Historia literatury przyjmuje podział na okresy literackie wyliczone niżej. Pamiętać należy, że nie następowały nagle, jak „odcięte” nożyczkami, lecz nowe zjawiska nadchodziły płynnie, czasem trwały dwa nurty równolegle, czasem polski etap zaczynał się, gdy europejski kończył. Z datami granicznymi zawsze jest kłopot. Czy przyjąć za koniec epoki wydarzenie historycze, czy np. debiuty młodego pokolenia? A zatem w literaturze pewne kwestie przyjmuje się umownie.
- Średniowiecze – od upadku Cesarstwa Rzymskiego – 476 – do upadku Konstantynopola – 1453
Inne daty końcowe: 1450 (Gutenberg wynalazł druk), 1492 – (Kolumb odkrył Amerykę).
Epoka długa, duchowa, religijna, naznaczona przez „teocentryzm i uniwersalizm Europy”.
Typowe dla epoki są: hagiografia, historiografia i epika rycerska.
- Renesans – 1492 – cały wiek XVI – (nawet po 30 lata XVII w.).
Jest to doba „humanizmu” i „reformacji”. Wśród naczelnych twórców polskich wymieniamy Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego i Szymona Szymonowica, Andrzeja Frycza-Modrzewskiego, księdza Piotra Skargę. Renesans był dobą tworzenia się państw niezależnych od papiestwa, stąd wartością stały się języki narodowe, także polski. Dlatego właściwy początek literatury polskiej przypada na renesans.
- Barok od końca wieku XVI – wiek XVII – po 30-te lata „XVIII.
Znów epoka metafizyczna, pełna grozy, podejmująca temat śmierci, przemijania, cierpienia, lecz także poezji dworskiej i dążeń do pomysłowości oraz kunsztu formy (marinizm). W Polsce – epoka wojen. Dwa główne nurty w literaturze – „dworski” (Jan Andrzej Morsztyn) i „sarmacki” (Jan Chryzostom Pasek, Wacław Potocki).
- Oświecenie – 30-te lata XVII w. – cały XVIII – 1822 (Ballady i romanse).
Epoka filozofów i rozumu. Encyklopedyści (Wolter, Diderot, Rousseau) we Francji. W Polsce – próby reform. Doba Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 Maja, czyli „czasy stanisławowskie ”(od króla Stanisława Augusta). Lecz, niestety, jest to również czas rozbiorów kraju. Na niwie literackiej zabłysnął talent I. Krasickiego, Juliana Ursyna Niemcewicza, A. Naruszewicza… W gatunkach i formie pisarze powrócili do klasycznych kanonów.
- Romantyzm od 1822 (Ballady i romanse Mickiewicza) – do 1863 (powstanie styczniowe).
Próby walk o niepodległość, spiski, dwa powstania, Wielka Emigracja – to skrót historii. Literatura trzech wieszczów: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński, później Cyprian Kamil Norwid. Epoka odrzuca kanony klasyczne, powraca do metafizyki i duchowości średniowiecza i baroku. Ważnym gatunkiem jest dramat romantyczny.
- Pozytywizm – 1863-1890 (debiuty poetów modernistycznych).
Po upadkach powstań młodzi synowie romantyków przywołali inne ideały: „pracę”, „ scjentyzm”, „ organicyzm”. Literaturę opanowała proza: powieść i nowela Orzeszkowej, Prusa, Sienkiewicza. Poeci tych czasów to Maria Konopnicka i Adam Asnyk. Quo vadis HenrykaSienkiewicza zostało nagrodzone literacką Nagrodą Nobla.
- Młoda Polska 1890 – 1918 – koniec I wojny światowej.
Przez pewien czas istniała równoległość epok. Lecz odmienność nowej doby wskazują już inne nazwy: neoromantyzm (nawiązanie do idei romantycznej), symbolizm, modernizm, dekadentyzm. Indywidualnością epoki był z pewnością S. Wyspiański (Wesele). W. Reymont otrzymał Nagrodę Nobla za Chłopów. Poeci epoki to Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz, Tadeusz Miciński, Leopold Staff.
- Dwudziestolecie międzywojenne – okres między I a II wojną światową 1918-1939.
Epoka krótka, lecz treściwa – opanowana przez grupy poetyckie: Skamander, futuryści, awangarda krakowska i lubelska. Indywidualnością twórczą był Stanisław Ignacy Witkiewicz. W dziedzinie prozy zapisali się: Maria Dąbrowska, W. Gombrowicz, Bruno Schulz, Zofia Nałkowska. Wśród poetów można wyróżnić Juliana Tuwima, Jarosława Iwaszkiewicza, Leopolda Staffa, Antoniego Słonimskiego, Bolesława Leśmiana, Władysława Broniewskiego.
- Literatura współczesna – od r. 1939-1945 (przedział II wojny światowej) i od 1945 po dziś dzień.
Epoka niejednolita, przeżywająca różne przemiany literackie: okres wojenny, socrealizm, przełom 1956, dekadę lat 70-tych, stan wojenny, Okrągły Stół i czasy dzisiejsze. Bogata jest poezja współczesna: Tadeusz Różewicz, Stanisław Grochowiak, Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz, Jan Twardowski, Stanisław Barańczak itd; turpiści, lingwiści, neoklasycy.W dramacie nowatorskim wymienić należy Sławomira Mrożka i Tadeusza Różewicza. Czesław Miłosz otrzymał w r. 1980 literacką Nagrodę Nobla. Zakres prozy jest bardzo rozbudowany, rejestr prozaików stanowią: Jerzy Andrzejewski, Tadeusz Breza, Kazimierz Brandys, Marian Brandys, Tadeusz Konwicki, Czesław Miłosz, Stanisław Lem, Edward Redliński, Wiesław Myśliwski i wielu, wielu innych. Początek epoki zdominowała wojna, późniejsze wydarzenia polityczne także miały wpływ na literaturę. „Datę końcową” i ocenę – przyniesie oczywiście przyszłość.
Zobacz: