Stanisław Grochowiak był poetą oryginalnym, należącym do „fali” 1956 roku.
Najważniejsze tomy poezji to:

  • debiutancka: Ballada rycerska (1956)
  • i późniejsze:
    • Menuet z pogrzebaczem,
    • Rozbieranie do snu,
    • Agresty, Kanon,
    • Nie było lata,
    • Polowanie na cietrzewie itd.

Poeta zmarł młodo – w roku 1976, w wieku czterdziestu dwóch lat. Wystarcza przegląd motywów tematycznych i sposobu ich ujęcia, aby potwierdzić, że zasadą twórczą tej poezji jest turpizm:

  • krajobraz ojczyzny – zamiast piękna i sentymentu prezentował smutek, grozę, biedę. (Pejzaż).
  • miłość– ukazywał w parze ze śmiercią, która za nią podąża. (Dla zakochanych to samo staranie).
  • uroda – nie była pełna, gdyż obok postępowało widmo szkieletu.
  • poezja – ma być prawdą, nie romantycznym mitem.

Twórczość Grochowiaka wywołała dyskusję na temat poezji.

Napastliwej Odzie do turpistów Przybosia odpowiedział Grochowiak wierszem Ikar – w którym eksponuje ból, zmęczenie, wysiłek kobiety nad balią skontrastowany z idealistycznym lotem Ikara.

Co jest prawdą? – pyta poeta: czy ziarnista brzydota, czy cudowne skrzydła „rozpięte na promykach”? Jak umalować i ubrać w piękno brzydką, zmęczoną twarz? Dlaczego zlikwidować rzeczy ciężkie, lecz prawdziwe – stół potrzebny łokciom, krzesło przy chorym, wreszcie, ironizuje Grochowiak: „wykląć Breughla”, bo na jego obrazie w centrum planu tkwi wół – a Ikar z boku, maleńki jak mucha. Wiersz jest obroną prawdy i brzydoty, wyśmiewa zarzuty Przybosia, odwołuje się zarazem do jednego z najpopularniejszych mitów.

Rozmowa o poezji

– to błyskotliwy dialog Dziewczyny i Poety. Widać od razu, że dziewczyna hołduje poezji romantycznej, przypomina w swoim zachwycie i egzaltacji Rachelę z Wesela, mówi o snach, motylach, jedwabiach… Natomiast Poeta – najwyraźniej turpista – szokuje ją kpiąco zgryźliwymi odpowiedziami. Oto jego poezja wynika „z brodawek ogórka”, jest jak „ostro całowany tasak”. Wiersz kończy się świetną, choć drwiącą definicją poezji pięknej – jest to „taka piwonia, co chce zawzięcie być butelką perfum”. Słowa te skierował Poeta do Dziewczyny, lecz oznaczają sztuczne przekształcenie,tandetne opakowanie, które ukrywa prawdziwe piękno.

Kanon

to też programowy wiersz Grochowiaka. Utwór został zbudowany z kontrastów, które poezja potrafi pomieścić i odmieniać. Poeta używa wielu paradoksów: zestawia śnieg i sadzę, dłonie zakochanych i katów – wykazując ich jedność i podobieństwo. Rzeczy skrajne jednoczą się w poezji i mówią prawdę. Istotą jej jest płonący krzak, a ojcem – twórcą – człowiek tak słaby, że aż kaleki, bo upokorzony istnieniem zła (cień diabła), przemijania i własnej kruchości.

 

Zobacz: