Pogląd na życie i śmierć w Dziadach Adama Mickiewicza – rozprawka.
Zapamiętaj!
- Rozprawka udowadnia, przekonuje, uzasadnia, a nie opowiada.
- Teza to pogląd, z którym zgadzamy się lub przeciwko któremu występujemy w rozprawce.
- Argumenty – przekonują nas do tezy lub od niej odwodzą (wtedy nazywają się kontrargumentami).
Czy wiesz, że…
- teza może mieć formę pytania, a dopiero w toku argumentacji dojdziemy do sformułowania tezy na końcu;
- argumenty nie muszą być dobierane kolejno według wydarzeń w utworze, mają tylko być logicznie uporządkowane i udowadniać jakąś tezę.
Najczęściej spotykana budowa rozprawki
I. Teza
II. Argumentacja (argumenty za lub kontrargumenty)
III. Potwierdzenie udowadnianej tezy lub zaprzeczenie tezy, przeciw której szukaliśmy argumentów
Sformułowania typowe dla rozprawki obecne w tym wypracowaniu:
- Przykładem na to są…
- Z kolei…
- Wreszcie…
- Tak więc…
Dla ambitnych
Inne utwory, w których pojawia się przekonanie, że pośmiertne losy dopełniają istnienia człowieka:
- Hamlet Williama Szekspira, z którego zresztą zaczerpnięto motto II części Dziadów
- ballady Adama Mickiewicza
- Świteź
- Świtezianka
- Lilie
- To lubię
Dramat Mickiewicza zawiera filozoficzno-religijne poglądy autora dotyczące sensu życia i śmierci człowieka. Wybierz ten pogląd, który – Twoim zdaniem – wyłania się z Dziadów cz. II.
Wybierz tezę i ją uzasadnij:
1. Życie człowieka zamyka się ostatecznie wraz ze śmiercią.
2. Życie człowieka dopełnia się (nabiera pełni) dopiero wraz z jego pośmiertnymi losami.
Życie człowieka nie zamyka się wraz ze śmiercią – wynika z dramatu Adama Mickiewicza. Pośmiertne losy pozwalają dopiero w pełni zinterpretować i ocenić życie jakiejś osoby, są przedłużeniem i konsekwencją ziemskiego bytowania. Pokuta po śmierci może zrównoważyć niedostatki życia grzesznika, a ludzie jeszcze żyjący mogą pomóc osobie, która nie doświadczyła pełni istnienia lub popełniła jakiś grzech, poprawić dawne błędy.
Przykładem na to są losy kilku postaci przychodzących do kaplicy cmentarnej w postaci duchów w noc dziadów.
Życie dwojga dzieci Józia i Rózi, ocenione w zaświatach, okazało się zbyt słodkie i niewinne. Do pełni życia zabrakło dzieciom… cierpienia. Dlatego w wieczności zrównoważą swój beztroski żywot ziarenkiem gorczycy.
Z kolei pasterka Zosia, choć jej postępowanie ziemskie mogłoby wskazywać na to, że żyła dobrze, szczęśliwie i beztrosko jako najpiękniejsza dziewczyna w wiosce, z perspektywy wieczności okazała się jednak osobą, która żyła jałowo. Dlaczego? Lekceważyła względy chłopców, nie przeżyła prawdziwej miłości, żyła ponad ziemskimi i cielesnymi przyjemnościami, a „kto nie dotknął ziemi ni razu”, ten nie może od razu być w niebie…
Wreszcie dziedzic, którego duch pojawia się w kaplicy. Za życia lekceważył ludzi, opływał w dostatki; po śmierci oceniony jako nikczemnik. I za to został ukarany!
Tak więc z perspektywy wieczności życie postaci w Dziadach nabiera zupełnie innego znaczenia. Postępowanie wydawałoby się na ziemi bezkarne, zostaje ukarane po śmierci. Dopiero w perspektywie wiecznej życie ludzkie się dopełnia.
Czy rozumiesz temat?
Masz wybrać jeden z dwóch poglądów, ten, z którym się zgadzasz, i uzasadnić go.
Który pogląd wybierasz i dlaczego?
Zastanów się, z jakim podejściem do sprawy śmierci spotykamy się w Dziadach Mickiewicza. O czym mówi dramat? O obrzędzie dziadów, czyli spotkaniu z duchami bliskich i znajomych zmarłych, o pośmiertnych losach zmarłych, o przychodzeniu zjaw, ich życzeniach i pomocy dla nich. Pierwszy pogląd odpada więc. W Dziadach silnie obecne jest przekonanie, że istnieje życie pozagrobowe i świat duchów, że można się z nimi komunikować. A więc: pogląd drugi? Tak. Życie człowieka trwa również po śmierci. I dopiero z perspektywy zaświatów można ocenić czyjeś życie, podsumować je, ocenić czyjeś postępowanie, to, co ktoś zrobił dobrze, co źle, a czego w jego życiu zabrakło, za co powinien odpokutować. A więc pogląd drugi!
Jaka forma?
Ponieważ temat zaczyna się od sformułowania: wybierz tezę i ją uzasadnij, zdecydowanie wybierasz rozprawkę. To forma, w której właśnie jasno formułujesz tezę i ją uzasadniasz – albo przeciwnie, szukasz argumentów przeciw niej.
Pamiętaj, że teza we wstępie i w zakończeniu może mieć nieco różne postacie. Nie warto też wprost powtarzać sformułowania z tematu.
Sformułowanie tezy zaczerpnięte z tematu:
Życie człowieka nabiera pełni dopiero wraz z jego pośmiertnymi losami.
Inne sformułowania tej samej tezy:
- Życie człowieka nie zamyka się wraz ze śmiercią.
- Dopiero w perspektywie wieczności życie ludzkie się dopełnia.
- Perspektywa wieczna pozwala w pełni zrozumieć ludzki los.
- W Dziadach dopiero po śmierci bohaterów nadany zostaje sens ich życiu i cierpieniu.
- Pośmiertne losy równoważą cierpienia, błędy i niedociągnięcia bohaterów Dziadów, zaś powodzenie szczęśliwych nikczemników kończy się po śmierci.
- Nie można zrozumieć życia bohaterów Dziadów bez znajomości ich pośmiertnych losów.
Jakie argumenty?
Można posłużyć się np. losami poszczególnych bohaterów II części Dziadów jako argumentami za tezą, np.
- Zosia myślała, że żyje pełnią: była młoda, szczęśliwa, beztroska, najpiękniejsza w całej wiosce, cieszyła się urodą i powodzeniem u płci przeciwnej, po śmierci jednak okazało się, że z perspektywy wieczności jej życie nie było pełne: nigdy nie dotknęła ziemi, nie zaznała prawdziwej miłości, rozkoszy ani bólu, lekceważyła uczucia, nie zdążyła wypełnić losu kobiety i dlatego karą dla niej jest niemożność dotknięcia ziemi.
- Dziedzic uchodził za uprzywilejowanego ze względu na swój stan i majątek, jednak z perspektywy zaświatów jego życie nie było w pełni wartościowe, bo zabrakło w nim… litości i człowieczeństwa. Dlatego duch złego pana musi pokutować, a żaden człowiek nic mu nie pomoże…
- Dzieci, jak się wydawało, jako niewinne, najbardziej zasłużyły na szczęśliwą wieczność, tymczasem beztroskie i pozornie szczęśliwe dzieciństwo też nie jest doznaniem pełni człowieczeństwa, człowiek musi przeżyć i gorycz, to okazuje się dopiero z perspektywy wiecznej.
Inny rodzaj argumentacji:
- Dopiero pośmiertne losy są dopełnieniem ziemskiego żywota. Ludzie po śmierci pokutują, a pokuta polega niejako na dopełnieniu i uzupełnieniu ziemskich losów, tak by stały się pełnowartościowe.
- Pośmiertne losy poszczególnych bohaterów są dalszym ciągiem ich historii poznawanej przez mieszkańców wioski.
Zobacz: