Obraz XX w. i sposób jego kreacji w wierszu Wisławy Szymborskiej Nienawiść

Obraz XX w. i sposób jego kreacji w wierszu Wisławy Szymborskiej „Nienawiść” – dokonaj analizy i interpretacji utworu.

Wisława Szymborska

Nienawiść

Spójrzcie, jaka wciąż sprawna,
jak dobrze się trzyma
w naszym stuleciu nienawiść.
Jak lekko bierze wysokie przeszkody.
Jakie to łatwe dla niej – skoczyć, dopaść.

Nie jest jak inne uczucia.
Starsza i młodsza od nich równocześnie.
Sama rodzi przyczyny,
które ją budzą do życia.
Jeśli zasypia, to nigdy snem wiecznym.
Bezsenność nie odbiera jej sił, ale dodaje.

Religia nie religia –
byle przyklęknąć na starcie.
Ojczyzna nie ojczyzna –
byle się zerwać do biegu.
Niezła i sprawiedliwość na początek.
Potem już pędzi sama.
Nienawiść. Nienawiść.
Twarz jej wykrzywia grymas
ekstazy miłosnej.

Ach, te inne uczucia
cherlawe i ślamazarne.
Od kiedy to braterstwo
może liczyć na tłumy?
Współczucie czy kiedykolwiek
pierwsze dobiło do mety?
Zwątpienie ilu chętnych porywa za sobą?
Porywa tylko ona, która swoje wie.

Zdolna, pojętna, bardzo pracowita.
Czy trzeba mówić ile ułożyła pieśni.
Ile stronic historii ponumerowała.
Ile dywanów z ludzi porozpościerała
na ilu placach, stadionach.

Nie okłamujmy się:
potrafi tworzyć piękno.
Wspaniałe są jej łuny czarną nocą.
Świetne kłęby wybuchów o różanym świcie.
Trudno odmówić patosu ruinom
i rubasznego humoru
krzepko sterczącej nad nimi kolumnie.

Jest mistrzynią kontrastu
między łoskotem a ciszą,
między czerwoną krwią a białym śniegiem.
A nade wszystko nigdy jej nie nudzi
motyw schludnego oprawcy
nad splugawioną ofiarą.

Do nowych zadań w każdej chwili gotowa.
Jeśli musi poczekać, poczeka.
Mówią, że ślepa. Ślepa?
Ma bystre oczy snajpera
i śmiało patrzy w przyszłość
– ona jedna.

Zanim zaczniesz pisać

Koniecznie zwróć uwagę na kilka faktów:

• Temat wypracowania to analiza i interpretacja wiersza, w efekcie której powinien wyłonić się obraz XX w. Musisz rzeczowo podejść do tematu i wskazać środki, za pomocą których podmiot liryczny kreuje XX w.

• Przyjrzyj się uważnie charakterystycznemu dla poetki sposobowi pisania. Podmiot liryczny przybiera formę lekko zdystansowanego, ironicznego obserwatora rzeczywistości, nieco bezradnego wobec opisywanych zjawisk.

• Bardzo ważna sugestia – temat zakłada, że przedstawisz obraz XX w. w wierszu Nienawiść. Czyli – jeśli własne zdanie, to tylko krótko, marginalnie, jeśli przywołujesz inne utwory Wisławy Szymborskiej (np. XX wiek) czy innych twórców, to też tylko jako wtrącenie. W pracy masz się skupić na tym jednym konkretnym wierszu!

• Zwróć uwagę – tytułowa nienawiść jest wiodącą cechą minionego stulecia, ale nie jest charakterystyczna tylko dla XX w. Wręcz przeciwnie – podkreślony zostaje jej uniwersalizm i ponadczasowość.

Wstęp

Zaprezentuj krótko wiersz, określ jego tematykę: nienawiść jako siła rządząca współczesnym światem. Możesz krótko wspomnieć inny wiersz Wisławy Szymborskiej, jakże podobny w swojej wymowie – Schyłek wieku.

Rozwinięcie

Wypełni je analiza i interpretacja utworu. Prowadź je równolegle lub zacznij od analizy.

 

Analiza

– czyli warstwa techniczna wiersza (mówiąc banalnie – w jaki sposób został zbudowany przez poetę, jakich środków artystycznych on użył, aby uzyskać oczekiwany efekt?).

• Tytuł wiersza od razu wprowadza w jego temat: nienawiść, która panuje i rządzi we współczesnym świecie. To temu niszczącemu uczuciu poświęcony jest cały wiersz.

• Określenie podmiotu lirycznego: jest trudny do jednoznacznego określenia, pozbawiony został bowiem indywidualnych cech. Na pewno możemy o nim powiedzieć tylko tyle, że to osoba z XX w. i identyfikuje się z odbiorcą („nasze stulecie”, „nie okłamujmy się”).

• Określenie adresata lirycznego: człowiek żyjący w wieku XX.

• Określenie budowy wiersza: wiersz biały złożony z ośmiu luźno zbudowanych strof.

