Ojciec i syn – omów przykłady tych relacji na podstawie wybranych opowieści biblijnych i mitów greckich.
Wstęp
Relacje między ojcem i synem to bardzo ważny problem – zwłaszcza w Biblii. Ale i w mitologii znajdziemy kilka ważnych opowieści poruszających ten problem – np. o walce Kronosa z dziećmi o władzę czy o Dedalu i Ikarze.
Rozwinięcie
W mitologii greckiej znajdziemy poruszającą opowieść o walce o władzę rozgrywającej się między ojcem a synem. Zanim jednak do niej dojdziemy, zatrzymajmy się na chwilę przy historii kanibalizmu Kronosa. On sam obalił swego ojca, Uranosa, okrutnie go okaleczając (pozbawił go męskości). Nic dziwnego zatem, że obawiał się ataku ze strony własnych dzieci. Dlatego połykał nowo narodzone dzieci – w ten sposób czuł się bezpieczny. Jednak żonie Kronosa, Rei, raz udało się przechytrzyć okrutnego męża. Zamiast syna podała mu owinięty w pieluszki kamień, który Kronos łapczywie połknął. Matka ukryła dziecko w górach – ocalałe niemowlę to Zeus, przyszły pan świata i władca bogów. Gdy osiągnął wiek męski, stanął do walki z ojcem. Uratował połknięte przez Kronosa rodzeństwo. Kronos został pokonany przez własnych synów i córki, z którymi – trzeba to wziąć pod uwagę – obszedł się przecież okrutnie. Na przykładzie tych opowieści można wnioskować, jak władza niszczy uczucia rodzinne. Sam Zeus… Jakim był ojcem? Chyba nie za dobrym. Przez długi czas nie mógł zaakceptować Hefajstosa z powodu jego brzydoty. Potem, gdy przekonał się, że syn jest znakomitym artystą i rzemieślnikiem, sam korzystał z jego usług. Aby jakoś wynagrodzić mu odtrącenie, dał mu za żonę najpiękniejszą boginię – Afrodytę. Przyczynił się tylko do nieszczęścia syna – Hefajstos był bowiem świadomy własnej ułomności (kulał) i brzydoty, czuł się źle przy pięknej żonie. Afrodyta zaś pogardzała trochę wiecznie zapracowanym, szpetnym mężem i wplątywała się wciąż w nowe romanse.
Historia Dedala i Ikara to opowieść uniwersalna – o różnicy pokoleń, lekceważeniu przez młodych ludzi rad i pouczeń rodziców i przykrych tego konsekwencjach. Dedal, rozważny i opanowany, ostrzegał syna, by nie wzlatywał za wysoko. Wiedział, że roztopienie się wosku grozi upadkiem i śmiercią. Zachwycony lotem Ikar nie był jednak w stanie wysłuchać ostrzeżeń ojca. Wzbił się bardzo wysoko i runął w dół. Dedal bardzo długo opłakiwał syna, któremu nie mógł już w żaden sposób pomóc. W mitologii można spotkać również przykłady wynaturzeń – oto Tantal, chcąc wypróbować wszechwiedzę bogów, podał im… pieczeń sporządzoną z ciała własnego syna. Z mitologii greckiej pochodzi również określenie „kompleks Elektry” – pociąg dziewcząt do ojców.
W Biblii istnieje wiele przykładów relacji ojciec-syn. Zacznijmy od Starego Testamentu i pięknej opowieści o Abrahamie i Izaaku. Abraham długo nie mógł doczekać się potomstwa. Dzięki wytrwałym modlitwom i łasce Boga jego żona powiła w końcu dziecko. Izaak był ukochanym, jedynym synem Abrahama i Sary. Aby sprawdzić wierność swego sługi, Bóg nakazał Abrahamowi złożyć ofiarę z syna. I Abraham, z ciężkim sercem, postanawia zabić syna, aby oddać cześć Stwórcy. Bóg jednak nie jest okrutny – w ostatniej chwili zsyła anioła, i owcę, którą Abraham ma złożyć w ofierze zamiast syna.
Inny problem – uniwersalny – to faworyzowanie przez ojca jednego z dzieci. Tak właśnie postępował ojciec Józefa, który wyróżniał ładnego, inteligentnego chłopca. Nie obarczał go właściwie żadnymi obowiązkami i obdarował go piękną szatą. Bracia byli niesłychanie zazdrośni o pupilka ojca. Sam Józef również nie był bez winy – wyrósł na nieco zarozumiałego i traktował braci z góry, bez serdeczności. Zazdrośni bracia postanowili pozbyć się pupilka ojca.
Inny przykład nierównego traktowania synów to dzieje Jakuba i Ezawa. Ojciec zdecydowanie wyróżniał starsze dziecko – Ezawa, dobrego myśliwego, zaradnego i dzielnego człowieka. Lekceważył za to młodsze dziecko, wrażliwego Jakuba, nad czym bolała Rebeka, jego żona. Ona z kolei większym uczuciem darzyła Jakuba. Dlatego, gdy mąż czuł już zbliżającą się śmierć i chciał zostawić całą włądzę i majątek w rękach starszego syna, wymyśliła podstęp, który na długo poróżnił braci i pozbawił Ezawa (należącego się mu!) pierworództwa.
W Nowym Testamencie czytamy piękną przypowieść o synu marnotrawnym. Ojciec wybaczył synowi, który sprzeniewierzył należną mu część majątku. Gdy wygłodniały, zabiedzony i skruszony przybył do domu rodzinnego z zamiarem zostania sługą u własnego ojca, ten wybacza mu. Tak bardzo cieszy się z powrotu swojego młodszego syna, że postanawia wydać ucztę na jego cześć. Ale starszy syn, zawsze posłuszny ojcu i pomagający mu w zarządzaniu majątkiem, czuł się pokrzywdzony i rozżalony. Na jego cześć ojciec nigdy nie wydał uczty. Na szczęście ojcu udaje się mu wytłumaczyć, że kocha ich tak samo.
O ojcu i synach opowiada Jezus także w innej przypowieści. Ojciec poprosił dwóch synów, by poszli popracować w majątku. Jeden z nich grzecznie odpowiedział, że już idzie, po czym… zlekceważył prośbę ojca i zajął się własnymi sprawami. Drugi odparł, że mu się nie chce, ale potem opamiętał się i poszedł do pracy. Jezus pyta słuchaczy, który syn był lepszy i który naprawdę wypełnił wolę ojca. Odpowiedź jest chyba jasna. Sam Jezus był wzorowym synem, posłusznym i kochającym. Modlitwa, czyli rozmowa z Bogiem, jest dla niego bardzo ważna. Nowy Testament naucza, że wszyscy jesteśmy dziećmi Bożymi – w modlitwie, której nauczył nas Jezus, zwracamy się do niego „Ojcze nasz”. Jakimi jesteśmy dziećmi? To tylko od nas zależy…
Zakończenie
W „Biblii” i w mitologii znajdziemy wiele przykładów relacji ojciec – syn. Wiele z nich, jak choćby zazdrość dzieci o nierówne traktowanie, wyróżnianie przez ojca jednego z nich, to problemy uniwersalne, które nie przeminęły w XXI w.
Zobacz:
Przedstaw historię Abrahama i Izaaka. Dlaczego jest tak poruszająca?
Stosunki między rodzicami a dziećmi – omów ten problem na przykładach z Biblii
Ponadczasowe, nieprzemijalne postawy i uczucia ludzkie w Biblii i literaturze antyku
Przypowieść o synu marnotrawnym. Omów archetypy, które pojawiają się w tej przypowieści biblijnej.