Oprócz Iliady – jakie wielkie eposy stworzyły kultury starożytne?
- Odyseja Homera (VIII w. p.n.e.)
- Eneida Wergiliusza (Rzym – I w. p.n.e.)
- Poemat o Gilgameszu (Babilonia – ok. 2000 lat p.n.e.)
Odyseja Homera
– opowiada o wędrówce jednego z najprzemyślniejszych Greków – Odyseusza, zwanego z rzymska Ulissesem. 10 lat wracał spod Troi do rodzimej Itaki. Liczne przygody i fortele Odyseusza przejdą do historii, ale jego doświadczenia i przystanki nie są tylko egzotyczną ciekawostką. Obrazują ludzki los, uniwersalia istnienia, wywołują podstawowe zagadnienia i postawy. Penelopa to uosobienie wiernej żony, przeprawa między Scyllą a Charybdą też przeszły do ogólnej świadomości jako sytuacja nader trudna: pomiędzy dwoma straszliwymi niebezpieczeństwami. Walka z Cyklopem, oślepienie go i ucieczka pod baranimi brzuchami to odwieczny dowód wyższości sprytu nad siłą.
Uwaga:
Odyseusz to jedyny człowiek, który za życia przekroczył bramy Hadesu, by ujrzeć królestwo zmarłych. Odrzucił możliwość pozostania nieśmiertelnym! Ale epizod ten wskazuje jak pociąga ludzkość sfera niedostępna wiedzy, granica śmierci – i penetracja wyobrażeń o drugiej stronie. Następnym słynnym dziełem o przekroczeniu strefy życia i śmierci będzie Boska komedia Dantego. Wielkim współczesnym dziełem nawiązującym do Odysei – oczywiście Ulisses Jamesa Joyce’a (powieść strumienia świadomości z XX w.). Jest też Odys bohaterem poezji współczesnej (np. wiersza Staffa). Żartobliwe pytanie o lody Calipso ma także kontekst Homerycki – przecież nimfa Kalipso usiłowała zatrzymać Odysa kuszącą obietnicą nieśmiertelności… Syreny w jednej z aktualnych reklam mają ten sam rodowód, choć nie wyglądają w ,,podwodnym” obrazku tak groźnie jak te, których śpiew postanowił usłyszeć Odyseusz, i udało mu się, choć inni żeglarze płacili życiem za tę przyjemność. Oto: nasza świadomość współczesna, kultura wysoka i bardziej popularna, wciąż powraca do tematów z Homerowej Odysei.
Eneida Wergiliusza
– to epos rzymski, wzorowany na Odysei i Iliadzie Homera. Opiewa dzieje Eneasza, który zdołał uciec z płonącej Troi, a nawet wyprowadzić stamtąd najbliższych. To on – Eneasz – został wyznaczony do założenia Rzymu. Dla tej misji porzuca kochającą go Dydonę – przebywa pełną przygód drogę, by dotrzeć do Italii, gdzie da początek narodowi rzymskiemu. Eneida uznawana była za dzieło propagujące ideę patriotyzmu, poświęcenia, postawy obowiązku wobec kraju. Wergiliusz nie ukończył jej, bo śmierć zabrała go przed ukończeniem dzieła.
Poemat o Gilgameszu
– słynny epos starobabiloński o czynach i losach króla sumeryjskiego miasta Uruk – Gilgamesza. To ten utwór jest najstarszym poematem epickim w literaturze: przyjąwszy datę powstania na ok. 2000 lat p.n.e. – dzieła Homera i Wergiliusza to przy nim młodziki. Co ciekawe: wiele historii zawartych w tym poemacie przypomina znane nam z innych źródeł, późniejsze opowieści o potopie, o Noem, o człowieku utworzonym z gliny (Enkidu – przyjaciel Gilgamesza).
Zobacz:
Podaj przykłady późniejszych znanych Ci eposów. Jak odnoszą się do Iliady?