Stworzony przez Homera epos stanowił najważniejszy gatunek epicki aż do powstania powieści w czasach nowożytnych. Nic więc dziwnego, że można znaleźć wiele późniejszych jego realizacji. Nie powielały one stałego wzorca, kolejne epoki przynosiły pewne zmiany. Najszybciej zrezygnowano np. z charakterystycznych dla Homera elementów stylistycznych czy inwokacji.
Oto przykłady eposów powstałych po Homerze
- Literatura starożytnego Rzymu – Wergiliusz, Eneida.
- Średniowiecze stworzyło rozmaite odmiany eposu rycerskiego (chansons de geste) i eposu ludowego związane z lokalnymi podaniami różnych narodów. Politeizm występujący w eposie starożytnym zastąpiono monoteizmem – wiarą w jednego Boga.
- angielski cykl Opowieść o królu Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu,
- francuska Pieśń o Rolandzie,
- hiszpański Poemat o Cydzie itd.
- W renesansie autorzy powrócili do wzorców antycznych, wzbogacając eposy w elementy fantastyki, cudowności. Dla eposu renesansowego charakterystyczne były dwa elementy: ograniczenie roli świata pozaziemskiego i korzystanie z fantastyki, cudowności i awanturniczości wywodzących się z różnych odmian romansu.
- Lodorico Ariosto, Orland szalony,
- Torquato Tasso, Jerozolima wyzwolona.
- Wiek XVII to:
- Raj utracony Johna Miltona,
- w literaturze polskiej Wojna chocimska Wacława Potockiego, nawiązująca do odmiany eposu rycerskiego,
- poemat heroikomiczny, zwany epopeją żartobliwą, np. Monachomachia Ignacego Krasickiego, to również odmiana eposu. Gatunek ten jest parodią eposu homeryckiego. Jego istota polega na stworzeniu kontrastu między wysokim i patetycznym stylem wypowiedzi literackiej i błahą w gruncie rzeczy tematyką.
- Od wieku XVIII miejsce eposu zaczęła zajmować powieść, w literaturze XIX w. jedynie Pan Tadeusz zachował wyraźne właściwości omawianego gatunku.
- Jednak niektóre powieści dziś też nazywamy eposami. Przesądzają o tym następujące cechy: pokazanie bohatera zbiorowego w ważnym dla niego momencie dziejowym, rozlewność epicka, dużo opisów, dokładny obraz rzeczywistości. Właśnie dlatego
- Chłopów Władysława Reymonta nazywamy epopeją wsi,
- cechy eposu znajdziemy też np. w Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej
- czy Nocach i dniach Marii Dąbrowskiej.
Zobacz:
Jakie cechy eposu homeryckiego kontynuuje Mickiewicz w Panu Tadeuszu, a co różni oba eposy?
Różne sposoby funkcjonowania tradycji homeryckiej w literaturze polskiej.
Czy Iliada jest dziełem przebrzmiałym? W czym poszukiwać jej wartości?