Uzasadnij, że Lalka jest powieścią o klęsce dwóch ideologii.
Przesłanie Lalki wyraża brak wiary zarówno w ideały romantyczne, jak i w pozytywistyczny sposób postrzegania świata. Zwątpienie w romantyzm obrazują trzy pokolenia romantycznych idealistów: Rzecki, Ochocki i Wokulski („człowiek epoki przejściowej”). Wszyscy oni ponoszą klęskę.
- Rzecki – to romantyk polityczny. Bezgranicznie wierzy w opatrznościową misję Francuzów, którzy „zrobią porządek na całym świecie”. Jego naiwne złudzenia w zestawieniu z rzeczywistością popychają go ku zwątpieniu i poczuciu przegranej.
- Rozczarowań doświadcza także Wokulski, ale jego do klęski doprowadza ślepa miłość. Bohater mitologizuje swoje uczucie, idealizuje Izabelę, która w rzeczywistości nie jest przecież aniołem, lecz kobietą o rysach salonowej lalki.
- Ochocki natomiast jest młodym naukowcem, typem romantycznego fantasty i marzyciela żyjącego iluzją, że wynalazki oraz postęp cywilizacji odmienią świat i ludzi na lepsze.
Prus nie pozostawia nam wątpliwości, że jego naiwność w świecie, w którym liczy się bezwzględna walka, pieniądze i wyrachowany egoizm, musi ponieść klęskę. Postawy romantyczne są więc anachroniczne (niezgodne z duchem epoki), ale Prus dostrzega też bankructwo haseł pozytywistycznych.
Lalka powstała w okresie, gdy pisarze zaczęli już tracić wiarę w „dobrodziejstwa” kapitalizmu, w jego postępową misję, która miała podnieść poziom życia całej ludzkości. Ta wiara – podobnie jak złudzenia romantycznych idealistów – okazała się iluzją (złudzeniem). Rozmyśla o tym Wokulski, który spaceruje po warszawskim Powiślu i obserwuje kontrasty pomiędzy tą dzielnicą nędzy a przepychem arystokratycznych salonów. Powieść zawiera też negatywną ocenę mieszczaństwa jako ludzi małostkowych, tępych, nakierowanych głównie na robienie własnych interesów. Upadek obydwu ideologii ilustruje pytanie zadane w pamiętniku przez Rzeckiego: „(…) Dokąd wszyscy zmierzamy?”.
Zobacz:
Czym jest idealizm? Jak interpretuje to pojęcie Bolesław Prus w swojej powieści pt. Lalka?
64. Lalka Bolesława Prusa – powieść o karierze czy o klęsce? Przedstaw swój sąd na ten temat