Obrazy buntu w Biblii i literaturze antyku.
Inne tematy
- Bunt jako wyraz niezgody na rzeczywistość. Odwołując się do wybranych tekstów starożytnych, zaprezentuj bohaterów, którzy bunt uznali za konieczność.
- Aby istnieć, człowiek musi się buntować. Ustosunkuj się do słów Alberta Camusa.
- Zbuntowani: Antygona, Edyp, Odyseusz. Jak oceniasz ich postawy?
Bunt bardzo często pojawia się w tematach prac, bo jest motywem powracającym literatury wszech czasów. Ale już w antyku problem ten został przedstawiony w kilku ujęciach: bunt przeciw bogom, bunt przeciw Fatum, bunt przeciw władzy czy ograniczeniom praw jednostki. W Biblii słynne obrazy buntu człowieka przeciw Bogu – od grzechu Adama i Ewy, przez zbrodnię Kaina, po symbol złotego cielca.
Wskazówki
Wyraźnie określ swoje stanowisko (popierasz bunt czy nie) i przykładami z życia postaci potwierdzaj swoją tezę.
Pisząc o kolejnych postaciach, wskaż, przeciw czemu się buntowały i w jaki sposób.
- Antygona Sofoklesa to antyczny przykład buntu jednostki przeciwko władzy, przeciw rozkazowi pomijającemu uczucia i wierzenia obywatela. Antygona nie chce się zgodzić na to, by ktoś ograniczał jej wolność. Świadomie podejmuje decyzję, bunt jest ważniejszy niż własne życie. Zauważ, że Antygona nie buntuje się przeciwko wszystkiemu – uznaje prawa boskie. Sprawa Antygony, problem postępowania wynikającego z wewnętrznego poczucia tego, co słuszne, a nie z zewnętrznego nakazu, jest aktualna, stąd ciągłe powroty tej sztuki na sceny świata.
- Król Edyp Sofoklesa jest przedstawieniem buntu jednostki przeciw bogom i Fatum. Los Edypa jest uzależniony od woli bogów, od przeznaczenia (Fatum), od przypadku – pokutuje on za winy przodków. Ale nie jest tak, że czyny Edypa nie wpłynęły na przyspieszenie dokonania się wyroku bogów. Buntuje się on i ten opór obraca się przeciw niemu. Choć początkowo kieruje się poczuciem odpowiedzialności za losy miasta, w końcu zwycięża w nim pycha i pragnienie odkrycia tajemnicy niezależnie od konsekwencji tego czynu. Nie potrafi rozsądnie myśleć, nie chce zrezygnować z władzy, nie chce poddać się woli bogów.
Na przykładzie losu Edypa (Król Edyp) poeta chce ukazać nieskuteczność walki człowieka z jego przeznaczeniem, ukazuje także wielkość człowieka nadaremnie walczącego z losem. Ale Sofokles nie do takiego chce dojść wniosku, dla niego właściwą mądrością jest poddanie się woli bóstw i niewykraczanie poza ludzką miarę.
- Prometeusz również zbuntował się przeciw bogom, ale jego postępowanie miało inne uzasadnienie. Bohater był tytanem i wykradł ogień bogom, by podarować go ludziom. Został za to srogo ukarany – przykuto go do skały, a drapieżne ptaszysko wydziobywało mu odrastającą wciąż wątrobę. Dziś prometeizm to postawa samotnego buntu przeciw Bogu, siłom natury, ograniczeniom wolności ludzkiej oraz zgoda na poświęcenie dla szczęścia ludzkości, na cierpienie za ideę.
- Odyseusz buntuje się przeciw bogom, ci zaś z zemsty skażą go na dziesięcioletnią tułaczkę. Ważne: Odyseusz odrzucił boską ofertę nieśmiertelności. Oto wyraz buntu.
- Mit o Dedalu i Ikarze obrazuje odwieczne ludzkie dążenie do lotu ku słońcu, do marzeń ponad rozsądek, do ryzyka dla spełnienia swych ideałów. Dwóch bohaterów i dwie postawy wobec świata. Ikar – idealista – zbuntował się przeciwko rozsądkowi, przeciwko racjonalizmowi swego ojca. Mit ten to również obraz konfliktu pokoleniowego.
- Można nawiązać też do Niobe, która za przechwalanie się, że jest lepsza od bogów, została ukarana śmiercią swego licznego potomstwa.
Cytaty:
Aby istnieć, człowiek musi się buntować.
Albert Camus, Człowiek zbuntowany
Współczesnością tragedii greckiej jest przedstawiane w niej okrucieństwo losu, okrucieństwo życia i okrucieństwo świata. I odmowa zgody na ten świat i na tych, którzy go ustanowili i nim rządzą: na bogów i na władców.
Jan Kott, Zjadanie bogów. Szkice o tragedii greckiej
Prometeusz – ten buntownik, przeciwstawiający się bogom jest wzorem człowieka współczesnego, a ten protest podniesiony przed tysiącami lat kończy się dzisiaj. A jednocześnie coś nam mówi: że ten prześladowany jest wciąż między nami i że nie jesteśmy jeszcze głusi na wielki krzyk buntu ludzkiego, którego dał on samotny sygnał.
Albert Camus Człowiek zbuntowany.
Biblijni buntownicy
- Grupa aniołów pod wodzą Lucyfera wznieca bunt przeciwko Stwórcy.
- Adam i Ewa – zbuntowali się przeciwko zakazowi Boga; ich bunt skończył się wygnaniem z raju.
- Kain – syn Adama i Ewy, pierwszy zbrodniarz.
- Jonasz – nie chciał przyjąć zadania, które wyznaczył mu Jahwe, potem został jednak Jego prorokiem.
- Budowniczowie wieży Babel.
- Naród Wybrany – liczne bunty przeciwko nakazom religijnym, oddawanie czci innym bóstwom.
Uwaga!
Nie pomyl Hioba z postacią tragiczną. Nieszczęścia, które go dotknęły, nie są konsekwencją jego decyzji. Hiob stał się przedmiotem zakładu Boga i szatana.
Zobacz:
Motyw buntu w literaturze. Omów temat, wykorzystując wybrane utwory.
Zbuntowane i walczące zło – obraz szatana w Biblii i literaturze wieków późniejszych.