• Forma wiersza: przypomina wykład. Słowami typu „Spójrzcie…”osoba mówiąca przykuwa naszą uwagę, zachęca do słuchania.

• Użyte środki stylistyczne:
  • Personifikacja – główny zabieg zastosowany w wierszu! Nienawiść została potraktowana jak człowiek – jest „zdolna, pojętna, bardzo pracowita”, „dobrze się trzyma”, „lekko bierze wysokie przeszkody”, „jeśli musi poczekać, poczeka”, „nigdy jej nie nudzi”. Ma też typowo ludzkie atrybuty – „twarz jej wykrzywia grymas”, „ma bystre oczy snajpera / i śmiało patrzy w przyszłość”.
  • Metafory – ich nagromadzenie sprzyja oddaniu charakteru upersonifikowanej nienawiści. Określa się ją jako dobrego sportowca, który „lekko bierze wysokie przeszkody”. Słowa :„ile ułożyła pieśni. / Ile stronic historii ponumerowała” obrazują wpływ nienawiści na losy świata – nienawiść jest ważnym graczem w grze zwanej historią. „Ile dywanów z ludzi porozpościerała” – nienawiść niesie ze sobą śmierć i jest przyczyną zagłady wielu istnień ludzkich, dlatego może słać z trupów dywany.
  • Epitety – nie brakuje ich w wierszu. Okreś­lają nienawiść, która jest „sprawna”, „starsza i młodsza”, „zdolna”, „pojętna”, „bardzo pracowita”, a nawet „ślepa”, choć „ma bystre oczy snajpera”. Koniecznie zwróć uwagę na to, że powyższe określenia są pozytywne – o czymś, co jest złe, mówi się w superlatywach. Zyskasz punkty, pisząc o tym, że taki zabieg stwarza zaskakujący paradoks.
  • Przerzutnie – „jak dobrze się trzyma / w naszym stuleciu nienawiść”, „jest mistrzynią kontrastu / między łoskotem a ciszą”. To m.in. przerzutnie tworzą rytm wiersza, dzięki nim nienawiść niejako się rozpędza.

• Warstwa językowa: zwróć uwagę na to, że poetka używa potocznego słownictwa (co jest zresztą charakterystyczne dla twórczości Szymborskiej), związków frazeologicznych (dobrze się trzymać) oraz wyrazów z różnych dziedzin – np. sportowej („lekko bierze wysokie przeszkody”).

Wymień najważniejsze środki stylistyczne w poezji.

Interpretacja

– to odkrycie warstwy znaczeniowej wiersza

• Tytułowa nienawiść – według Szymborskiej istniała od zawsze i przetrwa do końca świata – „dobrze się trzyma” i „śmiało patrzy w przyszłość / – ona jedna”, cały czas ma dużo do powiedzenia. Tylko ona ma powody do radości i dumy, tylko ona nie boi się o swoją przyszłość. To, że nigdy nie zasypia, nie osłabia jej, lecz dodaje sił. Potrafi sama budzić się do życia. Jest więc uczuciem zupełnie innym niż pozostałe – „cherlawe i ślamazarne”.
  Jaka jest? Silna, cierpliwa, niezniszczalna, budząca podziw – to królowa świata i innych uczuć. To rodzaj „samonapędzającego się mechanizmu”– jednocześnie starsza i młodsza, co sugeruje jej stałe odradzanie się, powtarzanie i niezniszczalność.

• Zwróć uwagę na uczucia, którym poetka przeciwstawia nienawiść – to braterstwo, współczucie, zwątpienie. Przegrywają z nienawiścią, to ona rządzi światem, tylko ona jest w stanie porwać za sobą tłumy. Dlaczego nienawiść zawsze wygra z pozytywnymi uczuciami? Ponieważ jest ponadczasowa, uniwersalna i bardzo podstępna, przez co pokona piękne odruchy serca.

• Obraz XX w., który wyłania się z wiersza: przede wszystkim zdominowany przez wszechobecną nienawiść, która powoduje ciągłe konflikty i wojny. Dla nienawiści każdy powód jest dobry, by zniszczyć to, co piękne – by zniszczyć człowieka.

• Paradoks. Wiersz można wręcz nazwać odą na cześć nienawiści, która została przedstawiona jak prawdziwa królowa XX-wiecznego świata.

Zakończenie

Obowiązkowe! Jeszcze raz krótko podsumuj,, jak poetka przedstawiła tytułową nienawiść. Czy według Ciebie to wciąż aktualna wizja świata?

.

Zobacz:

Nienawiść – Wisława Szymborska

Wisława Szymborska – Nienawiść (interpretacja)

Szymborska Wisława

Wisława ­Szymborska – jej rola w literaturze polskiej

Człowiek i świat w wierszach Wisławy Szymborskiej

Jaka jest funkcja paradoksu w poezji Wisławy Szymborskiej?

Wisława Szymborska – jak pisać o…

Wypisz w punktach charakterystyczne cechy poezji Szymborskiej

Co wiesz o twórczości Wisławy Szymborskiej? Omów wybrane utwory.