Wisława Szymborska
Ludzie na moście
Dziwna planeta i dziwni na niej ludzie.
Ulegają czasowi, ale nie chcą go uznać.
Mają sposoby, żeby swój sprzeciw wyrazić.
Robią obrazki jak na przykład ten:
Nic szczególnego na pierwszy rzut oka.
Widać wodę.
Widać jeden z jej brzegów.
Widać czółno mozolnie płynące pod prąd.
Widać nad wodą most i widać ludzi na moście.
Ludzie wyraźnie przyśpieszają kroku,
bo właśnie z ciemnej chmury
zaczął deszcz ostro zacinać.
Cała rzecz w tym, że nic nie dzieje się dalej.
Chmura nie zmienia barwy ani kształtu.
Deszcz ani się nie wzmaga, ani nie ustaje.
Czółno płynie bez ruchu.
Ludzie na moście biegną
ściśle tam, co przed chwilą.
Trudno tu obejść się bez komentarza:
To nie jest wcale obrazek niewinny.
Zatrzymano tu czas.
Przestano liczyć się z prawami jego.
Pozbawiono go wpływu na rozwój wypadków.
Zlekceważono go i znieważono.
Za sprawą buntownika
jakiegoś Hiroshige Utagawy,
(istoty, która zresztą
dawno i jak należy minęła),
czas potknął się i upadł.
Może to tylko psota bez znaczenia,
wybryk na skalę paru zaledwie galaktyk,
na wszelki jednak wypadek
dodajmy, co następuje:
Bywa tu w dobrym tonie
wysoko sobie cenić ten obrazek,
zachwycać się nim i wzruszać od pokoleń.
Są tacy, którym i to nie wystarcza.
Słyszą nawet szum deszczu,
czują chłód kropel na karkach i plecach,
patrzą na most i ludzi,
jakby widzieli tam siebie,
w tym samym biegu nigdy nie dobiegającym
drogą bez końca, wiecznie do odbycia
i wierzą w swoim zuchwalstwie,
że tak jest rzeczywiście.
Hiroshige Utagawa, Nagła ulewa na Wielkim Moście pod Atake
Oto chwila zatrzymana na obrazku. Znalazł się buntownik, który uchwycił moment, chwilę – choć ludzie na obrazku są w ruchu, nic nie dzieje się dalej. Zatrzymali się w biegu przed ulewą, zatrzymał się deszcz, zatrzymało się czółno. Japońskiemu artyście, który wykonał dzieło, udało się zatrzymać czas. Wisława Szymborska w wierszu Ludzie na moście opisuje obrazek, by uczynić go pretekstem do dalszych rozważań.
Z pierwszej zwrotki wypisz wers, który tłumaczy przyczynę zdziwienia podmiotu lirycznego postawą ludzi.
„Ulegają czasowi, ale nie chcą go uznać”.
Wypisz i nazwij środek poetycki, za pomocą którego poetka opisuje skutki tej psoty.
„Czas potknął się i upadł” – to przenośnia (uosobienie).
Przeciw czemu buntuje się Utagawa?
Przeciw przemijaniu czasu.
Wyjaśnij, na czym polega „psota bez znaczenia, wybryk na skalę paru zaledwie galaktyk”.
Psotą buntownika Utagawy jest drzeworyt – zamknięcie czasu w obrazku. Moment utrwalony na nim jest sposobem na zatrzymanie czasu.
Jakie są pragnienia ludzi identyfikujących się z postaciami przedstawionymi na obrazku?
Ludzie chcą, aby i dla nich czas się zatrzymał, żeby nie musieli iść drogą prowadzącą ku końcowi, śmierci.
Jak te ludzkie pragnienia ocenia podmiot liryczny wiersza?
Podmiot liryczny dziwi się, że ludzie nie chcą uznać upływu czasu, pogodzić się z jego biegiem.
Ludzie na moście – objaśnij metaforyczne znaczenie tytułowego mostu – przestrzeni.
Most to droga, po której idziemy – nasze życie. Może być też symbolem przejścia z jednego życia do drugiego.
W wierszu pojawia się motyw człowieka wędrowca – tułacza wiekuistego (homo viator). Podaj tytuł innego utworu literackiego, w którym występuje ten motyw.
Motyw tułacza podjęty jest np. w utworach: Odyseja Homera, Mały Książę Antoine’a Saint-Exupéry’ego, Alchemik Paula Coelho.
Na czym polega dramat ludzkiego istnienia? Wyjaśnij w kontekście wiersza.
Człowiek jest bezradny wobec czasu, jego upływu – nie może go zatrzymać, cofnąć, zmienić.
„Nie wszystek umrę” – powiedział starożytny poeta. Czy ta prawda dotyczy Hiroshige Utagawy?
Hiroshige Utagawa – japoński artysta – też mógłby powiedzieć: „Nie wszystek umrę”. Sposobem na przetrwanie jest sztuka – dzieła, które tworzy.
Jak rolę, zdaniem podmiotu lirycznego, może spełniać artysta i jego dzieło?
Artyści są w stanie trochę przechytrzyć czas. Przekazują w swoich dziełach prawdę o świecie, człowieku, życiu. A następne pokolenia mogą czerpać z tych doświadczeń.
Zobacz:
Wypisz w punktach charakterystyczne cechy poezji Szymborskiej
Co wiesz o twórczości Wisławy Szymborskiej? Omów wybrane utwory.