginął z własnej winy. Runął do morza, które od tej pory nazywane jest jego imieniem.
Mały Książę – nie wiadomo, czy powrócił na swoją planetę, czy po prostu umarł ukąszony przez żmiję.
4. „Wędrówką życie jest człowieka” – wędrówka w poezji
Odys (Leopold Staff) – życie człowieka, tak jak wyprawa Odyseusza, pełne jest niebezpieczeństw i niespodziewanych zdarzeń. Mimo to każdy z nas – tak jak antyczny podróżnik – nie zważając na przeciwności, wytrwale dąży do celu, nawet gdyby ostatecznie okazał się on inny od planowanego. Bo przecież każdy marzy o innej Itace.
Wędrówką życie jest człowieka (Edward Stachura) – życie człowieka jest jak długa podróż. Nie wiadomo tylko, jaki jest jej cel. Czy będzie to szczęśliwa podróż, czy samotna tułaczka? Ważne jest jednak, aby stale iść, nie poddawać się, nie zatrzymywać.
Prośba o wyspy szczęśliwe (Konstanty Ildefons Gałczyński) – każdy człowiek inaczej wyobraża sobie swoje szczęśliwe wyspy, swoją własną arkadię – krainę wiecznego szczęścia. Otoczenie przyrody, wieczna wiosna, a obok ukochana osoba – tak widział to poeta.
Modlitwa pana Cogito – podróżnika (Zbigniew Herbert) – wiersz podziękowanie za różnorodność świata, za możliwość poznania wielu uczciwych, zwykłych ludzi i wielu wyjątkowych, pięknych miejsc. Pan Cogito zwiedził prawie cały świat – w tej podróży odkrył mądrość, harmonię przyrody, która od wieków kieruje się tymi samymi prawami. Spotkał ludzi, którzy te prawa rozumieją i zgodnie z nimi żyją. Dzięki temu osiągają prawdziwe, spokojne szczęście.
O dwu nogach pana Cogito (Zbigniew Herbert) – pan Cogito jest dziwnym podróżnikiem. Jedną nogę ma zdrową i krzepką jak Sancho Pansa. Drugą – chudą i żylastą jak Don Kichot. Lewa noga idzie szybko i pewnie, lubi tańczyć i podskakiwać. Prawa dumna i szlachetna wybiera najniebezpieczniejsze szlaki. Dokąd zawędruje na tak różnych nogach?
Pytanie otwarte – wypracowanie!
- Wędrówka po miejscach znanych z tekstów kultury.
- Zaplanuj mapę swojej wymarzonej podróży.
- Napisz reportaż – relację z podróży do krainy Twojej wyobraźni.
- W imieniu wybranego bohatera literackiego napisz list z podróży do przyjaciela w kraju.
- Ta wędrówka zupełnie zmieniła jego życie. Opowiedz o podróży wybranego bohatera literackiego.
- Napisz tekst do przewodnika turystycznego proponujący podróż po znanych Ci miejscach.
Cytaty
Każdy z nas jest Odysem,
Co wraca do swej Itaki.
Leopold Staff
Pewnego dnia
wyjdę z domu o świcie,
tak cicho,
że nawet się nie zbudzicie.
I pójdę,
i będę wędrować po świecie,
i nigdy mnie nie znajdziecie.
Danuta Wawiłow
Święty kurz na drodze
Święty kij przy nodze
Święte krople potu
Święte wędrowanie.
Edward Stachura
Jutro popłyniemy daleko,
jeszcze dalej niż te obłoki,
pokłonimy się nowym brzegom,
odkryjemy nowe zatoki.
Konstanty Ildefons Gałczyński
Wędrówka może być:
- trudna
- niebezpieczna
- uciążliwa
- samotna
- żmudna
- wyczerpująca
- pouczająca
- szczęśliwa
- odkrywcza
- niecodzienna
- symboliczna
Wędrówka w języku
Wędrowiec inaczej to:
• podróżnik
• wagabunda
• obieżyświat
• globtroter
• tramp
• piechur
• pielgrzym
niezbyt pochlebnie o wędrowcu
• włóczykij
• włóczęga
• powsinoga
• łajza
wędrowiec wbrew własnej woli
• banita
• wygnaniec
• emigrant
Gatunki literackie związane z podróżami
- Reportaż – sprawozdanie z wydarzeń, których autor był bezpośrednim świadkiem lub uczestnikiem.
- Dziennik podróży – zapiski z podróży pisane z dnia na dzień zawierające dokładne opisy widzianych miejsc i obyczajów panujących w odwiedzanych krajach.
- List z podróży – sprawozdanie z podróży napisane w formie listów nadsyłanych przez autora do redakcji czasopisma. Najbardziej znane: Listy z podróży do Ameryki i Listy z Afryki Henryka Sienkiewicza.
Minikonspekt wypracowania
Wędrówka po miejscach znanych Ci z tekstów kultury.
I Teza:
Gdybym mógł podróżować po miejscach, które poznałem dzięki tekstom kultury…
II Fascynująca możliwość!
Wystarczy wymieniać wymarzone ciekawe, fantastyczne miejsca z filmu, obrazów, lektur. Na przykład:
- Powtórzyć lot Ikara. Zobaczyć ziemię z lotu ptaka – ale nie zbliżać się ku słońcu.
- Przepłynąć jak Odys między Scyllą a Charybdą.
- Przejrzeć planety w naszym Układzie Słonecznym – na wzór Małego Księcia.
- Wejść w krainę baśni – jak słynny Shreck.
- Jak Guliwer zobaczyć krainę Liliputów i Olbrzymów.
- Jak Kolumb odkryć zupełnie nowy ląd.
- W średniowiecze – w świat odmalowany na miniaturach braci Limbourg.
- Do Nibylandii – jak Piotruś Pan.
III Ciekawe uatrakcyjnienia pracy
Gdzie nie chciałbym zajrzeć?
- Do świata wojny.
- Do biednej wsi XIX wiecznej.
- Na bezludną wyspę jak Krusoe.
IV Wnioski końcowe
Taka podróż może odbyć się tylko w wyobraźni. Ale za to wszystko może się w niej zdarzyć i nic nie kosztuje.
Zobacz: