Motyw buntu w literaturze. Omów temat, wykorzystując wybrane utwory.

Motyw buntu w literaturze. Omów temat, wykorzystując wybrane utwory.

Komentarz

Temat nie jest szczególnie trudny, wydaje się dość interesujący – zwłaszcza dla młodych ludzi. Przygotowując ten temat, warto zastanowić się nad istotą buntu w ogóle, spróbować odpowiedzieć sobie na pytania: czym jest bunt? Czy jest on rzeczywiście potrzebny? Czy bunt możemy podzielić na sensowny i bezsensowny? Temat jest bardzo obfity w źródła, a więc można świadomie wybrać sobie na przykład pewien wątek tematyczny: bunt przeciw władzy, bunt przeciw światu, bunt przeciw Bogu. Możesz też prześledzić sylwetki najbardziej buntowniczych bohaterów literackich. Możliwości jest wiele, bo temat sformułowano bardzo ogólnie. Niebanalnym wyzwaniem będzie również zastanowienie się nad rolą, jaką bunt odgrywa w życiu społecznym i kulturze: czy jest on twórczy i prowadzi do postępu, czy też przeciwnie, do upadku i degrengolady. Poszukaj obrazu buntu w różnych tekstach kultury; odwołaj się do powieści, wybranych wierszy, filmów, spróbuj nawet znaleźć dzieła malarskie stosowne do tego tematu.

Inne możliwe sformułowania tematu

• Bunt jednostki i bunt społeczeństwa. Omów na przykładzie wybranych dzieł literackich i filmowych.
• Omów zjawisko buntu, odwołując się do tekstów kultury dawnej i współczesnej.

 

Ramowy plan prezentacji tematu

Określenie problemu
Definicja buntu. Charakter indywidualny i społeczny buntu. Bunt jako zjawisko w literaturze i kulturze.

Kolejność prezentowanych argumentów

• Bunt w Biblii i mitologii
• Romantyzm – epoka buntu
• Bunt przeciw Bogu i konwencjom.
• Bunt przeciw władzy
• Bunt przeciw złu świata
• Bunt przeciw konwencjom w sztuce i w życiu
• Wiek XX – czas młodych zbuntowanych

Wnioski
Rozpatrzenie pozytywnych i negatywnych przejawów buntu. Pozytywne znaczenie buntu jako siły twórczej i rozwojowej. Buntownicy jako najciekawsze postacie literackie.

 

Strategie wstępu

Wariant 1

Rozpocznij od definicji zjawiska buntu; możesz odwołać się do terminologii słownikowej i encyklopedycznej, ale także do odczuć zakorzenionych w naszej wiedzy potocznej. Czym jest bunt? To w najszerszym ujęciu niezgoda na zastaną rzeczywistość lub jej fragment, często niezgoda na rolę, jaką ta rzeczywistość nam wyznacza. Bunt manifestuje się zazwyczaj gwałtownie, jego wyrazem jest dążenie do zniszczenia tego, co nam nie odpowiada, nie zawsze idzie za tym konstruktywna idea stworzenia czegoś nowego. Bunt, z samej swojej istoty prowadzący do działań ekstremalnych i spektakularnych, jest od wieków niezwykle frapującym tematem dla literatury i sztuki.

Wariant 2

Zwróć uwagę na pewien paradoks tkwiący w buncie. Bunt zakłada niezgodę i przeciwstawienie się czemuś lub komuś, a więc niesie w sobie ziarno destrukcji, zniszczenia. Bunt jest zazwyczaj utożsamiany z kontestacją, czyli negowaniem czegoś, zakłada brak podporządkowania się i działanie wywrotowe, rewolucyjne. Jednocześnie jednak bunt, naruszając istniejący status quo, prowadzi do zmian, reform, postępu. Czy jednak zawsze? Może istnieją przypadki buntu nieuzasadnione niczym więcej, niż infantylizmem i przekorą? A może bunt jest konieczny, aby powstawały nowe idee, wynalazki, może jest niezbędny dla rozwoju cywilizacji i kultury?

 

Strategia rozwinięcia

Bunt – grzech czy wyznacznik człowieczeństwa?

• Z pierwszymi buntownikami mamy do czynienia już w Biblii. Grzech pierworodny naszych prarodziców, czyli Adama i Ewy, możemy rozumieć jako bunt przeciwko najwyższej Boskiej woli, która dała pierwszym ludziom w edenie wszystko, czego pragnęli, ale zakazała spożywania owoców z drzewa wiadomości dobrego i złego. Jednak, jak przekazuje Stary Testament, za podszeptem szatana, Ewa i Adam złamali ten zakaz, okazując Stwórcy nieposłuszeństwo. Czy jednak była to wina tylko szatana? Może biblijny zapis odsłania część prawdy o ludzkiej naturze, w której bardzo głęboko tkwi potrzeba łamania wszelkich zakazów, wszelkich tabu, bez względu na konsekwencje? Zwróć uwagę, że czyn pierwszych ludzi spowodował, co prawda, wygnanie z raju, utratę pierwotnej niewinności i szczęśliwości, ale również dał ludziom wiedzę o tym, czym jest dobro i zło, dał im również możliwość rozróżniania tych dwóch pojęć i dokonywania świadomych wyborów. Konsekwencją grzechu nieposłuszeństwa było cierpienie i śmierć, ale też większa samoświadomość i posiadanie, dotąd niedostępnej i zarezerwowanej tylko dla Boga, wiedzy.

• Najsłynniejszym bodajże biblijnym buntownikiem jest Hiob. Bunt Hioba, który niewinnie stał się przedmiotem okrutnego zakładu między Bogiem a szatanem, jest szczególnie bliski i zrozumiały, gdy patrzy się z ludzkiej perspektywy. Hiob, straciwszy cały swój majątek i bliskich, cierpiący z powodu straszliwej choroby – trądu – nie traci wiary w Boga, lecz nie zgadza się na traktowanie, jakie przypadło mu w udziale. Rozmawia z Bogiem jak równy z równym, gdyż ma świadomość, że jego cierpienie ma coś udowodnić. Buntuje się jednakże przeciwko bezsensownemu bólowi, odrzuceniu i pogardzie najbliższych, gdyż wie, że postępował bez zarzutu. W pewien sposób Hiob poprzez swój bunt broni zasady uniwersalnej sprawiedliwości; człowiek dobry i prawy nie powinien być poddany karze ani w okrutny sposób poddany próbie wiary i pokory.

Herosi zbuntowani

• Gdy sięgamy do mitologii greckiej, natrafiamy na obraz buntu, który na trwale zakodował się jako topos europejskiej kultury. Mowa, oczywiście, o buncie prometejskim. Tytan Prometeusz, odrzucając niejako swe boskie pochodzenie, występuje przeciw mieszkańcom Olimpu, stając się obrońcą ludzi i rzecznikiem ich praw do rozwoju i postępu. Ten, który według mitu stworzył ludzi z gliny i łez, broni tych słabych istot przed okrucieństwem i tyranią Zeusa. Licząc się ze straszliwymi konsekwencjami, wykrada z Olimpu ogień – symbol duchowości i geniuszu. Daje więc ludziom rzecz bardzo cenną – część boskiej wiedzy, zarazem umożliwia rozkwit cywilizacji. Za swój czyn ponosi okrutną karę – orzeł wydziobuje mu odrastającą wciąż wątrobę, a heros nie może uciec, przykuty do skał Kaukazu. Bunt i ofiara prometejska stały się dla Europejczyków synonimem altruistycznej i współczującej miłości, która nie waha się przed największym poświęceniem, aby dać ludziom szczęście.

• Nie zawsze jednak bunt w mitologii ma wymiar tak szlachetny. Pobudki buntu wielu herosów bywały raczej egoistyczne i bynajmniej nie chwalebne. Weźmy na przykład Tantala, który buntując się przeciwko wszechwładzy bogów, pragnie im udowodnić niedoskonałość i w tym celu częstuje ich pieczenią z człowieka! Za swój potworny i bezrozumny czyn został straszliwie ukarany. W tym wypadku bunt przeciw bogom był zdecydowanie bezsensowny, a co więcej, niemoralny.

• Niekiedy bunt greckich herosów okazywał się fatalny w skutkach dla całego społeczeństwa. W Iliadzie czytamy o tym, jak Achilles, podpora achajskiej armii, po kłótni z królem Agamemnonem o niewolnicę, odmawia dalszej walki, lekceważąc sobie miłość ojczyzny, patriotyczny obowiązek, a co najważniejsze śmierć wielu rodaków. Dopiero zgon ukochanego przyjaciela, Patroklosa, zmienia decyzję bohatera. Bunt Achillesa być może udowodnił Grekom, że syn Tetydy był niezbędny na polu walki, ale koszty tego buntu chyba nawet dla Achillesa okazały się zbyt wysokie.

Zbuntowani przeciw Bogu

• Ludzie buntują się przeciwko Bogu z bardzo różnych powodów. Najczęściej dzieje się tak pod wpływem dramatycznych i bolesnych wydarzeń, które dotykają jednostkę, zaburzając jej porządek i ład we wszechświecie. Obraz takiego właśnie buntu, wyrastającego z olbrzymiego bólu ojca po stracie córki mamy w Trenach Kochanowskiego. Ojciec, a zarazem poeta uważa śmierć dziecka za błąd tkwiący w Naturze i odrzuca wszelkie dotychczas uznawane wartości renesansowe, takie jak mądrość, dobro i cnota. Wobec śmierci ukochanej Urszulki niemożliwe staje się zachowanie stoickiego spokoju ani epikurejskiej radości życia. Podmiot liryczny Trenów niemal oskarża Boga o niesprawiedliwość; zarzuca światu zło wpisane w jego istotę, stwierdza, że oprócz Boga światem musi rządzić jakaś siła zła. Kochanowski zatrzymuje się jednak w swoim buncie o krok nad przepaścią, wie bowiem, że dalej jest już tylko bluźnierstwo i zwątpienie.

• Takich skrupułów nie ma bohater romantyczny. Romantyzm jest w ogóle najbardziej buntowniczą epoką w dziejach kultury. Mickiewiczowski Gustaw-Konrad, jak wszyscy bohaterowie bajroniczni, buntuje się przeciwko całemu światu w imię własnej wolności, indywidualności i idei. Gustaw uważał, że skoro poprzez miłość posiadł część Boskiej wiedzy i Boskiego szczęścia na ziemi, nie obowiązują go zasady ewangelii, dobre dla prostaczków. Dlatego popełnił samobójstwo i nawet jako Upiór nie odczuwał pojęcia grzechu ani wyrzutów sumienia. Jako Konrad w imię miłości do ojczyzny i pragnąc stać się jej wieszczem, wyzywa na „pojedynek ideologiczny” samego Stwórcę. Z jednej strony czuje się równy Bogu jako romantyczny kreator, z drugiej zaś posuwa się aż poza granice bluźnierstwa, oskarżając Boga o to, że jest jedynie zimną mądrością, a nie miłością, i w finalnej kwestii nazywając go prawie „carem świata” (na szczęście słowa te dopowiada za niego szatan). Bunt Konrada mimo tego, że ma cechy prometejskie, jest też zabarwiony olbrzymią dumą, egocentryzmem, a także despotyzmem, o który bohater oskarża Boga.

Bunt przeciwko władzy

• Ponieważ w ludzkiej naturze leży pragnienie swobody, godności i poszanowania własnych praw, władza autorytarna, a także systemy totalitarne powodowały postawy buntownicze. Odwołajmy się do dwóch przykładów odległych w czasie. Tytułowa bohaterka dramatu Sofoklesa, Antygona, buntuje się przeciwko nieludzkiemu, jej zdaniem, zakazowi pogrzebania brata, wydanemu przez Kreona. W swoim buncie staje się rzeczniczką odwiecznych praw boskich i tradycyjnych praw rodowych; oskarża prawa ludzkie o to, że są krótkotrwałe i obarczone błędem. Jako kobieta nie waha się zbuntować przeciw patriarchalnemu porządkowi, jako poddana – przeciwko władcy. Antygona broni indywidualnego prawa człowieka do decydowania o samym sobie i własnych czynach; na tym polega uniwersalna wartość jej buntu.

• Bunt przeciwko systemowi totalitarnej władzy, wszelkie trudności i klęskę tego buntu w wyrazisty sposób opisał George Orwell w swojej powieści – antyutopii pod tytułem Rok 1984. Główny bohater, Winston Smith, pragnie po prostu normalnego życia, dlatego nie może pogodzić się z wszechwładzą Partii i zakłamywaniem przez nią wszelkich dziedzin rzeczywistości. Jego bunt jest indywidualnym krzykiem rozpaczy, ma charakter bardzo prywatny. Objawia się m.in. przez szukanie wiedzy o przeszłości, wizyty w zakazanych dzielnicach proli, a wreszcie poprzez miłość do Julii – miłość bowiem jest czymś zabronionym w realiach totalitarnej Oceanii. Winston przegrywa swoją samotną walkę z systemem, fizyczne i psychiczne tortury czynią z niego uległy automat. Jego bunt od początku nie miał szans na zwycięstwo, ale był ocaleniem tej resztki człowieczeństwa, której machina Wielkiego Brata nie zniszczyła.

Bunt i rewolucja

• Mianem rewolucji możemy określić bunt pewnej zbiorowości, najczęściej przeciwko panującemu systemowi gospodarczemu lub politycznemu. Co ciekawe, większość literackich obrazów rewolucji ukazuje ten rodzaj buntu jako jakość negatywną. W Nie-Boskiej komedii Krasińskiego widzimy przerażający obraz tłumu rewolucjonistów, zbiorowiska pozbawionego wszelkich zasad moralnych i skrupułów. Ludźmi tymi kierują nawiedzeni ideolodzy, tacy jak Pankracy, czy fałszywi kapłani – jak Leonard. Rewolucja zniszczyła dawny porządek arystokratyczny, wraz z jego błędami, ale i wartościami, na przykład kulturowymi. Na jego zgliszczach odbywa się jednak orgiastyczny taniec, a nie tworzenie nowego, lepszego świata.

• Rewolucyjny bunt ośmiesza również Witkacy, przedstawiając go w groteskowy sposób w Szewcach. Swoistym paradoksem jest fakt, że szewcy, którzy czuli się uciskani i wyzyskiwani z powodu ciężkiej pracy, pozbawieni tej pracy nie czują się bynajmniej szczęśliwi, popadają w nudę, agresję, a wreszcie obłęd. Witkiewicz przekazuje nam istotną prawdę – nie wystarczy, aby akt buntu był aktem destrukcji. Gdy nie ma żadnej konstruktywnej idei, efektem buntu może być tylko nihilizm.

Bunt humanisty przeciwko złu świata

• Bunt ten może mieć różne oblicza. Weźmy jedno z najbardziej znanych, a zarazem najbardziej tragicznych. Królewicz duński, Hamlet, ze swoją nadwrażliwością i filozoficzną naturą nie umie istnieć w świecie władzy, zdominowanym przez intrygi i bezduszność. Nie potrafi zaakceptować tego, że nawet jego najbliżsi są zbrodniarzami, a w świecie, w którym żyje, do nikogo właściwie nie można mieć zaufania i nie można szczerze kochać. Jego bunt jest w zasadzie próbą rozpaczliwej obrony; Hamlet nie chce, jak jego otoczenie, uznać zbrodni za coś oczywistego i czuje się w obowiązku pomścić śmierć ojca. Aby zdemaskować winnych, przyjmuje taktykę gry. Przedstawienie teatralne wykorzystuje, by dowiedzieć się prawdy, aby ocalić samego siebie, udaje obłęd. Jednak te subtelne zabiegi w konfrontacji z ludźmi niecofającymi się przed niczym, nie mogą uratować Szekspirowskiego bohatera. „Musiałeś zginąć, Hamlecie. Nie byłeś do życia.” – powie w XX wieku Fortynbras z wiersza Herberta pt. Tren Fortynbrasa. Mimo to jednak postawa hamletyczna jest nadal bliska wszystkim idealistom, niemogącym się pogodzić ze złem wpisanym w świat.

Bunt idealisty społecznika

• Bohater książki Żeromskiego, doktor Tomasz Judym, to postać chyba bliska i zrozumiała dla współczesnego odbiorcy. Doktor Tomasz za swoją życiową misję uznał leczenie ludzi i pomoc wszystkim potrzebującym. Był orędownikiem warstw najuboższych, przez cale życie musiał zmagać się z kłodami, które rzucali mu pod nogi przedstawiciele władzy i elity. Odrzucony przez warszawskich lekarzy, szykanowany przez notabli w Cisach, mimo licznych konfliktów, biedy i upokorzeń, nie ugiął się, nie stał się dorobkiewiczem, nie zatracił swego powołania. Jako buntownik z wyboru świadomie wybrał los samotnika, choć decyzja o rozstaniu z ukochaną Joanną była dramatyczna. Wiedział jednak, że jego zamierzenia skazywały go na liczne trudy, a może i poniewierkę i nie chciał tego samego losu zaoferować ukochanej osobie. Judym był buntownikiem typu romantycznego, nie umiał się dostosować, jedynie swoją rację uznawał za słuszną. Jednak buntował się przeciwko ludzkiej małoduszności w imię tych wszystkich nędzarzy, o których nikt poza nim nie dbał.

Bunt przeciw konwencjom

• Konwencja jest to określony styl, nurt bądź forma zachowania, przyjęta za obowiązującą w danej epoce. O konwencji możemy mówić zarówno w życiu, jak i w sztuce. Pierwszym buntownikiem przeciw konwencjom społecznym był Werter. Bohater Goethego nie akceptował faktu istnienia klas społecznych, podziału na dobrze i źle urodzonych, na bogatych i biednych. Jego bunt nie miał jednak aktywnej siły, przejawiał się raczej w sferze myślowej, w uczuciach i emocjach utrwalonych w listach.

• Zbuntowani przeciw obowiązującym konwencjom obyczajowym byli także młodopolscy poeci, tak zwana cyganeria. Swoim prowokacyjnym stylem życia, rozluźnieniem obyczajowym i niedbałym strojem manifestowali pogardę dla społeczeństwa filistrów, które było oparte na kulcie pieniądza i mieszczańskiej, zakłamanej moralności. Jednak spod władzy pieniądza nie było łatwo się wyzwolić. Doświadczył tego bohater komedii Gabrieli Zapolskiej Moralność pani Dulskiej. Młody Zbyszko, sympatyzujący z krakowską dekadencją, początkowo chce uwolnić się spod władzy matki mieszczki i przyjąć na siebie obowiązki męża Hanki i ojca jej dziecka. Wówczas pozostałby w zgodzie z własnymi normami moralnymi. Zbyszko był jednak zbyt słaby, a siła pieniądza i dulszczyzny zbyt wielka, aby jego bunt mógł odnieść sukces. Zbyszek ugiął się pod presją, nie ocalił własnej uczciwości i dobrego mniemania o samym sobie; co więcej, miał tego gorzką świadomość.

• Podobną klęską zakończyła się próba buntu podjęta przez Artura w Tangu Mrożka. Artur nie chciał zaakceptować braku zasad i absolutnej wolności, panujących w domu jego rodziców – szalonych, lecz zdemoralizowanych artystów. Dla swojego buntu szukał on formy. Wydawało mu się, że znalazł ją w powrocie do solidnych, mieszczańskich wartości. Jednak w samym Arturze zabrakło głębi przekonań, które nadałaby siłę jego czynom. Wychowany w świecie bez reguł, nie potrafił stworzyć nowego świata. Zawarcie tradycyjnego ślubu z Alą nie mogło nadać stabilności rozchwianemu światu Stomilów. Artur, podobnie jak Hamlet, musiał zginąć…

