Ponadczasowe, nieprzemijalne postawy i uczucia ludzkie w Biblii i literaturze antyku.

Pisania dużo, wszystkiego ogarnąć się nie da. Zrób sobie konspekt:

  • Wstęp, w którym nakreślę skalę problemu;
  • Dobór zagadnień: napiszę o postawie buntu, miłości, cierpieniu i władzy. Przy każdym: kto jest przykładem, jak go oceniam;
  • Zakończenie – czy wybrane przeze mnie postawy i uczucia są rzeczywiście aktualne? Dowody ze współczesności.

 

Jak może wyglądać wstęp?

  • „Czyż brakowało grobów w Egipcie, że nas tu przyprowadziłeś, abyśmy pomarli w pustyni?” – tak wołali przerażeni wędrowcy ludu izraelskiego do Mojżesza. Mojżesz kazał ufać Bogu. Ile razy w dziejach ludzkości brzmiało to samo pytanie, lęk, bunt? Słychać je nawet dziś.
  • Człowiek zawsze cierpiał, kochał, buntował się, stawiał pytania, na które nie ma odpowiedzi. Zawsze – dowodem „Biblia”, najstarsze źródło wiedzy o człowieku.
  • „Tak więc trwają wiara, nadzieja, miłość – te trzy:
    Z nich zaś największa jest miłość”.
    Te słowa uważam za ponadczasową prawdę, najważniejszą spośród biblijnych prawd. Chcę dowieść słuszności myśli świętego Pawła z Tarsu.

 

Co napisać?

Bunt

  • Z antyku: mit o Prometeuszu, o Ikarze i Antygona Sofoklesa. Te trzy postacie wystarczą, by zobrazować trzy rodzaje ludzkiego buntu:
    • pełen poświęcenia dla dobra ludzkości bunt Prometeusza przeciw bogom,
    • bunt Ikara przeciw nakazowi ojcowskiemu,
    • bunt obywatelki Antygony przeciw okrutnemu rozkazowi władcy.
  • Z Biblii: bunt przeciw Bogu – to motyw, który często ukazuje Pismo Święte, przestrzegając przed jego skutkami. Oto:
    • bunt aniołów – strąconych potem w przepaść (przeistoczone w szatany),
    • bunt pierwszych rodziców – Adama i Ewy (wygnanie ­z raju),
    • bunt Kaina (zbrodnia i napiętnowanie),
    • nieposłuszeństwo ludzi, które spowodowało potop (potem zniszczenie Sodomy i Gomory za grzechy ich mieszkańców).

Miłość

  • Z antyku – nieodzowny element większości mitów, miłość jako ,,dziedzina’’ ludzkiego życia przypada w podziale kompetencji bogini Afrodycie, przy czym pamiętać też trzeba o sprytnym bożku miłości – Erosie. Nieobliczalne skutki miała miłość Parysa, królewicza trojańskiego, do Heleny, żony Menelaosa. Z licznych ­romansów mitologicznych na uwagę zasługuje uczucie Ariadny i Tezeusza, z Odysei – postawa kochającej, wiernej żony – Penelopy (zwłaszcza że Odyseusz wiernością podczas swojej tułaczki bynajmniej nie grzeszył).
  • Z Biblii – najważniejszą ideę miłości bliźniego głosi oczywiście Chrystus i idea ta należy do Nowego Testamentu. Ale i uczucie pomiędzy kobietą a mężczyzną i inne wymiary miłości pojawiają się w Biblii wielokrotnie, a jej poetycką wersję znajdujemy w Pieś­ni nad Pieśniami i w Hymnie o miłości św. Pawła.

Cierpienie

  • Z antyku – wymowne jest cierpienie Prometeusza, który przykuty do skał Kaukazu, pokutował za swoje poświęcenie – przysługę oddaną ludzkości. Cierpienie to wielokrotne – wątroba, którą wyjada mu zgłodniały sęp przecież odrasta. Inne jest cierpienie Edypa (nie tylko rodzi się obarczony klątwą, ale gdy poznaje swoje przewinienia, wykłuwa sobie oczy i odchodzi na tułaczkę). To cierpienie człowieka odgórnie skazanego na swój los, dotkniętego antycznym Fatum. Cierpi też Antygona – zraniona miłością siostry i ceną, którą przyjdzie jej zapłacić za wierność swoim zasadom. Cierpi Kasandra – cierpieniem kobiety, której nikt nie chce uwierzyć, cierpi król Priam, gdy błagać musi o zwłoki syna Hektora… Cierpienie ludzkie ma niezwykle dużo odcieni.
  • Z Biblii – znów zacząć wypada od cierpienia Chrystusa za ludzkość, jest to bowiem motyw sakralny w naszym kręgu kulturowym. Niejedyny to biblijny symbol cierpienia – innym jest Hiob – starotestamentowy cierpiętnik poddany próbie wierności Bogu. Jest to (co ważne!) cierpienie człowieka niewinnego, co daje tę jedyną pociechę, jaką jest spokój w cierpieniu. Cierpieć musieli też Adam i Ewa, gdy utracili raj, Kain i Abel – Kain z zazdrości o miłość, Abel, gdy niewinnie tracił życie. Cierpienie towarzyszy ludziom od początków – trapią ich choroby (trąd), lęk o najbliższych (Abraham i Izaak), poczucie przemijalności (Księga Koheleta). Wszystkie ,,odmiany’’ rejestruje i przedstawia Biblia.

Władza

  • Z antyku – walczą o władzę pierwsi bogowie – walka to bezpardonowa i świetnie obrazuje ludzkie dążenie do władzy. Bohaterowie ludzcy też pożądają władzy – o nic innego, jak o to, starli się nieszczęśni bracia Antygony. Również u źródeł wojny ­trojańskiej legło coś więcej niż zemsta za porwanie żony Menelaosa. Prawdziwy problem władcy przeżywał Kreon – co stało się osnową tragedii Sofoklesa. O władzy wypowiadają się też filozofowie.
  • Z Biblii – tu jedynym władcą nad ludźmi jest Stwórca – On wyznaczył kodeks moralny, reguły obowiązujące w raju, On rozgrzesza lub karze za wykroczenia przeciw Boskim przykazaniom. Ale władcy – ludzie także są bohaterami Biblii. Na przykład Salomon słynny ze swojej mądrości (wszyscy znają zapewne opowieść o tym, jak rozsądził dwie kobiety spierające się o dziecko) lub inny biblijny przykład władcy – król Dawid, władca idealny.

 

Rozbuduj pracę:

Pisząc o innych motywach i postawach. Jest ich sporo i śmiało można powiedzieć, że są ponadczasowe, nieprzemijalne. Przykłady:

  • Poświęcenie jednostki na rzecz ludzkości – Prometeusza w mitologii, Chrystusa w Biblii. Piękne postawy, nieobce ludziom przez wieki. Doskonale podjął ideę prometejskiego poświęcenia romantyzm, dziś poświęcają się ludziom społecznicy i wolontariusze.
  • Następny motyw – miłość macierzyńska. Miłość Demeter do Kory, mit o Niobe, miłość pierwszych bogiń do swoich dzieci – to przykłady z antyku. W Biblii – najważniejsza miłość i cierpienie Matki Boskiej do swego Syna.
  • Miłość ojcowska. Słynny przykład Laokoona czy Dedala i Ikara z mitologii. Słynny przykład Kaina lub ofiary Izaaka z Biblii. Nie trzeba dowodów, że są to zagadnienia ciągle ważne i aktualne.

Efektowne zakończenie:

  • Święty Augustyn rzekł: człowiek nie może niczego nauczyć drugiego człowieka. Może mu tylko pomóc wyszukać prawdę we własnym sercu. Takim zbiorem drogowskazów do szukania prawd są dla mnie dzieła antyku i „Biblii”.
  • Nie ma już słowa, którego by wcześniej nie wypowiedziano. Uwagę Terencjusza można rozwinąć. Nie ma uczuć, nie ma postaw, ­których by nie zarejestrowano w najdawniejszej, dla nas pełnej wzorców, literaturze.
  • Bunt i miłość, cierpienie i żądza władzy. Towarzyszą człowiekowi od czasów najdawniejszych.


Użyj sformułowań:

  • Postacie te wystarczą, by zobrazować…
  • Odwieczne postawy…
  • Dzieje postaci inspirują do refleksji…
  • Trwałość poglądów…
  • „Biblia”głosi niezniszczalną ideę miłości bliźniego…
  • Przykład Prometeusza jest dobitny…
  • Galeria postaci cierpiących…
  • Odmienność czasów i obyczajów nie zmienia istoty problemu…
  • Obok miłości trwają: zazdrość, wierność, pożądanie…
  • Nie pominę przykładu pierwszych rodziców…
  • Powołam się na odwieczny problem…

 

Powołaj się na autorytety:

Czesław Miłosz:

Przymuszonym uwagą nie dalszy niż wczoraj
Wyda się tamten czas, choć twarze cezarów
Inne dziś na monetach. Ciągle trwa ten eon,
Lęk i pragnienie te same, oliwa i wino
I chleb znaczą to samo.
Z wiersza – Lektury

.

Zobacz:

Jakie uniwersalne postawy, wartości, uczucia ludzkie znajdziemy w Biblii?

Wskaż w Biblii i w literaturze antyku nieprzemijalne postawy ludzkie, przykłady uniwersalnych wartości i wiecznie aktualnych motywów.

Antyk i Biblia – TEST 2

Biblia i antyk – czy możliwe są porównania?

Udowodnij, że Biblia jest uniwersalną księgą naszej kultury.

Dobro i zło – ich pochodzenie i miejsce w konstrukcji świata według mitologii starożytnej Grecji i Biblii

Uniwersalna wartość Biblii

Obrazy buntu w Biblii i literaturze antyku

Mitologia – praca domowa