O przemianach rewolucyjnych:
- w sferze obyczajów,
- w dziedzinie sztuki,
- w polityce.
W sferze obyczajowej zaobserwować ją najłatwiej, dzieci występują przeciw rodzicom, a potem przeciw nim występują ich dzieci i przywołują stare ideały – i tak toczy się odwieczne tango pokoleniowe.
W sferze artystycznej – w sztuce – dzieje się podobnie. Upadają stare formy i konwencje, a ich przeciwieństwo znów staje się formą do obalenia. Awangarda szybko przestaje być awangardą, staje się schematem, i – paradoksalnie – stary schemat może stać się awangardą.
Rewolucja społeczna, społeczno-polityczna i jej dzieje także zostały zobrazowane w Tangu. Można spojrzeć na rodzinę Stomila jak na zminiaturyzowane społeczeństwo – w pewnym sensie widzimy je w stanie „porewolucyjnym”, bo rewolucji dokonali już Stomil i Eleonora. Artur występuje zatem z kontrrewolucją, chce dokonać zamachu stanu i wprowadzić stare wartości. Gdyby to zrobił – jego dzieci wystąpiłyby przeciw temu ładowi z kolejną rewolucją. Ale nie udało mu się, bo zwyciężył go tępy, prymitywny Edek. Kim jest Edek? To siła totalitaryzmu, bezmyślności, która niejednokrotnie wieńczy rewolucje świata. I tak trwa tango historii – rewolucji i kontrrewolucji ludzkich społeczeństw.
Tango jest dramatem o kryzysie i upadku wartości
Tak, ten niby-mieszczański dramat obrazuje, jak proces przemian rewolucyjnych prowadzi do upadku wartości: etycznych, estetycznych i do zwycięstwa prymitywnej siły.
- Etycznych, bo wzniosłe ideały Artura zwycięża przewaga fizyczna Edka, bo Artur szuka nie zużytej jeszcze idei i nie znajduje jej, mało tego – i w jego skali wartości ta idea okazała się mniejszą wartością niż osobista zazdrość i miłość.
- W sferze estetycznej także zwycięża kicz i sztuka masowa. Wyrazistym symbolem tego jest scena finalna – odtańczone przez Edka tango, które przecież jest tańcem popularnym o „niskim” rodowodzie z masowej kultury. To jeszcze jeden znak nadchodzących czasów – i jedna z motywacji tytułu utworu Sławomira Mrożka.
Zapamiętaj!
Rewolucja to burzliwy przewrót społeczny, który polega na obaleniu starego ustroju politycznego i powołaniu nowego – jest to gwałtowne przejście z jednego stanu w inny. Może jednak, oprócz rewolucji społeczno-politycznej zaistnieć rewolucja obyczajowa, w sztuce, modzie, metodach wychowawczych. Wiele dzieł poświęcono zjawisku rewolucji, wymienić można Nie-Boską komedię Zygmunta Krasińskiego, Uspokojenie Juliusza Słowackiego, Przedwiośnie Stefana Żeromskiego, Szewców Witkacego, Operetkę Witolda Gombrowicza, a obok nich Tango Sławomira Mrożka.
Teatr absurdu – jest to jeden z głównych nurtów awangardowej dramaturgii XX w., który rozwijał się głównie w latach 1955-1965. Za miejsce powstania tego nurtu uznaje się Francję – tam żyli i tworzyli główni jego przedstawiciele: Eugène Ionesco, Samuel Beckett, Arthur Adamov i Jean Genet.
- Teatr absurdu jest wyrazem pesymistycznej wersji kondycji człowieka i warunków życia w świecie. Na taką wizję duży wpływ miała filozofia egzystencjalna (egzystencjaliści głosili m.in. absurdalność istnienia). Sytuacje, w której twórcy dramatów stawiają bohaterów, zwykle nie są odzwierciedleniem rzeczywistości; mają charakter metaforyczny i symboliczny.
- Bohaterowie na ogół nie mogą się porozumieć, choć niekiedy bardzo się o to starają.
- Sztuki twórców teatru absurdu często mają charakter groteskowy, występują w nich także parodia i czarny humor. W tych dramatach łączą się elementy komiczne i tragiczne, zabawne i przerażające – łączą się one, tworząc absurdalną wizję świata.
Za jednego z twórców teatru absurdu uważany jest Sławomir Mrożek. Sporo elementów absurdalnych znajdziemy także w dramatach Tadeusza Różewicza.
Zobacz:
Tango Sławomira Mrożka – uniwersalna problematyka ukryta pod maską groteski
Do jakich utworów nawiązuje Tango Mrożka i jaki jest sens tytułu dramatu?