Co jest tematem Monachomachii, czyli wojny mnichów? Po co Krasicki napisał ten utwór?
Jak wskazuje sam tytuł, jest to wojna mnichów. Spierają się ze sobą zakonnicy z dwóch klasztorów: dominikanie i karmelici. Na akcję poematu składają się dyskusja i narada, które przeradzają się w bitwę.
O co właściwie się spierają, nie wiemy, możemy się jedynie domyślać, że powód jest błahy (spór wywołała Jędza Niezgody i dokładnie nie wiadomo, co jest jego istotną przyczyną). Akcja utworu jest bardzo dynamiczna – to opisy i monologi, autor przedstawił bohaterów w sposób dynamiczny, w akcji i działaniu.
Monachomachia nie krytykuje zakonów i religii w ogóle, ale pokazuje wynaturzenia i wady polskiego kleru, Krasicki chciał ośmieszyć stosunki panujące wśród duchowieństwa – ich kłótliwość, zadziorność, również pijaństwo i lenistwo. Autor (sam przecież ksiądz) podkreślał, że jego dzieło nie jest skierowane przeciwko duchowieństwu jako takiemu, lecz przeciwko wadom kleru. Dlatego napisał:
I śmiech niekiedy może być nauką,
Kiedy się z przywar, nie z osób natrząsa.
Mnichów pokazał Krasicki jako kłótliwych, zacofanych i infantylnych. Zwraca uwagę na ich lenistwo, zamiłowanie do dobrego jedzenia i picia, kłótliwość i zapalczywość. Te właśnie nadużycia krytykuje Krasicki, łagodzi jednak swoje ataki humorem i dowcipem.
Choć błaha w treści – zbudowana jest Monachomachia, jak na poemat heroikomiczny przystało, bardzo kunsztownie. Złożona jest z sześciu pieśni o ośmiowersowych zwrotkach – są to oktawy. Poemat Krasickiego naśladuje poematy bohaterskie czy rycerskie eposy – stosuje ten sam podniosły i patetyczny styl wypowiedzi. Można zauważyć wyraźne nawiązania do eposów: z Iliadą łączyły go m.in. postać Parysa, zaś z Jerozolimą wyzwoloną – podobny układ rymów, jedenastozgłoskowiec czy podobny układ wydarzeń.
Jak to było?
Dyskusja teologiczna, na którą dominikanie wyzywali karmelitów, przerodziła się w walkę na to, co było pod ręką – trepy, kufle, a także święte księgi i kropidła. Nie była to jednak długa potyczka. Spór bardzo szybko zażegnano… pijaństwem. Kiedy uroczyście wniesiono ogromny puchar pełen wina, okazało się, że to wystarczyło do zgody. Choć teoretycznie przedstawione przez Krasickiego zgromadzenia to zakony żebracze, opis mnichów i ich trybu życia jasno wskazują, że nie przestrzegają oni ślubów ubóstwa i ascezy. Dla przykładu można wymienić: „mięsiste jagody” (policzki) księdza doktora, ciężkie ciała innych zakonników, pod którymi „ławy dubeltowe jękły”, ksiądz przeor w dniu bitwy „porwawszy się z puchu, pierwszy raz w życiu Jutrzenkę obaczył” (a przecież powinien codziennie odprawiać jutrznię).
Krasicki pokazał „świętych próżniaków” nie tylko po to, aby ich skrytykować i pokazać swój kunszt pisarski. W tym czasie Komisja Edukacji Narodowej reformowała szkolnictwo – jezuici i pijarzy zreformowali swoje szkoły (powstało Collegium Nobilium), wiele klasztorów nadal pozostawało w starych, sarmackich założeniach. Takie właśnie duchowieństwo krytykował Krasicki – światły człowiek oświecenia. Wyraźnie o jego intencjach świadczą słowa jednego z bohaterów poematu: „Trzeba się uczyć, upłynął wiek złoty”.
Podsumujmy
Monachomachia, czyli Wojna mnichów to typowy poemat heroikomiczny. Zderzył w niej Krasicki błahą tematykę (wojna mnichów) z podniosłością stylu (patos wypowiedzi). Bijatykę opisał poeta tak, jakby to była wielka narodowa bitwa czy wojny; jak wielką scenę batalistyczną. Swój cel – ośmieszenie wad duchowieństwa – Krasicki osiągnął, czego najlepszym dowodem były ataki ze strony kleru na poetę i nakaz odwołania zarzutów, który wykonał. Napisał Antymonachomachię, w której pozornie odwołał wszystkie zarzuty.
Zobacz:
Myszeida, Monachomachia i Antymonachomachia Ignacego Krasickiego
Udowodnij, że Monachomachia Ignacego Krasickiego jest poematem heroikomicznym.
Czym charakteryzuje się kompozycja poematu heroikomicznego? Podaj przykłady tego gatunku.