Charakterystyka porównawcza Artura i Edka z Tanga Sławomira Mrożka.
Inteligent i prostak. Nadwrażliwiec i cham. Trudno o bardziej kontrastowe zestawienie…
A jednak spotykają się pod jednym dachem… Ta konfrontacja nie może nie doprowadzić do spięć. I mimo początkowego pozornego sojuszu obu panów, do takiego spięcia dochodzi! Jeden z nich przegrywa. Niestety, ten bardziej wartościowy. Przyjrzyjmy się bliżej obu bohaterom dramatu Sławomira Mrożka.
Artur, syn inteligentów, Eleonory i Stomila, jest pilnym studentem trzech fakultetów. Młody, przystojny, zdrowy, zakochany z wzajemnością w Ali… Wydaje się, że nic mu do szczęścia nie potrzeba.
A jednak dąży do czegoś więcej: do zmian w swojej rodzinie, do jej udoskonalenia, do dokonania przemian w świecie. Mimo młodego wieku jest konserwatystą, trochę przez przekorę (bo rodzinę ma bardzo nowoczesną). Chce przywrócić dawny ład i dawne zasady, buntuje się przeciw anarchii, którą do jego domu wprowadzili rodzice zafascynowani nowoczesnością, brakiem norm, eksperymentami w sztuce i… prymitywem Edkiem.
Arturowi zależy na ocaleniu wartości, takich jak miłość, rodzina, uczciwość, wierność. Jest idealistą.
Edek jest inny. To pragmatyk, prymitywny mężczyzna, któremu zależy tylko na wesołej zabawie i niczym nieskrępowanym, niekiedy chamskim zachowaniu. Długofalowo – na dobrym ustawieniu się w życiu i zyskaniu władzy, przewagi nad innymi. Uosabia bezwzględną siłę. Przy nim to Artur jest słabszy.
Artur więcej myśli i – przede wszystkim – jest mniej skuteczny.
Syn Stomila to człowiek uczciwy i prostolinijny, ma jasne zasady: po imieniu nazywa, co dobre, co złe. Edek nie. Nie wydaje mu się niemoralne uwodzenie cudzej żony czy narzeczonej ani manipulowanie ludźmi.
Artur, zawsze zapięty na ostatni guzik, może wydawać się w porównaniu z Edkiem zbyt zasadniczy, sztuczny, naiwnie idealistyczny, a może przez to nudny? Może dlatego ostatecznie narzeczona Artura go zdradza? A Edek? Ma jakiś prymitywny, prostacki urok, dzięki któremu lgną do niego kobiety.
Szlachetne zachowanie Artura niekiedy jest naiwne i lekkomyślne: bohater nie zauważa np., że Edek uwodzi mu narzeczoną. Nie rozumie, że myśląc o szczytnych ideach, zaniedbuje praktykę: troskę o ludzi, o miłość. Dla Edka ważniejsze jest tu i teraz, życie, dla Artura przyszłość i idee.
Może w tym tkwi cała tajemnica sukcesu prymitywa? Mocno stąpa po ziemi i potrafi pozyskiwać innych. Jest zręcznym manipulatorem. Syn Stomila mówi to, co myśli – Edek wręcz przeciwnie. Cechuje go przebiegłość – początkowo udaje uległego wobec Artura, aby w zdecydowanym momencie uderzyć – uwieść mu narzeczoną i zyskać przewagę, w efekcie brutalnie zabić młodzieńca i zapanować nad całą rodziną.
Syna Stomila można nazwać buntownikiem, Edka konformistą. Artur, choćby to, co robi, było niepopularne, stara się realizować swe plany. Edek też osiąga to, czego chce – ale inaczej, najpierw podlizuje się przeciwnikom, potem ich zastrasza i podporządkowuje lub niszczy. Mimo braku wykształcenia jest sprytniejszy od Artura, więcej wie o życiu i brutalnych prawach nim rządzących.
Na czyją korzyść wypada porównanie? Trudno nie docenić Artura:
młody, zdolny, inteligentny, w dodatku prawy, szczery, uczciwy, idealista. W praktyce być może wybralibyśmy jednak spryt i prymitywny urok Edka. W dzisiejszych czasach liczy się bowiem bardziej skuteczność niż idealizm. I to niestety Edek jest człowiekiem sukcesu. Uciekamy do ciekawszych i bardziej skutecznych od nudnych, moralnych, inteligentnych.
Tango Mrożka skłania nas wciąż do odpowiedzi na pytanie: kogo wolimy – arturów czy edków? Kim chcemy być? A może jest jakieś trzecie wyjście?…
Jak piszemy charakterystykę porównawczą?
Porównujemy kolejno: wiek, wygląd, pozycję społeczną postaci, wreszcie zachowanie, postawę życiową bohaterów, wartości, którym hołdują – możemy przytoczyć przykłady potwierdzające te cechy.
Na bieżąco wyciągamy wnioski, na końcu je podsumowujemy.
Możemy też najpierw charakteryzować jedną, potem drugą osobę, na końcu wyciągnąć wnioski – to jednak grozi schematyzmem, nudą i… niższą oceną.
Najpopularniejsze schematy charakterystyki porównawczej
Schemat pierwszy
I. Cechy bohatera A
- Przedstawienie postaci
- Wygląd zewnętrzny
- Zachowanie
- Usposobienie, charakter – przykłady
- Postawa życiowa, poglądy
- Ocena postaci
II. Cechy bohatera B
Jak wyżej
III. Porównanie obu postaci, ich ocena, podsumowanie
Schemat drugi
I. Wstęp: zarysowanie sylwetek obu bohaterów.
II. Porównanie.
- Wygląd bohatera A a bohatera B
- Zachowanie bohatera A kontra zachowanie bohatera B
- Charakter bohatera A i bohatera B
- Poglądy bohatera A, a światopogląd bohatera B
- Morale A i B
III. Zakończenie: ocena A i B, krótkie podsumowanie ich cech.
Za bardziej wartościowy i wyżej oceniany uchodzi schemat drugi.
W charakterystyce:
Wyliczaj cechy, podawaj przykłady, oceniaj bohaterów, nie streszczaj utworu ani nie przedstawiaj biografii postaci.
W charakterystyce porównawczej:
Porównuj na bieżąco cechy bohaterów, wyciągaj wnioski, możesz oceniać bohaterów, napisać, z kim łatwiej ci się utożsamić, co u którego pochwalasz, a co potępiasz.
Zestawiając bohaterów, używaj sformułowań:
- X był … , natomiast Y cechowała…
- Podczas gdy X …, Y …
- Różniły ich…
- Dzieliły ich…
- Ich wspólną cechą jest…
- Łączy ich…
- X góruje nad Y…
- Y nie dorównuje X w…
- Choć X nie jest tak… jak Y, wyróżnia go…
Zobacz:
Ukaż Artura z Tanga Sławomira Mrożka jako nietypowego buntownika.