Stanisław Grochowiak był poetą oryginalnym, należącym do „fali” 1956 roku.
Najważniejsze tomy poezji to:
- debiutancka: Ballada rycerska (1956)
- i późniejsze:
- Menuet z pogrzebaczem,
- Rozbieranie do snu,
- Agresty, Kanon,
- Nie było lata,
- Polowanie na cietrzewie itd.
Poeta zmarł młodo – w roku 1976, w wieku czterdziestu dwóch lat. Wystarcza przegląd motywów tematycznych i sposobu ich ujęcia, aby potwierdzić, że zasadą twórczą tej poezji jest turpizm:
- krajobraz ojczyzny – zamiast piękna i sentymentu prezentował smutek, grozę, biedę. (Pejzaż).
- miłość– ukazywał w parze ze śmiercią, która za nią podąża. (Dla zakochanych to samo staranie).
- uroda – nie była pełna, gdyż obok postępowało widmo szkieletu.
- poezja – ma być prawdą, nie romantycznym mitem.
Twórczość Grochowiaka wywołała dyskusję na temat poezji.
Napastliwej Odzie do turpistów Przybosia odpowiedział Grochowiak wierszem Ikar – w którym eksponuje ból, zmęczenie, wysiłek kobiety nad balią skontrastowany z idealistycznym lotem Ikara.
Co jest prawdą? – pyta poeta: czy ziarnista brzydota, czy cudowne skrzydła „rozpięte na promykach”? Jak umalować i ubrać w piękno brzydką, zmęczoną twarz? Dlaczego zlikwidować rzeczy ciężkie, lecz prawdziwe – stół potrzebny łokciom, krzesło przy chorym, wreszcie, ironizuje Grochowiak: „wykląć Breughla”, bo na jego obrazie w centrum planu tkwi wół – a Ikar z boku, maleńki jak mucha. Wiersz jest obroną prawdy i brzydoty, wyśmiewa zarzuty Przybosia, odwołuje się zarazem do jednego z najpopularniejszych mitów.
Rozmowa o poezji
– to błyskotliwy dialog Dziewczyny i Poety. Widać od razu, że dziewczyna hołduje poezji romantycznej, przypomina w swoim zachwycie i egzaltacji Rachelę z Wesela, mówi o snach, motylach, jedwabiach… Natomiast Poeta – najwyraźniej turpista – szokuje ją kpiąco zgryźliwymi odpowiedziami. Oto jego poezja wynika „z brodawek ogórka”, jest jak „ostro całowany tasak”. Wiersz kończy się świetną, choć drwiącą definicją poezji pięknej – jest to „taka piwonia, co chce zawzięcie być butelką perfum”. Słowa te skierował Poeta do Dziewczyny, lecz oznaczają sztuczne przekształcenie,tandetne opakowanie, które ukrywa prawdziwe piękno.
Stanisław Grochowiak – Rozmowa o poezji (pytania i odpowiedzi)
Kanon
to też programowy wiersz Grochowiaka. Utwór został zbudowany z kontrastów, które poezja potrafi pomieścić i odmieniać. Poeta używa wielu paradoksów: zestawia śnieg i sadzę, dłonie zakochanych i katów – wykazując ich jedność i podobieństwo. Rzeczy skrajne jednoczą się w poezji i mówią prawdę. Istotą jej jest płonący krzak, a ojcem – twórcą – człowiek tak słaby, że aż kaleki, bo upokorzony istnieniem zła (cień diabła), przemijania i własnej kruchości.
Zobacz:
Scharakteryzuj lingwizm, turpizm i neoklasycyzm w poezji powojennej
Czym był turpizm w poezji – podaj założenia i przedstawicieli nurtu