Kazimierz Dejmek
Reżyser, aktor, dyrektor teatrów, zmarł w 1996 roku. Twórca wybitny, bowiem posiadał własną koncepcję artystyczną działalności teatralnej. Ma w swoim dorobku wiele wybitnych przedstawień, niemniej najgłośniejsze, bo historyczne, wydają się Dziady z 1967/68 roku. Zdjęcie z tego spektaklu ze sceny zapoczątkowało wydarzenia marcowe 1968 – protest studentów UW. Inscenizacja zaiste mogła nie podobać się cenzurze: posiadała antyrosyjską, wymierzoną przeciw reżimowi wymowę. Wśród wielu wystawień dramatu narodowego to, Dejmka, pozostanie chyba najbardziej historyczne.
Inne spektakle twórcy:
Noc listopadowa (1956)
Akropolis 1959
Ciemności kryją ziemię 1957
Operetka 1975
Wielki Fryderyk 1977
Tadeusz Kantor
Ten człowiek teatru zyskał sławę światową. Był twórcą pierwszego polskiego happeningu, teatru narracji plastycznej. Był artystą awangardowym, posługującym się groteską, obrazem, był wyznawcą teatru autonomicznego. Kanotr zaprezentował światu niezwykłe pomysły.
Jedną ze scen Teatru „i” umieścił na lodowcu w Alpach. Rozgrywała się na szczątkach szafy zrzuconej z wysokości 1500 metrów – widzami stali się zdumieni zjawiskiem narciarze. W innej scenie, będącej swoistą wersją W małym dworku Witkacego, hippisi rozebrali się do naga, w scenerię kasyna wrzucono sterty siana, po czym wpuszczono kury. Po chwili wszyscy – aktorzy i widzowie zaczęli owe kury łapać… Nie były to jednakże pomysły nastawione tylko na wzbudzenie sensacji, zadziwienia odbiorcy czy też wymyślenia czegoś nowego. Dokonania Kantora – wobec dzieł mistrzów takich jak Witkacy – czy też, we własnych scenariuszach mają głębszy sens. Kantor twierdził:
- „Teatrem autonomicznym nazywam teatr nie będący aparatem reprodukowania czy tzw. scenicznego interpretowania literatury, lecz posiadający swą niezależną rzeczywistość”
- „Dla mnie tekst literacki jest niesłychanie ważny. (…) To jest partner. To jest właściwie tak: my nie gramy Witkiewicza, my gramy z Witkiewiczem”.
Witkiewicz
– twórca „czystej formy” byłby prawdopodobnie zachwycony faktem, że aktorzy nie odgrywają”, lecz mówią swoje kwestie, komentując je i dyskutując z innym. Również faktem, że reżyser wciąż jest na scenie, dyryguje aktorami i publicznością jakby to była dziwna próba – bo przecież Witkacy chciał czystej Formy zupełnie nie związanej z realiami, jak ognia unikającej iluzjonizmu. Ale w treści także Kantor sięgnął po tematy najwyższej rangi. Refleksja o śmierci, o ludzkim istnieniu, o kondycji człowieka to temat nie nowy. Nikt jednak – ani artyści baroku ani Beckett nie ujmowali go jako umarłej klasy staruszków – uczniów, wyciągających w górę ręce. Nic tylko im nie odpowie – nikt nie pozwoli nawet zadać im tych najistotniejszych pytań. Trzymać będą tylko manekiny – symbole umarłego dzieciństwa, a Śmierć otrzyma tym razem postać… szkolnej sprzątaczki.
Chronologia:
- Tajny Teatr Niezależny w czasie wojny
- Teatr Cricot 2 – Kantor założył go w 1956 r, jako kontynuację przedwojennego Cricot – ulubionym autorem Witkacy
- Teatr informel (1960) – koncepcja przypadkowości w tworzeniu spektaklu i zdarzeń na scenie
- Teatr zerowy (1963) – całkowity rozdział pomiędzy tekstem sztuki a zdarzeniami na scenie (aktor, akcja – „sprowadzona do zera”)
- Teatr Niemożliwy („i”) – od impossible (to właśnie niezwykłe, „niemożliwe”, happeningowe sceny w spektaklach Witkacego
Spektakle własne:
Umarła klasa (1975)
Wielopole, Wielopole (1980)
Gdzie są niegdysiejsze śniegi (1982)
Jerzy Grotowski
Reżyser, teoretyk teatru, należy do największych polskich nowatorów teatralnych, znany jest również za granicą. Był wyznawcą koncepcji Konstantego Stanisławskiego, kierował słynnym Teatr 13 Rzędów w Opolu, potem, we Wrocławiu – Teatrem 13 Rzędów. Jest twórcą terminu „teatr ubogi” (i tekstu programowego „Ku teatrowi ubogiemu”, a postuluje w nim odrzucenie „bogactwa” teatralnego w rozumieniu scenografii, kostiumów, świateł, typowo aktorskich zachowań, gwiazdorstwa – dla idei pełnej realizacji sztuki, kontaktu widz – aktor, prawdziwego tworzenia roli na nowo za każdym razem. Grotowski przełamuje szereg teatralnych przyzwyczajeń – nawet podział terytorialny na scenę i widownię kwestionuje. W latach osiemdziesiątych wyjechał za granicę, zamieszkał we Włoszech a w 1992 r. otrzymał tytuł doctora honoris causa uniwersytetu Wrocławskiego.
Konrad Swinarski
Słynny polski reżyser, jego spektakle zawsze wywoływały żywą reakcję i dyskusję, bo – nigdy nie były przeciętne. Do historii teatru przeszły Dziady, które wyreżyserował w 1973 roku. Reżyser wykreował wielki obrzęd, w którym udział bierze również publiczność, ukazał niejednoznaczność podziałów i ocen, wystąpił przeciw romantycznym mitom, jak choćby idealizacji ludu. Swinarski często reżyserował dzieła romantyczne lub neoromantyczne: Nie-Boską komedię, Fantazego, Wyzwolenie. Tak jak na Grotowskiego wpłynęły teorie Stanisławskiego, tak Konrad Swinarski znajdował pod wpływem twórczości. Bertolda Brechta, którego zresztą był uczniem. Zginął w roku 1975, w katastrofie lotniczej nad Damaszkiem.
Czy pamiętasz, że …
- STS – oznacza Studencki Teatr Satyryków, który działał w Polsce popaździernikowej, był bardzo popularny, a skupiał postacie takie jak Agnieszka Osiecka, Stanisław Tym, Andrzej Drawicz, Krystyna Sienkiewicz.
- Teatr Osobny – to awangardowy, także popaździernikowy teatr założony przez Mirona Białoszewskiego. Początkowe spektakle odbywały się w mieszkaniu poety (Teatr na Tarczyńskiej)
- Teatr Stanu Wojennego – to zjawisko nieoficjalnej działalności aktorów i ludzi teatru, który po 13 grudnia 1981 roku odmówili występów o oficjalnych w teatrach lub telewizji podporządkowanej aktualnej władzy. Występowali zatem w spektaklach objazdowych, w Muzeum Archidiecezjalnym w Warszawie, w mieszkaniach prywatnych – Warszawski Teatr Domowy, w kościołach.
Zobacz:
Co to jest teatr absurdu? Jakich jego przedstawicieli potrafisz wymienić?