Doktryny filozoficzne najoryginalniejsze i najbardziej typowe dla tego okresu były dziełem:
- Johanna Gottlieba Fichtego,
- Georga Wilhelma Hegla,
- Friedricha Schellinga,
- Sørena Kierkegaarda.
-
Johann Gottlieb Fichte
Był pierwszym idealistycznym filozofem XIX w. Uznał, że wszystko, co poznajemy, zawiera pierwiastek myślowy. Oznacza to, że myśl jest w bycie. Jednakże z bezdusznego bytu nie może powstać myśl. Tam, gdzie istnieje rzeczywistość, musi istnieć czyn, który ją stworzył. Ponieważ nie ma czynu bez idei, należy uznać, że na początku istniała idea. Tak więc to nie idea bierze się z rzeczywistości, lecz rzeczywistość z idei.
Filozofia Fichtego odwracała naturalną kolej rzeczy, stawiając ideę przed rzeczywistością, czyn przed substancją, podmiot przed przedmiotem, wolność przed koniecznością, a wolę przed rozumem.
-
Friedrich Schelling
Bardziej niż ktokolwiek inny zasługuje na miano filozofa romantycznego. Był filozofem i poetą jednocześnie, a filozofię uważał raczej za sprawę natchnienia i geniuszu, nie badań i metody. Zajął naczelne miejsce wśród XIX-wiecznych idealistów jako filozof przyrody.
Schelling uważał, że:- Sztuka jest najważniejszym dziełem człowieka, a filozof jest w pewnym sensie artystą.
- Przyroda nie jest jedynie narzędziem w rękach człowieka, jej osnowa jest duchowa. Jest żywą i twórczą siłą.
- Religia zajmuje się tym samym co filozofia, ponieważ dotyczy pierwszej przyczyny, natury i twórczych sił wszechświata.
-
George Wilhelm Hegel
Był ostatnim z wielkich idealistów niemieckich. Tylko on stworzył pełny system idealistyczny. Posłużył się metodą dialektyczną – każdemu prawdziwemu twierdzeniu odpowiada nie mniej prawdziwe przeczenie – każdej tezie odpowiada antyteza, z których potem wyłania się synteza. Myśl nie może unikać sprzeczności, bo to one prowadzą do prawdy. Sprzeczne siły działają nie tylko w ludzkiej duszy, ale w całej rzeczywistości. Z przeciwieństw wytwarza się synteza, która z kolei staje się tezą, a wtedy do niej przyłącza się antyteza i w ten sposób rozwija się świat.
Istotą heglizmu było przekonanie, że:- Każda postać bytu jest niezbędnym warunkiem rozwoju.
- Przyroda i duch to dwie postacie, w jakie przyobleka się byt.
- Pierwotną postacią bytu jest pojęcie, jego antytezą jest przyroda, syntezą idei i przyrody jest duch.
- Państwo jest istotniejsze od jednostki. To obywatele są dla państwa, a nie państwo dla obywateli.
- Historia to stopniowe kształtowanie ducha świata w losach narodów i państw.
-
Søren Kierkegaard
Był Duńczykiem. Interesował się wyłącznie człowiekiem, głównie jego stosunkiem do Boga. Traktował filozofię podobnie jak Sokrates, nie zamierzał stworzyć systemu, starał się odpowiedzieć na trudne pytania. Uważał, że nie ma dóbr, które by nie przeminęły i nie ma filozofii, która chroniłaby ludzi przed cierpieniem. Z punktu widzenia rozumu wiara w zbawienie świata jest szaleństwem, religia absurdem, a Chrystus wcielonym paradoksem. Zdaniem Kiergegaarda to, że Chrystus wydaje nam się paradoksem, dowodzi, że jesteśmy na tropie prawdy najwyższej. Gdyby udowodniono istnienie Boga i duszy, wiara stałaby się racjonalną wiedzą, która wyklucza nadprzyrodzoność. Znikłoby ryzyko, a bez niego nie ma ani wiary, ani zasługi – nie ma heroizmu. Tak Duńczyk określił swoją filozofię – chrześcijański heroizm.
Zobacz: