Co się dzieje?
Akcja Folwarku zwierzęcego rozgrywa się na fermie pana Jonesa, zwanej folwarkiem dworskim. Zaniedbane i wyzyskiwane zwierzęta wzniecają powstanie przeciw człowiekowi. Potem same muszą poradzić sobie z organizacją nowego porządku. Rozpoczyna się rywalizacja o władzę – kolejne przewroty, manipulacja ideami rewolucji, w końcu zwycięża państwo totalitarne – powrót starej niesprawiedliwości, komitywa z człowiekiem.
Koleje akcji
- Najpierw sędziwy i najmądrzejszy ze wszystkich knur Major, czując nadchodzącą śmierć, zebrał zwierzęta, przemówił do całej folwarcznej rzeszy, ukazując im, jak nędznie żyją, opowiedział też sen – wizję świetlanej przyszłości zwierząt wyzwolonych – oraz przekazał im hymn – pieśń Zwierzęta Anglii. Gdy zdechł Major, dowództwo przejęły dwie inteligentne świnie: Snowball i Napoleon, wspierane przez Squealera – prosię agitatora – który świetnie operował umiejętnością przemawiania i wyjaśniania wszystkiego ogółowi. Przygotowywano powstanie. Wybuchło pewnego dnia, gdy nienakarmione i pozostawione same sobie zwierzęta straciły cierpliwość – zaatakowały ludzi i wygnały Jonesów z folwarku.
- Po powstaniu: nazwę zmieniono na folwark zwierzęcy, ustalono rygorystyczny zestaw siedmiu przykazań, w którym ogłoszono zakaz kontaktowania się z ludźmi, picia alkoholu, noszenia ubrań, spania w łóżku. „Konstytucja” głosiła też, że wszystkie zwierzęta są równe, i że wszystko, co chodzi na dwóch nogach, jest wrogiem zwierzęcia. Nastał pokój. Rządy sprawowały świnie Snowball i Napoleon, i nie były jednomyślne. Ktoś musiał pracować, by było co jeść, kto inny zarządzał pracą i zbierał plony.
- Wydarzeniem stał się atak sąsiednich gospodarzy na folwark zwierzęcy, lecz zwierzęta odniosły zwycięstwo w bitwie pod oborą i zostawiono je w spokoju w ich wyizolowanym państewku. Powstały tu komitety, rozdzielono ordery.
- Wydarzeniem dużej wagi był przewrót przeprowadzony przez Napoleona, który wyhodował sobie w tajemnicy miniarmię groźnych psów i, operując taką siłą, przepędził Snowballa, i rozpoczął jednowładztwo oparte na zastraszaniu. Snowballa ogłosił zdrajcą, wrogiem animalizmu, a sobie przypisał jego osiągnięcia. Zwierzęta ruszyły do budowy wiatraka, który miał ułatwić im życie. Pracowały ciężko, pomijając oczywiście kastę rządzącą (świnie, psy), przodownikiem pracy zaś był szczery i dobry, silny, choć tępy, koń Boxer. Gdy wiatrak już powstał, ktoś zniszczył dzieło zwierząt, a Napoleon stwierdził, że to Snowball…
- Podjęto pracę od nowa, lecz zwierzętom zaczął grozić głód. Świnie zdecydowały się na handel z ludźmi, który to one same, oczywiście, prowadziły. Dalej zwierzęta ku własnemu zdziwieniu obserwowały kolejne zmiany: świnie ćwiczyły chodzenie na dwóch nogach, przymierzały ubrania, próbowały alkoholu, spały w łóżkach Jonesów. Wszelkie ich poczynania wprawdzie świetnie tłumaczył demagog – Squealer – lecz społeczność czworonogów czuła się niepewnie, no i, oczywiście, bała się psiej policji Napoleona.
- Okazało się, że przykazania konstytucyjne dziwnie zmieniły treść – oto „zwierzęta są równe i równiejsze”, nie wolno im pić alkoholu „bez umiaru”, a „cztery nogi: dobrze, dwie nogi: lepiej”! Stary hymn został zakazany, śpiewano teraz pieśni pochwalne na cześć przywódcy, ten zaś dzierżył w ręku bat…
- Minęło parę lat, urosło nowe pokolenie, stare czasy i ideały odeszły w zapomnienie. Szczególnie przykry los spotkał Boxera – wiernego przodownika pracy i kombatanta bitew. Oto, gdy zachorował, świnie pod pretekstem oddania go do szpitala, sprzedały konisko na ubój do rzeźni… Nowym społeczeństwem rządził niepodzielnie Napoleon.
- Ostatni raz widzimy folwark, gdy trwa tam uczta z sąsiadami – ludźmi, zawiązują się sojusze, utrwalają kontakty, świnie znów zmieniają nazwę – tym razem na folwark dworski. Zwierzęta, które podglądają ucztujących przez okno, widzą, jak ryje ich władców przemieniają się w twarze ludzi i wszystkie głosy brzmią jednakowo… Czyli znaleźliśmy się w punkcie wyjścia!
Przedstaw treść i tematykę utworu George’a Orwella pt. Folwark zwierzęcy
Przesłanie utworu
- George Orwell trafnie i obrazowo przedstawił wizję komunizmu, obnażając „mechanizmy totalitaryzmu, sprawowania władzy, zniewolenia jednostki, maszynę propagandy i manipulacji”. Folwark zwierzęcy – to swoisty poligon doświadczalny – obserwujemy tu wybuch, rozwój i konsekwencje rewolucji.
- Wzorem, według którego autor budował świat powieści, była Rosja Radziecka, lecz jak historia głosi, nie była ani jedynym, ani ostatnim państwem tego ustroju. Pamiętajmy, że Folwark Zwierzęcy wydano po raz pierwszy w 1945 r.
- Opowieść o zwierzętach stworzona przez Orwella obrazuje prawidłowości historyczne i prawdy o istocie ludzkiej. Pisarz obnaża mechanizmy systemów totalitarnych takich jak komunizm. Ukazuje metody dochodzenia do władzy i sposoby jej utrzymania. Analizuje też kolejne etapy przewrotów rewolucyjnych, które rozpoczynają się propagandą porywającej ideologii, poświęceniem prawdziwych ideowców, demokracją, a prowadzą do dyktatury uzurpatorów. Świetnie ukazuje także Orwell metody manipulowania społeczeństwem, siłę oddziaływania na przemian demagogią i strachem, zwalczanie najmniejszych przejawów buntu. Przestrzega przed ślepą wiarą w teorie w rodzaju animalizmu ukute przez przywódców po to, by zniewolić ludzi. Przy tym wszystkim, rysując świat zwierząt folwarcznych, potrafi pisarz wspaniale zaprezentować typy charakterystyczne dla rewolucyjnych społeczeństw, a nawet dla ludzkości w ogóle. Oto Boxer – przodownik pracy, Mojżesz – kruk-szpicel, Squealer – krzykliwy agitator – demagog, Napoleon – bezwzględny dyktator czy Mollie – naiwna, próżna klacz w typie „słodkiej ślicznotki”.
Na czym polega paraboliczność Folwarku zwierzęcego George’a Orwella?
Kompozycja Folwarku zwierzęcego
Mikropowieść, powieść parabola, opowiadanie alegoryczne, satyra – takie oto nazwy gatunku utworu Orwella wskazują badacze.
- Określenia: mikropowieść lub opowiadanie podkreślają rozmiary tego dzieła – jest to bowiem książeczka dość krótka, bez rozbudowanych wątków pobocznych, o akcji żywej, lecz skondensowanej.
- Opowiastka, której satyryczna wymowa jest bezdyskusyjna. Sam autor potwierdza ją w słowach: „rozważałem zdemaskowanie mitu sowieckiego w opowiastce, którą mógłby zrozumieć niemal każdy”. System komunistyczny został poddany tu ostrej, satyrycznej krytyce.
- Lecz najistotniejszym chwytem kompozycyjnym jest paraboliczność utworu. Na czym ona polega?
Parabola (przypowieść) ukazuje pewne prawdy i problemy wielkiej wagi, posługując się prostą fabułą, która jest jedynie pretekstem i przykładem. Utwór paraboliczny to utwór „podwójny” – jego zewnętrzna, pierwszoplanowa treść nie jest najważniejsza, istotą są znaczenia ukryte Takim utworem jest też Folwark zwierzęcy Orwella, bo nie jest to przecież opowieść o zwierzątkach. Te zwierzęta to ludzie, to, co przydarzyło się czworonożnym mieszkańcom folwarku Jonesa, jest odzwierciedleniem działań człowieka. Folwarki w tym utworze to państwa sąsiadujące ze sobą na politycznej mapie ziemi, państwa, wśród których jedno dokonało rewolucyjnego przewrotu. Prawda o czynach wodzów – świń i wydarzeniach na zbuntowanym folwarku jest prawdą o ludziach – potwierdziła to historia Rosji Radzieckiej i dzieje innych państw o systemie totalitarnym.
- Orwell zapożycza sobie literacki chwyt z gatunku starego jak świat – czyli bajek. Bajki miały wymowę paraboliczną, a bohaterowie tego gatunku – lisy, kruki, owce, szczury (pamiętamy je choćby z dzieł Krasickiego), reprezentowały świat ludzi. „Orwell konstruuje rozbudowaną, prozatorską, satyryczną i paraboliczną bajkę”. Personifikuje zwierzęta i daje im ludzkie dusze, dar mówienia, a nawet pisania. Tym samym stwarza krainę fantastyczną, ma możliwość organizowania scen komicznych. Klucz i potęga paraboli czy bajki tkwią jednak w tym, że gdy śmiejemy się z czworonożnych bohaterów Orwella lub pogardzamy nimi – śmiejemy się z siebie i pogardzamy własnym rodem człowieczym… Cel gatunku zwanego parabolą to pouczenie, które odbiorca powinien pojąć i zapamiętać.
- Z tej powieści Orwella wywodzi się także słowo nowomowa (ang. newspeak), określające specyficzny język, jakim posługuje się totalitarna propaganda. Tworzą go hasła, slogany, frazesy, czasem pozbawione sensu (hasła Partii z Roku 1984: „Wojna to pokój”, „Wolność to niewola”, „Ignorancja to siła”). Czemu służy taki specjalny język? Orwell tak wyjaśnia to w swojej powieści Rok 1984:
Celem nowomowy było nie tylko dostarczenie środków odpowiednich do wyrażania światopoglądu oraz myśli właściwych dla zwolenników angsocu, lecz również uniemożliwienie swobody myślenia. (…) Słownictwo nowomowy tak ukształtowano, aby za jego pomocą można było przekazać – ze wszystkimi odcieniami znaczeniowymi – to, co lojalny członek Partii ma do powiedzenia, zarazem zaś uniemożliwiono wykorzystanie języka do formułowania, nawet okrężną drogą, myśli uznawanych za niewłaściwe.
Zobacz:
Na czym polega paraboliczność Folwarku zwierzęcego George’a Orwella?
Przedstaw treść i tematykę utworu George’a Orwella pt. Folwark zwierzęcy