Krótko omów kilka bajek Krasickiego. Jakie przesłanie z nich wynika?
Kruk i lis
Krytyka przewrotności, przebiegłości i próżności. To chyba najbardziej znana bajka wszech czasów. I najbardziej znane uosobienia wad ludzkich: lis – przebiegłość i przewrotność, kruk – próżność.
U Krasickiego bajkę otwiera morał:
Bywa często zwiedzionym,
Kto lubi być chwalonym.
Łatwowierny kruk i przebiegły, chytry lis są alegoriami. Kruk jest uosobieniem człowieka łatwowiernego, spragnionego pochlebstw, pochwał i zachwytów, lis natomiast jest uosobieniem spryciarza, wyrachowanego człowieka, który umie manipulować innymi.
Ptaszki w klatce
Wolność jest wartością, której nie da się niczym zastąpić. Ta krótka, czterowersowa bajka to rozmowa dwóch czyżyków – młodego i starego. Stary urodził się na wolności, drugi w niewoli, w klatce. Młody docenia wygody życia w niewoli, bo nie zna wolności, za którą tęskni stary czyżyk. Bajka ta ma charakter aluzyjny, polityczny, odnosi się do sytuacji Polski pod zaborami. Klatka to wyraźna alegoria Polski, starszy czyżyk to Polak patriota, który nie potrafi się pogodzić z niewolą.
Dewotka
Krytyka fałszywej pobożności, hipokryzji. Dewocja to sprzeczność pomiędzy teorią a praktyką, pomiędzy deklaracjami a konkretnymi czynami. W ostatnim wersie podmiot liryczny bajki nie może się powstrzymać przed komentarzem – wykrzyknieniem:
Uchowaj, Panie Boże, takiej pobożności!
Szczur i kot
To bajka zwierzęca – ezopowa i epigramatyczna (czterowersowa). Krasicki opisuje historię szczura (to alegoria pychy i głupoty), który w swojej pysze i zarozumialstwie zapomina o kocie. Chwali się, że „mi to kadzą”; odurzony wonią kadzideł, które – jak mniema – palą się na jego cześć – nie zauważa, że zbliża się kot. Kot wykorzystując słabość przeciwnika, dusi go i zjada. Morał tej bajki jest ostrzeżeniem: nie kierujmy się w życiu pychą, nieuzasadnioną pewnością siebie, zarozumialstwem, jest to bowiem droga wiodąca do katastrofy.
Malarze
Ludzie nie chcą prawdy, wolą schlebianie i idealizację własnej osoby. Piotr był malarzem uczciwym i rzetelnym, ale mimo to żył w ubóstwie. Drugi malarz, Jan, nie był tak dobrym artystą, ale żyło mu się doskonale i niczego mu nigdy nie brakowało. Dlaczego? Po prostu:
Piotr malował podobne, Jan piękniejsze twarze.
Jagnię i wilcy
O bezwzględności i prawie silniejszego w świecie. W tej bajce morał odnajdziemy już w pierwszym wersie: „Zawżdy znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie”. Jak uzasadnia tę tezą Krasicki? Opisuje, jak młode jagnię zostało zaatakowane w lesie przez wilki. Kiedy zapytało o powód, wilki udzieliły mu prostej odpowiedzi: „Smacznyś, słaby i w lesie” i spokojnie je zjadły. Krasicki pokazuje, że światem rządzi prawo silniejszego, które usprawiedliwia nadużywanie władzy, przemocy i zbrodni. Wilki to alegoria złych, bezwzględnych ludzi, którzy w sposób egoistyczny manipulują innymi, chcąc jak najwięcej zyskać.
Filozof
O zmienności poglądów zależnej od sytuacji. Bohater bajki to tytułowy filozof. Kpi on z wiary i odrzuca Boga jako byt nieracjonalny, jednak gdy dosięgła go choroba, natychmiast zmienił poglądy i był gotów we wszystko uwierzyć. Krasicki pokazuje, jak często czysto akademickie teorie nie odpowiadają praktyce życiowej i muszą być weryfikowane przez codzienność.
Podsumujmy
Najważniejsze motywy z bajek Krasickiego to elementy moralizatorskie, wytykanie wad społecznych, ale także niezadowolenie z kondycji społeczeństwa polskiego. Bajki Krasickiego pokazują nie tylko działanie praw, którymi najczęściej kierują się ludzie, ale także tragiczne skutki postępowania według przysłowia: homo homini lupus est (człowiek człowiekowi wilkiem). Krasicki stawia się w roli obserwatora
– moralisty, śmieje się z głupoty, ludzkich wad i pospolitych przywar.
Udowodnij, że satyry Ignacego Krasickiego mają charakter publicystyczny.
We wstępie podkreśl
Satyry pisane przez Ignacego Krasickiego nawiązują do działalności autora, który drukował teksty publicystyczne między innymi w Monitorze. Krasicki był wnikliwym obserwatorem i brał czynny udział w życiu publicznym, swoje obserwacje notował w tekstach publicystycznych i właśnie w satyrach, które piętnowały wady Polaków.
Wymień w punktach
- Satyry Krasickiego mają wiele cech wspólnych z publicystyką – dotyczą, tak jak każda wypowiedź publicystyczna, tematów aktualnych w danym momencie. Krasicki w satyrach podejmuje kwestie dotyczące problemów społecznych, politycznych i obyczajowych. Tak jak tekst publicystyczny satyra ma oddziaływać na czytelnika.
- Krasicki, tropiąc różne nieprawidłowości i skandale, postępuje jak dziennikarz, którego zadaniem jest wyszukiwanie ciekawych i ważnych tematów. Krytykuje wady szlachty polskiej.
- Krasicki jasno daje do zrozumienia, po czyjej jest stronie i gdzie leży prawda.
- Satyra – tak jak publicystyka – ma nie tylko krytykować zło, ale także kreować nowe modele zachowań.
Podsumuj
Ignacy Krasicki w satyrach przedstawia przywary Polaków swoich czasów – taką rolę miała w oświeceniu spełniać literatura. Poeta wybrał nieprzypadkowo taki gatunek – satyra pełniła takie funkcje, które później będzie pełniła publicystyka.
Dokonaj analizy i interpretacji Wstępu do bajek Ignacego Krasickiego.
Wstęp do bajek Ignacego Krasickiego to dziesięciowersowy wiersz, w którym narrator przedstawia idealny świat bez wad. Zamieszkują go ludzie, którzy w normalnym świecie kojarzą się nam z typowymi dla swojej profesji wadami. I tak w utopijnym świecie Krasickiego celnik nie kradnie, szewc nie pije a łotr nie napada na podróżnych. Wyliczenie tych idealnych mieszkańców zajmuje większość tekstu i zostaje skontrastowane z dwuwersowym podsumowaniem – puentą:
A cóż to jest za bajka? Wszystko to być może!
Prawda, jednakże ja to między bajki włożę.
Pesymistyczna w wyrazie puenta bajki podkreśla subiektywny stosunek autora do opisanej w wierszu rzeczywistości. Z jednej strony wytyka Krasicki – moralista wady społeczeństwu, z drugiej strony Krasicki – pesymista pokazuje “bajki”, w które nie wierzy.
Puenta wiersza to przede wszystkim wyraz stosunku poety do otaczającej go rzeczywistości – postacie, które nie mają przypisanych im stereotypowo i konwencjonalnie wad (np. trzeźwy szewc) to “bajka” – bzdura i nieprawda.
Należy zauważyć, że Krasicki użył w wierszu słowa bajka w dwóch znaczeniach – prowadząc swoistą grę z czytelnikiem. Słowo “bajka” w tytule odnosi się do tomu utworów tego gatunku, który to tom otwierał właśnie ten utwór. Użycie słowa “bajka” w ostatnich wersach ma już znaczenie inne – to nieprawda, bzdura, coś wymyślonego.
Co to jest palinodia?
Palinodia to określenie kilkakrotnie pojawiające się przy omawianiu twórczości Ignacego Krasickiego.
- Po pierwsze, palinodia to według Słownika terminów literackich:
„utwór będący odwołaniem innego, wcześniej opublikowanego utworu napisanego przez tego samego autora; pomiędzy obydwoma tekstami zachodzi z jednej strony stosunek przeciwieństwa (pisarz wycofuje się ze sformułowanych uprzednio poglądów, zarzutów czy oszczerstw), z drugiej zaś wyrazista zazwyczaj analogia formy: kompozycji wypowiedzi, chwytów stylistycznych, porządku wersyfikacyjnego”.
Przykładem takiej palinodii (choć było to tylko pozorne odwołanie) jest Antymonachomachia Ignacego Krasickiego, którą był on zmuszony napisać po atakach i krytyce, jakiej został poddany po napisaniu Monachomachii. Poeta „odwołał” wcześniejsze zarzuty stawiane duchowieństwu, zrobił to jednak w taki sposób, że w zasadzie, powtórzył je ponownie.
- Po drugie, Palinodia to utwór Ignacego Krasickiego pod takim właśnie tytułem. I znów w tej satyrze autor pozornie odwołuje wszystkie zarzuty wobec ludzi, jakie sformułował we wcześniejszych satyrach i bajkach.
To utwór bardzo pesymistyczny w swojej wymowie. Krasicki gorzko pyta: „Po co pisać satyry?” i sam sobie odpowiada: „Świat naprawiać – zuchwałe rzemiosło”. Wyraźnie widać jak daleko odszedł poeta od swojego sztandarowego hasła „uczyć i bawić’ – zrozumiał, że wady Polaków są nie do zwalczenia, choć trudno w to uwierzyć, prawdopodobnie zwątpił w swoją misję.
Podaj argumenty świadczące o tym, że Monachomachia Ignacego Krasickiego jest poematem heroikomicznym.
Zacznij od przypomnienia cech poematu heroikomicznego.
Wymieńmy je w punktach:
- naruszenie zasady decorum poprzez zderzenie patetycznego języka z błahą tematyką,
- rozpoczęcie od inwokacji i obecność porównań homeryckich,
- styl wysoki, typowy dla eposu,
- zastosowanie parodii,
- charakter żartobliwy, częściej satyryczny,
- celem utworu jest ośmieszenie zachowań pewnych środowisk.
Ignacy Krasicki opisał wojnę dwóch zakonów dominikanów i karmelitów prowadzoną tak naprawdę nie bardzo wiadomo z jakiego powodu. Mnisi walczą za pomocą tego, co mają pod ręką: sandałów, pasów, i tego, co było na stołach: talerzy, szklanek. Co pogodziło zwaśnione strony? Widok kielicha z dobrym trunkiem – wtedy wszyscy zakrzyknęli: zgoda! Tak więc treść poematu jest błaha, a nawet śmieszna, natomiast forma – bardzo kunsztowna. Utwór zaczyna się od apostrofy, w której narrator wprowadza czytelnika w przedmiot opowieści, czyli wojnę mnichów. Podobnie jak w eposie rycerskim, bohaterowie charakteryzowani są poprzez swoje zachowania i działanie – w przypadku poematu Krasickiego budzące śmiech.
Celem księcia biskupa było ośmieszenie wad duchowieństwa: kłótliwości, pijaństwa, lenistwa. Do pełni poematu heroikomicznego brakuje jedynie obszernych opisów realiów, które pełniłyby funkcje retardacyjne.
Do podanych bajek Ignacego Krasickiego dopisz morały.
Malarze, Żółw i mysz, Ptaszki w klatce, Przyjaciele
Malarze
Często bardziej się opłaca obłuda i pochlebstwa, a nie prawda i szczerość. Ludziom nie zawsze podoba się prawda. Mimo to warto żyć zgodnie ze swoimi zasadami.
Żółw i mysz
Własny dom, choć skromny i ciasny, jest lepszy od wygodnych, ale cudzych pałaców. Trzeba szanować to, co się ma.
Ptaszki w klatce
Ten, kto swobody nie zaznał, nie odczuwa tak jej braku, jak ten, kto wolność pamięta. Niczym są wygody wobec nawet biednej wolności.
Uwaga! W czasach powstania utworu był to temat bardzo aktualny. Polska była pod zaborami.
Przyjaciele
Uważaj na fałszywych przyjaciół!
Zobacz:
Myszeida, Monachomachia i Antymonachomachia Ignacego Krasickiego