Dobro

  • Aniołowie (m.in. Anioł Stróż)
  • Duchy po prawej stronie
  • Pokora księdza Piotra
  • Polska młodzież cierpiąca w więzieniach i na Syberii
  • Patriotyzm części polskiego społeczeństwa („wewnętrzny ogień”)

Zło

  • Diabły
  • Duchy po lewej stronie
  • Pycha Konrada
  • Carscy urzędnicy, w tym Nowosilcow
  • Polacy nietroszczący się o ojczyznę, kolaboranci i karierowicze (zewnętrzna skorupa „sucha i plugawa”)

Konkretne wydarzenia historyczne (1823 r.) podniósł Mickiewicz do rangi ponadczasowego ścierania się dobra i zła. Przedstawił prześladowanie polskich patriotów w kategoriach religijnych – to walka Boga i jego aniołów z szatanem i jego diabłami. Nadał cierpieniu Polaków wymiar niemal sakralny. To nowe „światło na ziemi”, którego boi się zło, a więc despota, to Polacy, po których stronie jest słuszność i dobro. A Bóg nagrodzi dobro i szybko nadejdzie zwycięstwo Polski (widział to ksiądz Piotr), a może nawet – za jej sprawą, jak za sprawą Mesjasza – zbawienie ludów Europy.

Innym biblijnym odniesieniem jest motyw rzezi niewiniątek: „Panie, cała Polska młoda/ wydana w ręce Heroda” – czytamy.

 

Zobacz: