Mówiąc o programach literackich epoki, czyli inaczej o teoretycznej, publicystycznej podbudowie Młodej Polski, należy wymienić trzy nazwiska:
-
- Zenon Przesmycki – Miriam,
- Stanisław Przybyszewski,
- Artur Górski.
Programy literackie Młodej Polski
- Miriam (Zenon Przesmycki) – odkrywca i propagator Norwida. Miriam redagował gazetę pt. Chimera w latach 1901-1907, a wcześniej jeszcze czasopismo pt. Życie. Wydał cykl artykułów, w których głosił hasło „sztuka dla sztuki” i postulował autonomiczność literatury. Uważał, że sztukę należy wyzwolić od tendencyjności i „użyteczności”, wierzył też w uszlachetniający wpływ piękna. Poetów uważał za elitę kulturalną. W roku 1914 wydał zbiór artykułów programowych pt. Pro arte.
- Stanisław Przybyszewski – to z kolei barwna, oryginalna osobowość. Od jego nazwiska wywodzi się nawet termin – przybyszewszczyzna, charakteryzujący pewien sposób bycia i myślenia. „Jak rzadko kto w literaturze wcielił i wypowiedział siłę i prowokację modernistycznego buntu” – napisał o nim Kazimierz Wyka. Na łamach czasopism publikował artykuły: Confiteor, O nową sztukę. Kontynuował myśl Miriama, iż sztuka jest najwyższą wartością i celem sama w sobie. Wokół Przybyszewskiego istniała atmosfera skandalu. Wynikało to ze stylu życia, jaki wiódł, ostentacyjnej cyganerii, słynnych romansów – powikłanego życia prywatnego. Miał żonę Norweżkę, córkę z malarką Anielą Pająkówną, romans z żoną poety Jana Kasprowicza, którego małżeństwo rozbił. W filozofii swojej głosił siłę seksu i stanów patologicznych – one to bowiem obnażają „nagą duszę”, bez ingerencji mózgu i sił racjonalnych. A – według Przybyszewskiego – tragizm ludzkiej natury wynika właśnie z antagonizmu pomiędzy duszą a mózgiem…
- Artur Górski – był najbardziej umiarkowanym publicystą epoki, która zresztą od cyklu jego artykułów wzięła swoją nazwę. Górski w cyklu pt. Młoda Polska postulował autonomię polskiej literatury, głosił i wyznawał kult sztuki, a także wartość talentu artysty i jego prawo do szczerości.
Zobacz:
Wyobraźnia i poetyka modernizmu – manifesty
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/modernizm-mloda-polska-c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/c142-mloda-polska/co-wiesz-o-stanislawie-przybyszewskim