Słowotwórstwo TEST
1. Uszereguj podane ciągi wyrazów od najszerszego do najwęższego zakresu znaczeniowego:
a) pojazd, fiat, samochód
b) krówka, słodycze, cukierek
c) stokrotka, roślina, kwiat – roślina, kwiat, stokrotka
d) jamnik, zwierzę, pies
Odp. ……………………………………………………………….
2. Do podanych wyrazów dopisz po trzy wyrazy o bogatszej treści i węższym zakresie:
a) grzyb ……………………………………………………………….., ……………………………………………………………., …………………………………………………………….,
a) pieczywo ……………………………………………………………., ……………………………………………………………., …………………………………………………………….,
c) ptak …………………………………………………………………., ……………………………………………………………., …………………………………………………………….,
d) lekarz ……………………………………………………………….., ……………………………………………………………., …………………………………………………………….,
3. Podane wyrazy zastąp jednym wyrazem, obejmującym je swym zakresem znaczeniowym:
a) rosół, krupnik, cebulowa, ogórkowa
b) labrador retriever, jamnik, owczarek niemiecki, chart
c) tapczan, stół, szafa, krzesło
d) pływak, maratończyk, siatkarz, dżudoka
Odp. ……………………………………………………………….
4. Uzupełnij tabelę:
| wyraz pochodny | wyraz podstawowy | podstawa słowotwórcza | formant | rdzeń (rdzenie oboczne) |
| stołek | stoł/stół | |||
| torcik | tort | |||
| komputerowy | -owy (przyrostek) | |||
| czytać | prze- (przedrostek) | czyt | ||
| przysiadać | przysiad | Ø | siad | |
| gmaszysko | gmasz | |||
| kwiat | -uszek (przyrostek) | |||
| za- (przedrostek) -ić (przyrostek) |
las/leś | |||
| domator | dom |
5. Utwórz rodzinę wyrazów od słowa droga. Jak wstępuje tu oboczność?
Odp. ……………………………………………………………….
6. Określ tylko jednym wyrazem każdy szereg:
a) śliwki, jabłka, gruszki, wiśnie ……………………………………………………………….
b) powieść, nowela, baśń, epopeja …………………………………………………………..
c) pszenica, żyto, owies, jęczmień ……………………………………………………………
d) Polityka, Pani, Wprost, Gimbus ……………………………………………………………
7. Wybierz rzeczowniki należące do tej samej kategorii słowotwórczej. Określ, jaka to kategoria.
piekarnia, murarz, suszarnia, robić, stół, walcownia, palący, przebieralnia, piękno, gotowalnia, czytelnia, próbować.
Odp. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
8. Pod każdym zdaniem znajdują się w nawiasach słowa, które trzeba zastąpić jednym, zawierającym w sobie wszystkie.
A. W Muzeum Wojska Polskiego możemy oglądać różne ……………………………………………………………………………………………………. (pistolety, szable, kusze)
B. Spotkałem go przy sklepie z ……………………………………………………………………………………………………………………………… (fletami, skrzypcami, pianinami)
C. Wiersze………………………………………………………………………………………………….. są przerabiane w gimnazjum. (Mickiewicza, Herberta, Różewicza, Staffa)
D. Trudno wytrzymać jego …………………………………………………………………………………………………………………………….. (gniew, zazdrość, radość, oburzenie)
9. Znajdź wspólną cechę charakterystyczną dla następujących szeregów wyrazów:
A. droga, przydrożny, drogowy, dróżnik, drogowskaz …………………………………………………………………………………………………………………………………………….
B. kiwi, jury, Tokio, salami, kakadu ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
C. lingwistyczny, licencjonowany, profesjonalny, internować …………………………………………………………………………………………………………………………………..
D. rozkład, harmonogram, porządek, spis, terminarz ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
10. Wodopój wobec słowa poić to wyraz:
A. pochodny,
B. bliskoznaczny,
C. przeciwstawny,
D. podstawowy.
11. Określ jednym słowem wykonawcę każdej z czynności (utwórz rzeczowniki):
Wzór: Pan X jeździ na rowerze. Pan X jest rowerzystą.
A. Pan Nowak dyryguje orkiestrą – …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
B. Pani Balińska udziela korepetycji – …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
C. Pan Więcek w ogóle nie pije alkoholu – …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
D. Pan Mazur pisze teksty do filmów – …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
E. Marysia nie jada mięsa – ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Odpowiedzi
1. A. a) – pojazd, samochód, fiat, b) słodycze, cukierek, krówka, c) roślina, kwiat, stokrotka, d) zwierzę, pies, jamnik;
2. a) grzyb: borowik, maślak, kania; b) pieczywo: chleb, rogalik, bagietka; c) ptak: wróbel, dudek, bocian, d) lekarz: kardiolog, okulista, pediatra;
3. a) zupa, b) pies, c) mebel, d) sportowiec;
4.
| wyraz pochodny | wyraz podstawowy | podstawa słowotwórcza | formant | rdzeń (rdzenie oboczne) |
| stołek | stół | stół | -ek (przyrostek | stoł/stół |
| torcik | tort | torć | -ik (przyrostek) | tort/torć |
| komputerowy | komputer | komputer | -owy (przyrostek) | komputer |
| przeczytać | czytać | czytać | prze- (przedrostek) | czyt |
| przysiad | przysiadać | przysiad | Ø | siad |
| gmaszysko | gmach | gmasz | -ysko (przyrostek) | gmach/gmasz |
| kwiatuszek | kwiatek | kwiat | -uszek (przyrostek) | kwiat |
| zalesić | las | leś | za- (przedrostek) -ić (przyrostek) |
las/leś |
| domator | dom | dom | -ator (przyrostek) | dom |
5. droga: dróżka, drogowy, dróżnik, drogowiec, drogownictwo, drogowskaz, przydrożny, podróżnik, podróż, podróżowanie; oboczność – o : ó; g : ż. droga dróżka;
6. A. owoce, B. gatunki epickie, C. zboże, D. tytuły czasopism;
7. piekarnia, suszarnia, spalarnia, rozbieralnia, gotowalnia, uczelnia. Wyrazy należą do kategorii rzeczowników odczasownikowych – nazw miejsc wykonywania czynności.
8. A. rodzaje broni, B. instrumentami muzycznymi, C. poetów polskich, D. emocje;
9. A. szereg wyrazów pokrewnych; B. szereg rzeczowników nieodmiennych; C. szereg wyrazów zapożyczonych; D. szereg synonimów;
10. A;
11. A. dyrygentem, B. korepetytorką, C. abstynentem, D. scenarzystą, E. wegetarianką
Zobacz:
https://aleklasa.pl/gimnazjum/gramatyka/c185-slowotworstwo/jak-powstaja-slowa-2