Jaki obraz rewolucji przedstawia Witkacy w Szewcach?
Autora nie interesuje przebieg żadnego konkretnego przewrotu społecznego. Witkacy tworzy obraz rewolucji całkowicie abstrakcyjnej. Chce zobrazować uniwersalne mechanizmy, jakie rządzą każdym tego rodzaju zjawiskiem społecznym, bez względu na jego czas i miejsce. W tym celu wprowadza do utworu taki układ kompozycyjny postaci, który symbolizuje relacje społeczno-klasowe. Oglądamy zatem arystokratkę księżną Irinę, burżuja Prokuratora Scurvy’ego i robotniczy proletariat, czyli Sajetana Tempego i jego Czeladników. To właśnie oni wtrąceni do więzienia przeżywają nudę i udrękę bezczynności. Dojrzewają do buntu, burzą mury więzienia i dokonują społecznej rewolty. Co się dzieje dalej? No właśnie. Przebieg dalszych wypadków jest, według autora, przewidywalny i schematyczny, bo rewolucja to nic więcej jak schemat, scenariusz, który niczym nie jest w stanie zaskoczyć, zatem:
- po objęciu władzy wśród rewolucjonistów wyodrębnia się grupa „robotniczej arystokracji”
- zamiast realizacji szczytnych haseł przedstawiciele nowo wybranej władzy przejmują nawyki tej poprzedniej, realizując swoje egoistyczne zachcianki i pławiąc się w luksusach
- istnieje grupa obywateli, która jest się w stanie zawsze zaadaptować do każdego ustroju (przykład księżnej)
- wśród twórców przewrotu zaczynają pojawiać się różnice zdań, narastają nieporozumienia, rewolucja dzieli się na stronnictwa
- w wyniku wewnętrznych konfliktów rewolucja „ pożera własne dzieci”, niewygodnych działaczy po prostu się usuwa lub likwiduje (Czeladnicy zabijają Sajetana)
- to wszystko prowadzi do stanu chaosu porewolucyjnego, zamiast nowego, lepszego porządku wkrada się anarchia
Wniosek:
obraz rewolucji przedstawiony przez Witkiewicza w konwencji groteskowo-farsowej uwydatnia uniwersalne prawo każdego przewrotu społecznego – rewolucja nie jest w stanie stworzyć lepszego ładu społecznego, jest jedynie „zmianą miejsc kierowaną potrzebą brzucha”.
Zobacz: