Czy Chłopów Władysława Reymonta można uznać za epopeję?
Formuła tematu nie pozostawia wątpliwości, że praca powinna przyjąć kształt rozprawki. Możesz wybrać jej trudniejszą wersję, to znaczy postawić hipotezę interpretacyjną i przeanalizować argumenty zarówno za, jak i przeciw, wiadomo bowiem, że dzieło Reymonta wielu wymogów gatunku nie spełnia.
Zatem hipoteza interpretacyjna mogłaby brzmieć:
Chłopi Reymonta wykazują w swojej kompozycji pewne cechy podobieństwa do eposu i zawierają definicyjne elementy tego gatunku.
Na wstępie przypomnij, czym był epos, abyś miał konkretny punkt odniesienia przy gromadzeniu argumentów: to utwór (zwykle wierszowany), który głosił apoteozę, świadczył o potędze i świetności danej społeczności. Przedstawiał dzieje legendarnych postaci na tle przełomowych dla danej społeczności wydarzeń. Jego wyznacznikami są: inwokacja, porównania homeryckie, realizm szczegółu, retardacje, sceny batalistyczne, obiektywizm narratora, heroiczne postacie itd.
Zbierz argumenty potwierdzające tezę
- Utwór zawiera panoramiczną wizję zbiorowości chłopskiej w pełnym jej rozwarstwieniu. Zaznacza każdy aspekt jej bytowania, zarówno ten związany ze sferą pracy, jak i odpoczynku. Ukazuje społeczność lipiecką jako odrębną formację kulturową, hołdującą odwiecznemu porządkowi natury i kultury.
- Przedstawia obraz społeczności w momencie dla niej zwrotnym – pewne formy życia ulegają dekompozycji; po śmierci starego Boryny Antek nie uzyska już takiej pozycji we wsi, jaką miał niegdyś ojciec. Kruszy się więc struktura społeczna oparta na silnej, autokratycznej władzy najbogatszego gospodarza. Ważnym punktem w dziejach wsi jest walka z dworskimi o las, której efekt, pomyślny dla chłopów, w dużej mierze decyduje o ich przyszłym życiu. W życie mieszkańców Lipiec zaczynają się wdzierać nowe zjawiska: emigracja zarobkowa, kolonizacja niemiecka.
- Bitwa o las może stanowić świetny przykład sceny batalistycznej, tak charakterystycznej dla epopei.
- Do konwencji eposu nawiązują też patetyczne opisy śmierci trojga bohaterów: Kuby, Boryny i Agaty.
- Występuje w utworze obiektywny, wszechwiedzący narrator, który z dystansem epickim prezentuje i komentuje wydarzenia.
- Inny element typowy dla tego gatunku to rozbudowane, pełne detali opisy. Nie brakuje ich w powieści Chłopi – obrazy prac polowych, obyczajów, obrzędów zostały oddane z wiernością szczegółu (np. dokładne opisy targu, żniw, kobiet pracujących przy wykopkach, ścinania kapusty, przędzenia wełny i lnu, przygotowania zasiewów, chodzenia z niedźwiedziem, jarmarków, odpustów, zrękowin, oczepin, święcenia pól itp.).
- Mistrzowsko zrealizowany realizm szczegółu łączy się tym samym ze znanym z eposów Homera zabiegiem retardacji – wstrzymującym akcję dla zwiększenia napięcia czytelnika właśnie przez opis.
- Zabieg mitologizacji nadaje wiejskiemu bytowaniu wymiar święty i uwznioślający, sprawia, że powieść staje się pochwałą chłopskiej egzystencji.
Przywołaj argumenty przeciwko tezie
- Nie jest to powieść napisana wierszem i nie zaczyna się inwokacją.
- Chłopi wprawdzie mają typowego dla epopei narratora wszechwiedzącego, ale nie jest to jedyny „opowiadacz” – oprócz niego funkcjonują jeszcze dwie postacie: młodopolski stylizator i wsiowy gaduła. Ten pierwszy ujawnia swą obecność w partiach opisowych, gdzie posługuje się typowymi dla modernistycznej poetyki środkami. Drugi z narratorów, nieco familiarnie nazwany wsiowym gadułą, przynależy do świata przedstawionego powieści, brakuje mu tym samym dystansu wobec niego, opowiada zatem w sposób gawędziarski, ciepły, identyfikując się poniekąd z rzeczywistością utworu.
- Wskutek wprowadzenia dwóch innych narratorów brakuje dziełu Reymonta w wielu fragmentach tak charakterystycznego dla eposu podniosłego stylu. Wiele tu efektów komicznych, rubasznych, wywodzących się z ludowej tradycji śmiechu, a więc zupełnie nieprzystających do eposu.
Sformułuj wniosek
Wielu wymogów formalnych epopei dzieło Reymonta nie spełnia: dotyczy to przede wszystkim sfery narracji. Jednakże naruszenie niektórych reguł epopei wcale nie przeszkadza, aby utwór Reymonta uznać za młodopolską realizację tego gatunku. Przesądza o tym ogólna wymowa powieści: Chłopi Reymonta to rozległa, rozbudowana opowieść o dziejach społeczności wiejskiej ulegającej ogólnym przemianom. Opowieść ta przynosi w efekcie pochwałę chłopskiego bytowania, wypływającą z faktu, iż mimo przeobrażeń, jakie dokonują się w strukturze wsi i mentalności jej mieszkańców, społeczność wiejska pozostaje wierna ziemi i tradycji.
Zobacz:
Młodopolska epopeja wiejska – Chłopi Władysława Stanisława Reymonta