Udowodnij, że utwory Katarynka lub Kamizelka Bolesława Prusa to nowele doskonałe.
1. Na początku odpowiedzi…
…wymień w punktach cechy doskonałej noweli (jedność czasu, jedność miejsca, mała liczba bohaterów, główny motyw, jeden wątek, punkt kulminacyjny, wyraźna puenta).
2. Rozwinięcie wypowiedzi
Wybierz jedną z nowel (poniżej dwa przykłady) i jeszcze raz kolejno wymieniaj cechy tego gatunku, dopowiadając, jak wygląda to w omawianym utworze Prusa.
3. Jeśli chcesz podnieść poziom pracy wspomnij krótko o historii tego gatunku.
Zaszpanuj pojęciem „sokół noweli” i przytocz kilka przykładów świetnych sokołów w polskich utworach.
Nazwa „sokół noweli” wzięła się od tytułu noweli, która stała się wzorem dla późniejszych mistrzów tego gatunku – jest nią Sokół Giovanniego Boccaccia. Sokół noweli to inaczej główny motyw utworu. Poznać, wyłowić go można bardzo łatwo, bo często występuje w tytule noweli. Sokołem noweli mogą być przedmioty (kamizelka i katarynka w nowelach Bolesława Prusa), zjawiska (dym w noweli Marii Konopnickiej), zwierzęta (szkapa w noweli Marii Konopnickiej) lub osoby (Janko Muzykant w noweli Henryka Sienkiewicza, Mendel Gdański w noweli Marii Konopnickiej, Tadeusz w noweli Elizy Orzeszkowej).
.
Katarynka i Kamizelka – nowele doskonałe
Katarynka
Jedność czasu!
Czas akcji dość trudno określić, gdyż miesza się z czasem fabuły. A fabuła sięga daleko wstecz – do czasów młodości głównego bohatera. Ciągnie się do momentu przeprowadzki do warszawskiej kamienicy nowych lokatorek. Potem narrator przedstawia skrót z życia niewidomego dziecka i wydarzenia poprzedzające końcowy epizod – wtargnięcie kataryniarza.
Jedność miejsca!
Jedna z kamienic na warszawskim Starym Mieście. Mieszkania bohaterów: pana Tomasza oraz wynajmowane przez matkę dziewczynki.
Mała liczba bohaterów!
Głównym bohaterem jest emerytowany mecenas – pan Tomasz podglądający życie sąsiadek i niewidomego dziecka. Epizodycznie pojawiają się też inne postacie – lokaj, kilku dozorców, a w części fabularnej – dawni znajomi pana Tomasza.
Główny motyw, oś kompozycyjna
(tzw. sokół noweli)!Tytułowa katarynka. Sprzęt znienawidzony przez głównego bohatera, który niespodziewanie zmieni jego życie i da nadzieję na zmianę losu biednej, ociemniałej dziewczynki.
Jeden wątek!
Przemiana pana Tomasza pod wpływem kalectwa dziewczynki i dźwięków katarynki.
Punkt kulminacyjny!
Pojawienie się kataryniarza na zakazanym podwórzu.
Mocna, wyraźna puenta!
Pan Tomasz postanawia pomóc dziecku. Odnajduje adresy okulistów, do których zapewne skieruje dziewczynkę.
Kamizelka
Jedność czasu!
Regułę tę Bolesław Prus zachował dzięki doskonałemu chwytowi kompozycyjnemu. Czas akcji ogranicza się zaledwie do kilku godzin, w czasie których narrator przedstawia minione zdarzenia. Fabuła obejmuje czas od kwietnia (kiedy bohaterowie wprowadzają się do kamienicy) do listopada (kiedy bohaterka opuszcza mieszkanie).
Jedność miejsca!
Warszawska kamienica. Mieszkanie narratora. Ale także mieszkanie bohaterów, których podgląda narrator.
Mała liczba bohaterów!
Bohaterem nr 1 jest narrator, który obserwuje parę małżonków i ich czyni bohaterami swoich wspomnień. Niewiele o nich wiadomo – nie znamy ich imion, nazwisk, poprzednich losów. Obydwoje pracują (on jest urzędnikiem, ona udziela korepetycji), ale nie wiedzie im się najlepiej. Oprócz nich epizodycznie pojawiają się służąca i lekarz.
Główny motyw, oś kompozycyjna
(tzw. sokół noweli)!Tytułowa kamizelka. Dla narratora osobliwa pamiątka po byłych sąsiadach. Dla chorego – jedyna nadzieja na powrót do zdrowia. Dla jego żony – jedyny sposób na wzmocnienie psychiczne męża.
Jeden wątek!
Historia choroby pana zakończona jego śmiercią.
Punkt kulminacyjny!
Dzień, w którym pan odkrył, że kamizelka jest nieco za ciasna, co dało mu nadzieję na powrót do zdrowia.
Mocna, wyraźna puenta!
Narrator ujawnia tajemnicę kamizelki i snuje refleksje na temat życia wiecznego: przyszłego spotkania w niebie rozdzielonych teraz małżonków.