• Bunt przeciwko konwencjom objawia się niekiedy jako awangardowy kierunek w sztuce czy literaturze. Za buntowników uważano na przykład w latach pięćdziesiątych XX wieku turpistów. Uważali oni, że poezja przedstawiająca świat ładnie i harmonijnie, czyli w sposób klasyczny, zakłamuje prawdę o nim. Dlatego, narażając się na krytykę i niewybredne komentarze, postulowali wprowadzenie do poezji estetyki brzydoty. Wolę brzydotę. Jest bliżej krwioobiegu słów pisał w wierszu – manifeście turpistów Stanisław Grochowiak. Ten sam poeta doskonale zdawał sobie sprawę, iż każde nowatorstwo jest buntem, zagrażającym trwałości ustalonego porządku, a więc rodzącym nienawiść. Mimo to mógłby za własne credo uznać słowa, które wypowiada Szymon Słupnik, bohater jednego z jego wierszy – „powołał mnie Pan na bunt”.

Bunt pozytywny

• Pozytywne aspekty buntu przedstawia Albert Camus w powieści-paraboli pod tytułem Dżuma. Jest to bunt przeciwko tytułowej dżumie, rozumianej jako zło, wojna, zagrożenie. Główny bohater Dżumy, doktor Bernard Rieux, reprezentuje stanowisko samego autora. Camus z egzystencjalnej perspektywy postrzegał życie jako niemające żadnego odgórnego sensu; taki sens może mu nadać jedynie człowiek poprzez swoje działanie i moralne wybory. Dlatego Rieux podjął walkę z zarazą w zadżumionym Oranie; jego entuzjazm i wola działania przekonały i inspirowały innych. Postać doktora uosabia pozytywny wymiar buntu, buntu, który jest obowiązkiem etycznym i wyznacznikiem człowieczeństwa wobec absurdu istnienia.

Bunt w XX wieku

• XX wiek wniósł nieznane do tej pory przyspieszenie cywilizacyjne i kulturowe. Wielkiego znaczenia, jak nigdy dotąd, nabrała młodość i wszystko to, co się z nią wiąże. Również bunt, który jest domeną młodości, wieku, kiedy szczególnie ostro manifestujemy swoją niezgodę na zastaną rzeczywistość. Młodość lubi oskarżać, zmieniać, burzyć. Odnosi się to zarówno do sztuki, norm obyczajowych i kulturowych, jak i do polityki. Szczególne nasilenie buntowniczych postaw przypadło na lata sześćdziesiąte ubiegłego stulecia. W Ameryce miał wówczas miejsce na szeroką skalę hipisowski ruch dzieci kwiatów, manifestujący swój sprzeciw wobec moralności mieszczańskiej i głoszący idee pacyfistyczne w czasie wojny w Wietnamie. Innym rodzajem buntu była, związana poniekąd z tym ruchem, rewolucja seksualna, która przyczyniła się do znacznej liberalizacji konwencji obyczajowych. Również w latach sześćdziesiątych zaznaczył się rozwój skrajnego feminizmu, jako przejawu buntu wobec kultury patriarchalnej. Znamienną datą jest rok 1968, w którym młodzi ludzie, głównie studenci w Europie i Ameryce, buntowali się przeciwko konserwatywnym strukturom władzy, żądali większych praw politycznych i wolności słowa.

• Idee buntu odnajdujemy w bardzo wielu dziełach literackich i filmowych drugiej połowy XX wieku. Biblią młodych ludzi stał się m.in. bestseller Jerome’a Davida. Salingera Buszujący w zbożu – młody, wrażliwy bohater, pragnący zostać pisarzem, wybiera indywidualną drogę poszukiwań, buntując się zarówno przeciw niezrozumieniu ze strony dorosłych, jak i zakłamaniu własnego, młodzieżowego środowiska.
  Kultowe filmy, takie jak Absolwent i Buntownik bez powodu z niezapomnianą kreacją Jamesa Deana, ukazują trudną drogę dojrzewania młodych ludzi, którzy popełniając wiele błędów, szukają swego miejsca w świecie dorosłych, którego jednak nie mogą do końca zaakceptować.
  XX wiek przyniósł też przejawy buntu młodzieży przeciw zinstytucjonalizowanej kulturze popularnej w postaci licznych subkultur młodzieżowych.

 

Strategie zakończenia

Wariant 1

W kulturze istnieje bunt w znaczeniu pozytywnym i negatywnym. Jako pojęcie negatywne, kojarzy się z destrukcją, niszczeniem ustalonych wartości, pustką w miejscu tego, co zostało zniszczone. Jednak taka sytuacja występuje wówczas, gdy bunt wynika z pobudek egoistycznych, i przeradza się w nieprzemyślane działania. Zasadniczo jednak bunt jest nie tylko przeciwko czemuś, ale też w imię pewnych wartości – nowe zastępuje miejsce starego, anachronicznego. W takim znaczeniu bunt jest motorem przemian, nowatorstwa i rozwoju.

Wariant 2

Idea buntu i bohaterów buntowników sięga czasów biblijnych. Pewne epoki są bardziej „zbuntowane” od innych – do takich możemy z pewnością zaliczyć romantyzm, czy czasy nam współczesne. Co ciekawe, ta typologia w dużej mierze pokrywa się z tak zwanymi epokami ciemnymi w sinusoidzie Krzyżanowskiego. Na zakończenie warto jeszcze uświadomić sobie, że najwspanialsze kreacje literackie tworzą właśnie bohaterowie zbuntowani.

 

Pytania do dyskusji

Która z postaci literackich buntowników jest Ci najbliższa? Uzasadnij swoją odpowiedź.

Proponowana odpowiedź
Jedną z sympatyczniejszych postaci buntowników wydaje mi się Tomasz Judym. Był człowiekiem ambitnym i uczciwym, lekarzem, który swój zawód uznał za powołanie. Jego bunt był może zbyt ekspresyjny, ale Judym słusznie buntował się przeciw ludziom władzy, którzy bardziej cenili pieniądze i wygodne życie, niż zdrowie i dobro pacjentów. Judyma można podziwiać za to, że nie dał się nagiąć, pozostał wierny swoim ideałom, potrafił dla życiowej misji poświęcić nawet miłość i szczęście osobiste.

Które epoki literackie charakteryzują się buntem „młodych” przeciwko „starym”?

Proponowana odpowiedź
Pierwszą z nich jest romantyzm. W latach dwudziestych XIX wieku młodzi, czyli romantycy, jak na przykład Mickiewicz i Mochnacki, wprowadzali nową literaturę, zainspirowaną m.in. gotycyzmem i ludowością. Byli buntownikami wobec „starych”, czyli zwolenników klasycyzmu; romantycy nie zgadzali się z regułami ograniczającymi twórczość literacką, które pochodziły jeszcze ze starożytności. Jednak romantyzm w drugiej połowie XIX wieku również zamienił się w skostniałą konwencję. Wtedy to nowe pokolenie „młodych” pozytywistów na czele ze Świętochowskim zażądało zmiany oblicza literatury – miała to być literatura zaangażowana w bieżące sprawy społeczne, służąca ideom organicyzmu i pracy u podstaw.

Bibliografia

• Biblia
• Zygmunt Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian
• Jan Kochanowski, Treny
• William Szekspir, Hamlet
• Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera
• Adam Mickiewicz, Dziady
• Stefan Żeromski, Ludzie bezdomni
• Albert Camus, Dżuma
• Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Wybór wierszy
• Gabriela Zapolska, Moralność pani Dulskiej
• Stanisław Grochowiak, Wybór wierszy
• Jerome David Salinger Buszujący w zbożu

Zobacz:

Bunt – motyw literacki (według chronologii epok)

Obrazy buntu w Biblii

Obrazy buntu w Biblii i literaturze antyku

 

Zbuntowane i walczące zło – obraz szatana w Biblii i literaturze wieków późniejszych.

Bunt – cytaty