Przyzwyczajeni jesteście do tego, że po przeczytaniu lektury piszecie recenzję książki lub charakterystykę głównego bohatera książki. Ale to nie są jedyne formy, w których można wypowiedzieć się na temat utworów literackich.

Zwróć uwagę na tematy

(takie mogą pojawić się na egzaminie gimnazjalnym)

  1. Czy znasz takie dzieła literackie, o których możesz powiedzieć, że bronią przed jałowością życia?
  2. Czy za pięćdziesiąt lat książki będą nadal czytane? – rozprawka.
  3. „Pismo i sztuka to jedyni świadkowie czasów” (Maria Dąbrowska). Jakie świadectwo Twoim czasom wystawi literatura i sztuka?
  4. Książka – przyjemność czy nauka?
  5. „Przyzwyczaić się do czytania książek, to zbudować sobie schron przed większością przykrości życia codziennego” (William Somerset Maugham). Cytat uczyń myślą przewodnią listu do przyjaciela.

 

Nasz komentarz do tematów:

Temat 1:
Problem może stanowić ta „jałowość życia”. Co to oznacza? Nudę, jednostajność, pustkę, brak marzeń i nadziei. Po prostu szara rzeczywistość. A w wypracowaniu musisz zaprezentować takie utwory literackie, które ubarwiają tę rzeczywistość, zachęcają do marzeń, wielkich planów.

Temat 2:
Najłatwiej powiedzieć: A skąd ja mogę wiedzieć, czy będą czytane? Otóż egzaminatorzy wymagają od Ciebie, abyś pogłówkował, zastanowił się nad przyszłością. Wiesz dobrze, jak wygląda teraźniejszość. Za pięćdziesiąt lat będziesz miał prawie siedemdziesiątkę. To już bardzo poważny wiek. Czy ówczesna młodzież będzie czytać? W szkole – najprawdopodobniej tak. A w domu, dla przyjemności? Czy liczyć się będą tylko komputery, Internet? Czy spośród znanych Ci książek potrafisz wymienić taką, której gwarantujesz powodzenie nawet za pięćdziesiąt lat? Forma: rozprawka – musisz podać przynajmniej trzy argumenty potwierdzające powodzenie książek w przyszłości lub brak ich popularności.

Temat 3:
Temat dotyczy nie tylko książek, ale także współczesności. Jakie są czasy, w których przyszło Ci żyć? Bezpieczne czy pełne zagrożeń? Trudne? Jak wyobrażasz sobie powieść opowiadającą o czasach współczesnych? Kto byłby jej bohaterem? Zwykły człowiek, biznesmen, a może członek grupy przestępczej?

Temat 4:
Kolejna rozprawka. Wprawdzie w temacie nie została określona forma, ale słowo „czy” sugeruje, że musisz napisać rozprawkę. Nie udowadniaj egzaminatorom, że z wielką przyjemnością czytasz szkolne lektury, które powszechnie uważane są za trudne i niezbyt ciekawe. Napisz o książkach, które faktycznie uważasz za przyjemne.

Temat 5:
Napisz list do przyjaciela, który przeżywa właśnie trudne chwile (być może jego rodzice się rozwodzą lub nieszczęśliwie się zakochał). Postaraj się go pocieszyć. Poleć mu takie książki, które Tobie pomagają w trudnych chwilach.

 

Informacje niezbędne przy omawianiu utworu literackiego:

  • Imię i nazwisko autora.
  • Czas powstania utworu (epoka literacka).
  • Dokładny tytuł.
  • Czas i miejsce akcji.
  • Imiona i nazwiska bohaterów.
  • Najważniejsze wątki.

 

Zanim napiszesz…

Zdecyduj, jaka jest Twoja opinia o książce. Niezależnie od tego, w jakiej formie będziesz pisał pracę, musisz ujawnić swój gust czytelniczy. Postaraj się odpowiedzieć (możesz to zrobić już teraz) na następujące pytania:

  • Czy ta książka wyróżnia się spośród innych, przeczytanych już przez Ciebie?
  • Jak Ci się ją czytało? Łatwo czy wymagała skupienia?
  • Czy w jakikolwiek sposób wpłynęła na Twoje poglądy?
  • Jaki wątek, scena zrobiły na Tobie największe wrażenie?
  • Jaka jest Twoja opinia na temat bohaterów? Czy z którymś z nich identyfikujesz się, popierasz go?
  • Komu poleciłbyś tę książkę? Twoim rówieśnikom, osobom starszym?
  • Czy dzięki tej książce dowiedziałeś się czegoś ciekawego – o ludziach innej epoki, o historii, o psychologii, a może o sobie samym?

 

Najtrudniej zacząć

Przykładowe zdania wstępne:

  • Gdy na dworze zapada zmrok, siadam w fotelu, zapalam małą lampkę i przenoszę się w odległe krainy. Czytam.
  • Rozważania o tym, czy warto czytać książki są, moim zdaniem, równie bezsensowne, jak zastanawianie się nad tym, czy warto być mądrym. W obu przypadkach odpowiedź jest oczywista.
  • W XXI w. książki mają poważnych konkurentów – komputer, Internet. Czy uda im się przetrwać ten niekorzystny czas?
  • Jest taka książka, o której nigdy nie zapomnę.
  • Czasem zastanawiam się, o czym myślą ludzie, którzy nie lubią czytać książek.
  • Bez książek nasze życie byłoby puste i nieciekawe.
  • Kiedy świat staje się coraz bardziej brutalny, ludzie coraz mniej sobie ufają, a szaleństwo jednego człowieka może być przyczyną nieszczęścia milionów, literatura ma przed sobą wyjątkowo trudne zadanie.

 

W jakich formach możesz pisać o książkach?

Rozprawka

Jeżeli tematem przewodnim testu egzaminacyjnego będzie literatura, to jest bardzo duże prawdopodobieństwo, że wypracowanie będziesz musiał napisać właśnie w formie rozprawki. Dlaczego? Ponieważ wiele osób zastanawia się, czy w czasach komputerów i Internetu czytanie książek będzie jeszcze popularne. A jeśli tak, to jakie książki mają szansę przetrwać? Sława Harry’ego Pottera i Władcy Pierścieni cieszy wszystkich zwolenników literatury, bo dowodzi, że książki nadal są ważne. A Twoje zdanie na temat przyszłości literatury jest szczególnie istotne, ponieważ jesteś przedstawicielem młodego pokolenia i to Ty właśnie, wraz ze swoimi rówieśnikami, zadecydujesz o przyszłości książki. Brzmi poważnie? Przemyśl już teraz, co napiszesz na ten temat.

Recenzja

Recenzja może być opublikowana w gazetce szkolnej lub młodzieżowym czasopiśmie. Powinna rzeczowo i konkretnie oceniać utwór literacki – choć wcale nie musi zachęcać do jego przeczytania. Recenzent musi posługiwać się fachowym słownictwem i doskonale znać utwór. Jakiekolwiek błędy rzeczowe (pomyłka w nazwisku autora lub bohaterów, nazwie epoki, w której książka została napisana, miejsca akcji) – niedopuszczalne. Dlatego już teraz przemyśl, jaką książkę jesteś w stanie poprawnie zrecenzować.

Wywiad

Możesz przeprowadzić wywiad z autorem książki lub z bohaterem utworu literackiego. Łatwiejsza wydaje się ta druga propozycja, ponieważ na ogół o wiele lepiej znamy książkę i jej bohaterów niż autora. A jaki może być temat takiej rozmowy? Oto propozycje:

Wywiad z autorem

  • Dla jakich czytelników przeznaczona jest Pańska twórczość?
  • Jaki powinien być idealny czytelnik?
  • Czy cieszy się Pan/Pani z powodzenia swoich książek?

Wywiad z bohaterem

  • Jaki powinien być czytelnik, z którym chętnie zaprzyjaźniłbyś się?
  • Czy chciałbyś żyć w realnym świecie?
  • Jakie przygody chciałbyś jeszcze przeżyć?

List

W liście możesz wypowiadać się na temat ostatnio przeczytanej książki albo na temat czytelnictwa. Możesz namawiać i odradzać przeczytanie znanego Ci utworu literackiego.

Do kogo możesz pisać list?
Do koleżanki lub kolegi, któregoś z członków rodziny albo do autora książki czy też jego wydawcy. Możesz też napisać do Ministerstwa Edukacji z prośbą o umieszczenie utworu w spisie lektur szkolnych lub usunięcie jej z tego spisu. Przygotuj sobie odpowiednie argumenty. Pamiętaj jednak, że w inny sposób przekonasz rówieśnika do przeczytania lubianej książki, a w zupełnie inny sposób będziesz musiał zwracać się do wydawcy czy poważnych osób z ministerstwa. Przykładowo:

Argumenty, które pomogą Ci przekonać rówieśnika do przeczytania Imienia róży Umberta Eco:

  • akcja jest bardzo wciągająca, jest wiele zaskakujących momentów;
  • śledztwo, które toczy się w klasztorze, przypomina film sensacyjny;
  • książkę długo się pamięta;
  • wiedza historyczna sam wchodzi do głowy (życie w średniowiecznym klasztorze, inkwizycja).

Argumenty, którymi będziesz chciał przekonać ekspertów odpowiadających za dobór lektur w gimnazjum do tej samej książki:

  • Umberto Eco jest jednym z najsłynniejszych współczesnych pisarzy, jest też jednym z najwybitniejszych myślicieli naszej epoki;
  • książka ma wyjątkowe walory poznawcze – przybliża epokę średniowiecza;
  • trudny temat działania inkwizycji, historii Kościoła i literatury został przedstawiony w wyjątkowy sposób.

 

Pozostałe formy:

Pamiętnik, dziennik
Możesz napisać pamiętnik czytelnika – opiszesz w nim swoje wrażenia z lektury, kolejne etapy zaprzyjaźniania się z bohaterami. Możesz też napisać pamiętnik w imieniu autora utworu. Uwaga! To trudne zadanie – będziesz musiał zastanowić się, co odczuwał autor, pisząc swoje dzieło.

Charakterystyka
Z charakterystyką bohatera utworu literackiego powinieneś sobie poradzić bez trudu. Może w takim razie napiszesz charakterystykę idealnego czytelnika utworu?

 

Zobacz:

Jak pisać o utworach literackich?

Jak pisać o ulubionej książce?

Jakich przeżyć wewnętrznych dostarczyły ci przeczytane niedawno utwory literackie?

Jak pisać o książce