Kordian Juliusza Słowackiego spełnia następujące cechy gatunku:
- synkretyzm – pomieszanie rodzajów literackich; oczywiście, jest to przede wszystkim dramat, lecz zawiera partie liryczne (list do Laury, monolog na Mont Blanc) i epickie (opowiadanie Grzegorza);
- zerwanie z regułą trzech jedności:
- miejsca – podążamy za Kordianem po całej Europie: Londyn, Watykan, Mont Blanc, Warszawa itd.,
- czasu – rok 1829, podróże wskazują na długi okres fabuły, zaś czarownice odprawiały sabat w roku 1799, 31 grudnia,
- akcji – wątek miłosny, polityczny, moralny, fantastyczny;
- epizodyczność dzieła – epizodami możemy nazwać opowieść Grzegorza czy epizod z Wiolettą;
- występowanie postaci fantastycznych i scen nadprzyrodzonych – do takich należą czarownica, diabeł, niewyjaśnione samobójstwo Kordiana;
- kompozycja otwarta dzieła – sceny nie są ściśle powiązane, nie wiemy, jak Kordian przeżył, jak znalazł się w Europie, jak zakończyły się jego losy – powyższy układ oddaje w pełni wysepkowość kompozycji otwartej;
- niesceniczność – czyli trudności, jakie stwarza utwór, gdy realizuje się go w teatrze; pomijając ruchliwość bohatera (co pociąga za sobą konieczność zmian dekoracji), ma ów dramat inne jeszcze kłopoty techniczne: jak np. przedstawić Kordiana na Mont Blanc rozmawiającego z Chmurą, a potem unoszonego przez Chmurę?;
- obecność bohatera romantycznego – Kordian;
- przemieszanie scen fantastycznych i realistycznych, tragicznych i komicznych; tu przykładem może być rozmowa z papieżem i ze „źle wychowaną” papugą; realizm z fantazją miesza się, gdy Kordian przemierza pałac (Strach, Imaginacja, diabeł).
Ponadto możemy wskazać jeszcze liczne nawiązania dramatu do Szekspira – czyli szekspiryzm. Funkcjonuje w konstrukcji głównego bohatera w podobnym jak w Makbecie wątku czarownic, a także przyjęciu reguł dramatu szekspirowskiego, zrywającego z dramatem klasycznym.
Zauważ:
„Szekspirowski” początek Kordiana. Przygotowanie słusznie kojarzy się z Makbetem – tam czarownice przepowiadały przyszłość głównemu bohaterowi, a my po dziś dzień dyskutujemy, kto ponosi odpowiedzialność za jego czyny. W Kordianie – scena podobna: diabeł i czarownice „gotują” w kotle przywódców powstania – a to od razu skazuje ich na negatywną ocenę. Przygotowanie jest też sceną fantastyczną i mistyczną.
Zobacz:
W jaki sposób dramat romantyczny nawiązuje do tematyki powstania listopadowego?
W jaki sposób dramat romantyczny nawiązuje do tematyki powstania listopadowego?
Kordian jako dramat o powstaniu listopadowym. Jak Słowacki ocenia powstanie?