Wieszcz, bo…
Adam Mickiewicz jest jednym z trzech romantycznych wieszczów (obok Słowackiego i Krasińskiego). Któż to taki wieszcz? To poeta obdarzony szczególnym natchnieniem, umiejętnością przewidywania przyszłości. Wieszczy = przepowiada. Romantyzm uznał poetę – wieszcza za jednostkę wyjątkową, odrębną od reszty społeczeństwa. Wieszcz, obdarzony darem prorokowania, stał na czele ludzkości i wskazywał kierunek przemian zachodzących w świecie. W Wielkiej improwizacji (III cz. Dziadów) na wieszcza kreuje się bohater dramatu. Wieszczowie pragnęli kierować narodem również w realnym życiu, być jego duchowym przywódcą – i rzeczywiście często tak było. Poeci, tacy jak Adam Mickiewicz, stawali się najwyższymi autorytetami, otaczano ich niewyobrażalnym uwielbieniem.
.
Skojarz ze zjawiskami i nurtami epoki
- Walka klasyków z romantykami – wystąpił po stronie romantyków, nie tylko teoretycznie: wcielił ideały romantyczne w Ballady i romanse…
- Towarzystwo Filomatów i Zgromadzenie Filaretów – był członkiem tych tajnych organizacji, więziony i skazany, nawiązywał do nich w Dziadach.
- Improwizacja – nie tylko Wielka z Dziadów, którą wygłasza Konrad, ale w ogóle sztuka improwizacji. Poeci epoki swobodnie improwizowali na ucztach, a Mickiewicz był mistrzem w tej sztuce.
- Powstanie listopadowe – bo choć nie brał w nim udziału, starał się zrehabilitować w Dziadach drezdeńskich.
- Dramat romantyczny – bo najważniejszy przykład gatunku, Dziady, to jego wiodące dzieło.
- Litwa – bo tu się urodził, kształcił w Wilnie, pracował w Kownie. Ukochał Litwę i uznawał za kraj lat dziecinnych, tęsknił za nią. Na Litwie rozgrywa się akcja Pana Tadeusza, z litewskich ludowych bajań czerpał poeta fabuły do ballad.
- Wielka Emigracja – bo był emigrantem, największe dzieła stworzył na emigracji, był przywódcą duchowym emigracji polskiej.
Zacytuj wieszcza:
- Młodości! Ty nad poziomy wylatuj!
(Oda do młodości)
- Czucie i wiara silniej mówią do mnie
Niż mędrca szkiełko i oko.
(Romantyczność)
- Płomień rozgryzie malowane dzieje,
Skarby mieczowi spustoszą złodzieje,
Pieśń ujdzie cało.
(Konrad Wallenrod)
- Nazywam się Milijon
Bo za milijony kocham i cierpię katusze.
(III cz. Dziadów)
- Daj mi rząd dusz!
Ja chcę mieć władzę, jaką Ty posiadasz,
Ja chcę duszami władać, jak Ty nimi władasz.
(III cz. Dziadów)
- Nasz naród jak lawa,
Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa,
Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi.
Plwajmy na tę skorupę
i zstąpmy do głębi.
(III cz. Dziadów)
Jego rola w literaturze polskiej
- Stworzył ponadczasowe kreacje bohaterów, np. do jego Gustawa-Konrada nawiązywali twórcy różnych epok: Fredro w Ślubach panieńskich czy Wyspiański w Wyzwoleniu.
Najważniejsi Mickiewiczowscy bohaterowie, własność polskiej kultury to:
- Stworzył lub utrwalił mity: matki Polki, walczącej kobiety – bohatera (Emilia Plater, Grażyna), spiskowca – konspiratora, niezrozumianego poety, odrzuconego kochanka.
- Wywarł wielki wpływ na świadomość Polaków – lansowany w jego dziełach mesjanizm i koncepcja roli narodu polskiego jako narodu wybranego w dziejach świata była i jest przedmiotem polemik, dyskusji lub gorącej aprobaty.
- Jest symbolem romantycznej poezji, postawy, różnych etapów romantyzmu, romantycznej biografii.
- Wydanie jego Ballad i romansów uważa się za początek romantyzmu w Polsce.
- Dwa dzieła: Pan Tadeusz i Dziady to skarby polskiej kultury – wyraz romantycznego umiłowania ojczyzny.
Jaka to epoka…
Romantyzm, oczywiście, tego nie można pomylić. Zawsze bezpiecznie będzie pisać o Mickiewiczu jako wiodącym twórcy romantycznym, prekursorze romantyzmu, propagatorze idei romantycznej.
Zawsze możesz o nim pisać:
- polski wieszcz romantyczny
- największy romantyk polski
- twórca rdzennie polskiej literatury
- obrońca mitu sarmackiego
- twórca szlacheckiej epopei
- twórca dramatu romantycznego
Używaj przy opisie dzieła pojęć:
- Gotycyzm – jeśli widzisz nawiązanie do atmosfery gotyku, średniowiecza, opis ruin zamczysk, rycerstwa itp. Bajronizm – przy opisie bohatera dumnego i odwróconego od świata.
- Wallenrodyzm, gdy mowa o postawie Konrada Wallenroda i walce metodą podstępu i zdrady.
- Bohater werterowski – gdy mowa o Gustawie stworzonym na wzór Wertera.
- Ludowość – przy balladach, orientalizm – przy Sonetach krymskich.
- Prometeizm – przy postaciach Mickiewiczowskich jak Konrad cierpiących za miliony.
Zabłyśnij:
- Adam Mickiewicz jest jednym z bohaterów Śmierci porucznika Mrożka – dzieła, w którym zostały sparodiowane i strawestowane inne dzieła mistrza, np. Reduta Ordona, Śmierć Pułkownika i II cz. Dziadów.
- Wieszcz przyczynił się do wzbogacenia języka polskiego, stworzył własny, oryginalny sposób wypowiadania się – powstał nawet Słownik języka Adama Mickiewicza.
Te dzieła zawsze z nim kojarz:
- 1820 – Oda do młodości
- 1822 – Ballady i romanse
- 1823 – II i IV cz. Dziadów
- 1826 – Sonety krymskie
- 1828 – Konrad Wallenrod
- 1832 – III cz. Dziadów
- 1834 – Pan Tadeusz
- 1839/1840 – liryki lozańskie
Zobacz: