Wyjaśnij tytuł powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni.
Zacznij od analizy słowa bezdomny. Bezdomni są ludzie, którzy nie mają domu – lecz nie tylko tacy, którzy nie mają gdzie mieszkać. Cóż bowiem znaczy dom? Może to być budynek, mieszkanie lub coś więcej – rodzina, oaza najbliższych osób, do której ucieka człowiek przed zgiełkiem świata, w przenośnym sensie może to być nawet ojczyzna. O które znaczenie chodzi Żeromskiemu? Wydaje się, że o wszystkie – bo ukazuje pisarz różne przykłady bezdomności, lecz w przypadku głównych bohaterów – Joasi i Judyma jest to bezdomność moralno-ideowa – wyrzeczenie się domu, rodziny i prywatnego życia dla idei społecznej.
W marzeniach Joasi tęskniącej za własnym ogniskiem rodzinnym dom jest wielkim szczęściem – nie musi być bogaty ani wystawny, lecz musi być zbudowany na prawdziwym uczuciu i wspólnocie ideałów. Judym myśli podobnie – lecz zdaje sobie sprawę z faktu, że taki dom odciąga człowieka od jego pracy społecznej, że nie może się ideowiec taki jak on rzucić w wir walki ze złem – bo zatęskni do domu, do żony i do dzieci, nie będzie mógł pozwolić sobie na ubóstwo, bo przecież musi utrzymać rodzinę, bo wymagania dotyczące wygody będą z czasem rosły… Dlatego Judym decyduje się na bezdomność i rozstanie z Joasią. Składa ofiarę ze swojego prywatnego szczęścia – rani ukochaną osobę, a także siebie. Będzie miał zapewne pokoik samotnego lekarza, w którym będzie od rana do nocy przyjmował pacjentów – lecz nigdy nie będzie miał domu.
W powieści obserwujemy także bezdomność materialną – czyli całe warstwy społecznej biedoty, choćby mieszkańców ulicy Ciepłej czy Krochmalnej. Ich bezdomność można potraktować w sposób dosłowny – jako brak mieszkań lub mieszkanie w norach, w takich warunkach, których nie można nazwać domem. Bezdomni – bo bez ojczyzny, wciąż podążający w poszukiwaniu własnego miejsca i wszędzie obcy są polscy emigranci, a ich powieściowy przykład to Wiktor Judym z rodziną. W zestawieniu z problematyką powieści najważniejsza wydaje się bezdomność głównego bohatera – oznacza bowiem samotność jednostki, która pragnie czynić dobro, podjąć walkę z nędzą, krzywdą ludzi – słowem: ze złem tego świata.
Symbol „rozdartej sosny”
Rozdarta sosna, której opis zamieszcza w końcu swojej powieści Żeromski, jest odzwierciedleniem rozdartej duszy Judyma, a zarazem obrazuje sytuację psychiczną jednostki podejmującej decyzję poświęcenia się dla ogółu. Sosna ta przepołowiona i z jednej strony obumarła, częścią korzeni trzyma się jeszcze skarpy – śląskiej ziemi. Rozdarły ją dzieje kopalni, z którą los postanowił ją związać. To samo stało się z Judymem.
Część jego duszy – ta, która stanowi jego miłość, rodzinę i szczęście prywatne obumarła – natomiast to, co jeszcze funkcjonuje, co pozostało jego życiem, to część poświęcona kopalni, pracującym w niej ludziom. Jest to motyw wewnętrznego rozdarcia, oznaczającego cierpienie, które musiało być charakterystyczne dla mitologicznego Prometeusza, dla „rozdwojonego w sobie” poety – Sępa- -Szarzyńskiego i dla szeregu bohaterów romantycznych, samotnie walczących o wielką sprawę swojego narodu.
Zobacz:
Jak ukazane zostało powstanie styczniowe w utworach Stefana Żeromskiego?
Bohaterowie Ludzi bezdomnych w zderzeniu z brutalnością życia.
Czy można powiedzieć, że Ludzie bezdomni są powieścią o tematyce społecznej?