Co w młodopolskiej wizji artysty i sztuki wiąże się z romantyzmem, a co jest już typowe dla końca XIX wieku?
- Młoda Polska to inaczej neoromantyzm – w okresie tym powracają niektóre z romantycznych ideałów, między innymi koncepcja artysty i sztuki. Znów mówi się o niezwykłości twórcy, talent, natchnienie jest darem boskim:
Evviva l’arte! W piersiach naszych płoną
ognie przez Boga samego włożone.
(Evviva l’arte Kazimierz Przerwa-Tetmajer)
- Piękno oddziela się od pożyteczności, ideały francuskiego parnasizmu pojawiają się w utworze Stanisława Przybyszewskiego Confiteor:
Sztuka nie ma żadnego celu, jest celem sama w sobie, jest absolutem, jest odbiciem absolutu – duszy. (…) Tak pojęta sztuka staje się najwyższą religią, a kapłanem jej jest artysta.
- Oprócz tego bliskiego romantycznemu pojmowania sztuki w Młodej Polsce występuje także spojrzenie bliższe pozytywistycznemu. Dowodem tego może być twórczość Stefana Żeromskiego – jego opowiadania czy Ludzie bezdomni mają być pięknem samym w sobie, ale poruszają istotne kwestie społeczne. Rozwój kapitalizmu (znów wpływ pozytywizmu) wyostrzył także konflikty pomiędzy artystami a społeczeństwem filistrów. Twórcy są wolni, a jednocześnie zależni od tych, którzy kupują ich dzieła. Pojawia się cyganeria, którą charakteryzuje ostentacyjne odrzucanie zwyczajów i norm społecznych, bunt przeciw autorytetom (wprowadzone przez Valéry’ego określenie „poeta wyklęty”).
Zobacz: