Julian Sorel
- Bardzo zdolny, inteligentny, obdarzony doskonałą pamięcią syn cieśli, który marzy o wielkiej karierze. Dla awansu społecznego gotów jest poświęcić wszystko. Ta myśl to jego obsesja i jedyny życiowy drogowskaz. Tytułowe kolory (Czerwone i czarne) symbolizują dwie możliwe drogi kariery: czerwony – w mundurze, czarny – w sutannie. W ponapoleońskiej Francji zdecydowanie łatwiej wkroczyć na tę drugą drogę, bo wojskowym może zostać tylko szlachcic.
- Julian, niczym Tartuffe ze Świętoszka Moliera, jest obłudny, ciągle się maskuje, nigdy nie jest sobą. Udaje religijność, pokorę, skromność, a nawet miłość. Dla osiągnięcia swoich celów wykorzystuje dwie kobiety. Najpierw uwodzi żonę mera, starszą od niego o dziesięć lat panią de Renal. Potem rozkochuje w sobie Matyldę de la Mole, dziewiętnastoletnią córkę margrabiego. Oczywiście w głowie świta mu już myśl, że żeniąc się z Matyldą, uzyskałby szlachectwo. I prawie mu się to udaje. Odzywa się jednak echo przeszłości. Była kochanka przesyła ojcu Matyldy list, w którym bynajmniej nie przedstawia Juliana jako idealnego kandydata na męża. Sorel wpada w furię i strzela do dawnej kochanki. Zostaje aresztowany, skazany na śmierć i ścięty. Jego głowę kochająca Matylda wiezie na kolanach, by pogrzebać ją w górskiej grocie.
Jan Joachim Goriot
- Nazywany bywa dziewiętnastowiecznym królem Learem, bo tak jak bohatera Szekspirowskiego bezkrytyczna miłość do córek przywodzi go do nędzy i szaleństwa.
- Goriot dorobił się majątku za czasów rewolucji francuskiej na, niezbyt zresztą uczciwym, handlu mąką. Zostaje wdowcem, a Anastazję i Delfinę wydaje bardzo dobrze za mąż: pierwsza z nich wychodzi za hrabiego, druga za barona. Teraz dwie piękne córki wstydzą się ojca, prostego handlarza. Nie przeszkadza im to jednak skutecznie uszczuplać jego zasoby finansowe. Goriot stopniowo traci majątek i nie chce zauważyć, że jest przez dzieci wykorzystywany i upokarzany. Do marnego pensjonatu pani Vauquer, w którym poznaje Rastignaca, trafia jako człowiek zamożny, ale z czasem staje się nędzarzem. Bezradny wobec oczekiwań bezwzględnych córek, dostaje udaru mózgu i w okrutnych cierpieniach umiera. W drodze na cmentarz towarzyszą jego trumnie jedynie służący z pensjonatu i Rastignac, który nazywał go Chrystusem poświęcenia.
Eugeniusz de Rastignac
- Bohater Ojca Goriot i i innych powieści z cyklu Komedia ludzka. Przystojny dwudziestodwuletni szlachcic, który przyjeżdża do Paryża, by studiować prawo i dostać się do paryskiego towarzystwa. Początkowo wydaje się bezkompromisowy, nieugięty. Dość szybko jednak zdaje sobie sprawę, że aby zabłysnąć w towarzystwie, potrzebni są protektorzy. Rady urodziwej kuzynki, wicehrabiny de Beauséant, ujawniają przed nim obłudę i zepsucie świata, w którym pragnie się znaleźć. Za radą kuzynki zdobywa sobie sympatię żony barona Nucingen, córki starego Goriota. To sam Goriot, który wie, że między córką a jej mężem brak uczucia, zachęca Rastignaca do romansu z Delfiną, a nawet wynajmuje im małe mieszkanie. Mając za sobą edukację w wielkim świecie i niejedno gorzkie doświadczenie, nad grobem ojca Goriot Rastignac rzuci nieprzystępnemu światu Paryża wyzwanie: „Teraz się spróbujemy!” Tytuł kolejnego tomu Komedii ludzkiej, z którego poznajemy jego losy, mówi jednak sam za siebie: Stracone złudzenia. Nie ma tu mowy o wygraniu pojedynku z brudami świata. Młodzieńcze ideały Rastignac całkowicie poświęci dla kariery.
Vautrin, czyli Jakub Collin, Ołży-Śmierć, Carlos Herrere
- Jedna z najczarniejszych postaci Komedii ludzkiej Balzaka. Przestępca, recydywista, który, aby zrealizować swoje plany, nie cofnie się przed niczym. Popełnia zbrodnię za zbrodnią, a kara go nie dosięga.
- Czterdziestoletni, barczysty, ukrywający rude włosy pod czarną peruką, odpychający zbieg z galer. Odbywając karę dwudziestu lat kajdan, Jakub Collin zyskał u kolegów – dzięki przebiegłości, która pozwoliła mu uniknąć niebezpieczeństw – przydomek Ołży-Śmierć. Na wolności jest bankierem, ale nie w zwykłym banku: przechowuje i pomnaża pieniądze zbrodniarzy, którzy odbywają karę.
- Zdarzają mu się wpadki, ale zawsze spada na cztery łapy. Aresztowany ucieka, tym razem do Hiszpanii. Tam zabija księdza Carlosa Herrere i przyjmuje jego nazwisko. Po raz kolejny zostaje aresztowany i po raz kolejny unika odpowiedzialności. Ma czym szantażować sędziów. Nie dość że nie ma na niego kary, Jakub Collin, jeden z największych zbrodniarzy, zostaje zatrudniony w tajnej policji jako specjalista od… zbrodni. Ot, komedia ludzka!
Dawid Copperfield
- Niełatwe miał życie tytułowy bohater, a zarazem narrator powieści Dickensa. Swoje dzieje opowiada w chwili, kiedy zdołał wreszcie znaleźć szczęście rodzinne u boku kobiety, z którą przez wiele lat łączyła go przyjaźń.
- Zanim się urodził, stracił ojca. Dopóki matka nie podjęła decyzji o ponownym zamążpójściu, żyło mu się całkiem dobrze pod opieką jej i służącej Klary Pegotty. Idylla się skończyła, gdy ojczymem Dawida został podły pan Murdstone. Za ugryzienie nowego opiekuna w rękę Dawid zostaje wysłany do londyńskiej szkoły z internatem. I tam jednak nie zaznał spokoju. Tym razem jego oprawcami są nauczyciele i uczniowie. Dawid wytrzymuje ten szkolny terror przez pół roku. Jego gehennę przerywa śmierć matki. Znów znalazł się pod „opieką” bezdusznego ojczyma i jego okropnej siostry.
- Pan Murdstone nie zamierza trzymać w domu darmozjada i posyła Dawida do pracy w domu handlowym Murdstone i Grinby. Zmęczony nadmiarem obowiązków chłopak postanawia stamtąd czmychnąć. Wprawdzie okradziony i wynędzniały, ale trafia w końcu do ciotki w Dover. Pod jej opieką odżywa. Chodzi do szkoły, w której nie prowadzi się zajęć metodą zastraszania, ma kolegów. Wtedy też poznaje Agnieszkę Wickfield, która później zostanie jego żoną.
- Po skończeniu szkoły postanawia, zachęcony przez ciotkę, zostać radcą prawnym. Wynajmuje mieszkanie w Londynie i rozpoczyna dorosłe życie. Z powodu kłopotów materialnych ciotki, która finansuje jego naukę, musi wprawdzie zrezygnować ze stażu w kancelarii adwokackiej, lecz już wkrótce zaczyna odnosić sukcesy jako dziennikarz i autor powieści.
- Zakochuje się w przemiłej, ale bardzo nieodpowiedzialnej dziewczynie Dorze i bierze z nią ślub. Ich związek nie trwa jednak długo: ciężka choroba żony kończy się śmiercią. Przybity i samotny Dawid, po utracie żony i przyjaciela, który zginął w katastrofie okrętu, na kilka lat wyjeżdża z Anglii. Po powrocie uświadamia sobie, jakim uczuciem darzy swą wieloletnią przyjaciółkę Agnieszkę i żeni się powtórnie.
Rodion Romanowicz Raskolnikow
- Jego historia jest centralnym wątkiem Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego. Były student prawa mieszka samotnie w nędznym pokoiku petersburskiej kamienicy. Jest zdolny, inteligentny, bardzo wrażliwy, przystojny. Cierpi z powodu epilepsji i chronicznej biedy. Ma coraz więcej długów. W końcu znajduje sposób na rozwiązanie swoich problemów finansowych: postanawia zamordować lichwiarkę Alonę Iwanownę. Ta myśl nieustannie krąży mu po głowie i wreszcie zostaje zrealizowana. Raskolnikow zabija kobietę siekierą. Ponieważ przez przypadek świadkiem zbrodni jest jej siostra, Lizawieta, pozbawia życia również ją. Z mieszkania swojej ofiary zabiera w popłochu kosztowności i pieniądze.
- Tak się składa, że zostaje wezwany na policję. W zupełnie innej sprawie, ale o tym nie wie – jest przekonany, że chodzi o morderstwo. Kiedy przypadkiem słyszy rozmowę na temat zabójstwa Iwanowny, mdleje i wpada w obłęd. Włóczy się po mieście, jest smętny i nerwowy, cierpi na manię prześladowczą. I wtedy rzeczywiście zaczyna być podejrzany. Podczas wędrówek po Petersburgu jest świadkiem ulicznego wypadku. Pomaga rannemu w nim staremu Marmieładowowi i poznaje jego córkę Sonię. Kiedy inspektor policji Porfiry Pietrowicz będzie mu już deptał po piętach, Raskolnikow zwierzy się właśnie jej. Sonia nie odpędzi Rodiona, lecz będzie mu współczuć. Ona też pojedzie z nim na katorgę.
- Raskolnikow uspokaja się słowami: przecież zabiłem tylko […] bezużyteczną, plugawą wesz. Zamordował bowiem przede wszystkim dlatego, że wątpił w społeczną użyteczność lichwiarki, uważając ją i ludzi jej podobnych za pasożyty, siebie natomiast za jednostkę wybitną, która ma prawo zabić. Mało tego, to właśnie zdolność popełnienia zbrodni była, jego zdaniem, dowodem owej wyższości. Dostojewski ukazuje tę postawę, by ją odrzucić.
- Czy jeden człowiek ma prawo ustanawiać normy etyczne? Nie. I nie ma zbrodni bez kary. Raskolnikow wypowiada słowa: Kto ma sumienie, niech cierpi. Będzie mu to karą.
- Właśnie sumienie stanowi moralną świadomość człowieka. Podczas ośmioletniej katorgi Raskolnikow przechodzi duchową przemianę i odkrywa wartość powszechnych praw moralnych.
Zapamiętaj!
Typ bohatera – karierowicza:
- kreował już Molier (Świętoszek – Tartuffe);
- podchwycił Balzak (Eugeniusz Rastignac z Ojca Goriot i Lucjan Rubempré ze Straconych złudzeń);
- w wyjątkowo antypatycznej postaci Uriasza Heepa przedstawił Dickens w Dawidzie Copperfieldzie;
- w wersji szlachetnej przedstawili polscy twórcy (swoistym wariantem będzie przecież Stanisław Wokulski czy Tomasz Judym).
Zobacz:
Julian Sorel a Eugeniusz de Rastignac, bohater Ojca Goriot Balzaka – podobieństwa i różnice.
Wymień słynne bohaterki literatury powszechnej II połowy XIX wieku. Jakie typy reprezentują?
Jakie postacie kobiece – bohaterki epoki pozytywizmu – uważasz za najciekawsze?
Wymień słynne bohaterki literatury powszechnej II połowy XIX wieku. Jakie typy reprezentują?