Na postawie zacytowanego fragmentu i znajomości lektury stwórz charakterystykę Kmicica. Określ, jaki to typ bohatera.
„My, Jan Kazimierz, król polski, wielki książę litewski, mazowiecki, pruski, etc., etc., etc. W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego, amen. Jako złych ludzi szpetne przeciw majestatowi i ojczyźnie występki, zanim przed sądem niebieskim staną, już w życiu doczesnym mają otrzymać karę, tak równie słusznym jest, ażeby cnota nie zostawała bez nagrody, która cnocie samej blasku chwały, a potomnym zachęty do naśladowania cnych przykładów dodawać winna.
Przeto wiadomo czynimy całemu stanowi rycerskiemu, mianowicie zaś ludziom wojskowym i świeckim, urzędy mającym cuiusquis dignitatis et praeeminentiae, oraz wszystkiemu obywatelstwu Wielkiego Księstwa Litewskiego i naszego starostwa żmudzkiego, że jakiekolwiek gravamina ciążyłyby na urodzonym a nam wielce miłym panu Andrzeju Kmicicu, chorążym orszańskim, te coram jego następnych zasług i chwały zniknąć z pamięci ludzkiej mają, w niczym czci i sławy pomienionemu chorążemu orszańskiemu nie ujmując. (…) Który chorąży orszański, lubo w początkach nieszczęsnej owej szwedzkiej inkursji po stronie księcia wojewody się opowiedział, przecie uczynił to nie z żadnej prywaty, ale z najszczerszej ku ojczyźnie intencji, perswazją tegoż księcia do błędu przywiedzion, jakoby taka jeno, a nie inna droga salutis Republice zostawała, jaką sam książę kroczył!
A przybywszy do księcia Bogusława, który za sprzedawczyka go mając, wszystkie nieżyczliwe praktyki przeciw ojczyźnie jaśnie przed nim odkrył, nie tylko pomieniony chorąży orszański na osobę naszą ręki podnosić nie obiecywał, ale samego księcia zbrojną ręką porwał, aby się za nas i za utrapioną ojczyznę pomścić (…).
Przez tegoż księcia postrzelon, ledwie do zdrowia przyszedłszy, do Częstochowy się udał i tam piersią własną najświętszy przybytek osłaniał, przykład wytrwania i męstwa wszystkim dając; tamże z niebezpieczeństwem zdrowia i życia największe działo burzące prochami rozsadził, przy którym hazardzie pojman, na śmierć przez okrutnych nieprzyjaciół skazany, a przedtem żywym ogniem palony (…).
Ale i z tych srogich terminów mocą Królowej Anielskiej wyratowan, do nas na Śląsk się udał i w powrocie naszym do miłej ojczyzny, gdy zdradliwy nieprzyjaciel zasadzkę nam nagotował, pomieniony chorąży orszański samoczwart tylko na całą potęgę nieprzyjacielską się rzucił, osobę naszą ratując. Tam posieczon i rapierami skłuty, do pół boków we krwi własnej rycerskiej się pławiąc, z pobojowiska jako bez duszy był podniesion (…).
A gdy staraniem naszym do zdrowia przyszedł i wtedy nie spoczął, ale dalsze wojny odprawował, z chwałą niezmierną stając w każdej potrzebie, za wzór rycerstwu przez hetmanów obojga narodów podawany, aż do szczęśliwego zdobycia Warszawy, po którym do Prus pod przybranym nazwiskiem Babinicza był wyprawiony (…).
Tamże nieprzyjacielski kraj ogniem i mieczem pustoszył, do Wiktorii pod Prostkami głównie się przyczynił, księcia Bogusława własną reką obalił i pojmał, następnie do starostwa naszego żmudzkiego powołany, jak niezmierne zasługi oddał, ile miast i wsiów od nieprzyjacielskiej ręki uchronił, o tym tamtejsi incolae najlepiej wiedzieć powinni. (…)
Przeto my rozważywszy wszystkie jego zasługi względem naszego majestatu i ojczyzny tak niezmierne, że i syn większych ojcu i matce oddać by nie mógł, postanowiliśmy je w tym liście naszym promulgować, ażeby tak wielkiego kawalera, wiary, majestatu i Rzeczypospolitej obrońcę nieżyczliwość ludzka dłużej już nie ścigała, lecz aby przynależną cnotliwym chwałą i powszechną miłością okryty chodził. Nim zaś sejm następny, chęci te nasze potwierdzając, wszelką zmazę z niego zdejmie, i nim starostwem upickim, które vacat, nagrodzić go będziem mogli, prosim uprzejmie nam miłych obywatelów starostwa naszego żmudzkiego, aby te słowa nasze w sercach i umysłach zatrzymali, które nam samym iusstitia, fundamentum regnorum, przesłać, ku ich pamięci, nakazała”.
1. Usytuuj dzieło w czasie i epoce
Potop – druga część wielkiej polskiej Trylogii – odnosi się do wydarzeń z XVII wieku – najazdu Szwedów na Polskę. Razem z Ogniem i mieczem oraz Panem Wołodyjowskim tworzą fresk historyczny i obraz Polski szlacheckiej. Sienkiewicz pisał Potop i drukował w odcinkach w Słowie w latach 1884-1886.
2. Co musisz pamiętać o lekturze?
Potop
- Stanowi środkową część Trylogii Henryka Sienkiewicza.
- Wydarzenia fikcyjne zbudowane są na tle faktów historycznych: wojen ze Szwedami w XVII wieku.
- Występowanie równocześnie postaci fikcyjnych i realistycznych: polski król Jan Kazimierz, Radziwiłłowie, a także przeor klasztoru na Jasnej Górze – ojciec Kordecki.
- Istnieją dwa przeplatające się wątki: historyczny i miłosny.
- Gatunek synkretyczny: powieść historyczna z elementami powieści dokumentalnej i walterskotowskiej, zawiera również elementy gawędy szlacheckiej, epopei, baśni, a nawet… westernu.
Kmicic
- Łączy w sobie cechy typowego Sarmaty i bohatera romantycznego.
- To typowy szlachcic zabijaka, skłonny do bójek, awantur i pijaństwa.
- To też spadkobierca majątku starego Billewicza i kandydat do ręki Oleńki.
- Ma cechy przywódcze i posłuch u szlachty.
- Jest piękny, odważny, ale porywczy i nieodpowiedzialny.
- Honor i ojczyzna są dla niego bardzo ważnymi wartościami.
- Występuje pod przybranym nazwiskiem Babinicza.
- Ważne wydarzenia z jego życia:
- otrzymanie ręki Oleńki w testamencie jej dziadka Billewicza
- napaść na Wołmontowicze
- porwanie Oleńki
- służba żołnierska u Radziwiłła, która kończy się nieplanowaną zdradą ojczyzny
- obrona Jasnej Góry i wysadzenie kolubryny
- obrona króla Jana Kazimierza w górach
- publiczna rehabilitacja w kościele
- odzyskanie Oleńki
- Miłość jest motorem jego działań rehabilitacyjnych.
3. Co wyczytasz z przytoczonego tekstu?
Stwórz charakterystykę Kmicica. Określ, jaki to typ bohatera.
- Podany fragment to list królewski rozesłany po parafiach opisujący niezwykłe zasługi Kmicica i rehabilitujący go w oczach społeczeństwa.
- Fragment ten zawiera najważniejsze fakty z życia bohatera.
- Kmicic stanowi przykład typowego szlachcica z całym zestawem wad i zalet.
- Podkreśl dynamizm postaci – to kluczowe zagadnienie charakterystyki Kmicica.
- Zauważ metamorfozę, jaką przechodzi bohater.
- Oprzyj charakterystykę bohatera na kluczowych etapach jego życia: miłość – zbrodnia i zdrada ojczyzny – działalność patriotyczna – rehabilitacja.
- Publiczna rehabilitacja jako ukoronowanie pogmatwanych losów bohatera pozwalające na odzyskanie ukochanej (cytowany fragment).
- Kmicic stanowi przykład typowego szlachcica.
- Zwróć uwagę na podobieństwo losów Kmicica i Jacka Soplicy, nawiąż do analogicznych faktów z ich biografii (obydwaj to bohaterowie dynamiczni).
Zobacz:
Andrzej Kmicic – bohater Potopu