Przedstaw cechy powieści poetyckiej na przykładzie Konrada Wallenroda.
Zacznij
Adam Mickiewicz, pisząc Konrada Wallenroda, wzorował się na tradycji angielskiej powieści poetyckiej. Wcześniej przetłumaczył najbardziej znaną powieść poetycką George’a Byrona Giaur. Pisarze romantyczni odkryli bogactwo zależności międzyludzkich i skomplikowanie natury ludzkiej, a powieści poetyckie – złożone, niejednoznaczne pod względem zarówno formy, jak i przekazywanych treści – pozwalały im wyrazić całą tę wiedzę.
.
Rozwinięcie
Konrad Wallenrod spełnia wszystkie podstawowe wymagania powieści poetyckiej, gatunku powstałego w okresie romantyzmu.
- Pierwszą cechą jest zerwanie z łańcuchem przyczynowo-skutkowym w przebiegu akcji. Efektem takiego zabiegu jest wyraźna epizodyczność poszczególnych scen. Na przykład po scenie V Wojna, w której opisane są przyczyny nadciągającej konfrontacji rycerzy zakonnych z Litwinami i sądu kapturowego nad Wielkim Mistrzem Konradem Wallenrodem, następuje scena VI Pożegnanie – opis klęski Krzyżaków i samobójczej śmierci tytułowego bohatera. Wyraźnie brak sceny łączącej te dwa wydarzenia.
- Drugą cechą jest celowe zakłócenie chronologii wydarzeń opisanych w utworze, czyli achronologiczność akcji. Epizody opisane w utworze nie są przedstawiane w sposób chronologiczny, pojawiają się liczne retrospekcje, odwołania do wydarzeń wcześniejszych. Inwersja czasowa fabuły utrudnia zrozumienie i odbiór dzieła. Najpierw – w scenie I dowiadujemy się, że na Wielkiego Mistrza został wybrany rycerz, który wsławił się wielkimi czynami podczas wypraw krzyżowych, a o wcześniejszych losach głównego bohatera dowiadujemy się dopiero w scenie IV zatytułowanej Uczta. Losy Konrada Wallenroda – Waltera Alfa – musimy odtworzyć, z niemałym trudem sami.
- Trzecią cechą typową dla powieści poetyckiej jest synkretyzm rodzajowy, czyli łączenie w obrębie jednego utworu elementów typowych dla różnych rodzajów literackich: epiki, liryki i dramatu. Obecność narratora i fabuły, a także Przedmowa autora i zawarta w scenie IV (Uczta) Powieść wajdeloty są przykładem elementów epickich zawartych w utworze. Elementami lirycznymi są na przykład liczne opisy, rymowy układ utworu, uczuciowość i subiektywizm wypowiedzi, a także zawarte w scenie II hymn Duchu, Światło boże! i pieśń zamykająca tę scenę – Wilija, naszych strumieni rodzica. Dramatyczna rozmowa Konrada z Pustelnicą w scenie VI Pożegnanie ma cechy dramatu – brak w niej narracji.
- Czwartą cechą typową dla powieści poetyckiej, a także dla Konrada Wallenroda, jest synkretyzm gatunkowy – współistnienie w jednym utworze różnych gatunków literackich. Wymienię te najczęściej wspominane: hymn Duchu, Światło boże! i pieśń Wilija, naszych strumieni rodzica ze sceny II, ballada Alpuhara.
- Piąta cecha to specyficzna kreacja bohatera. W Konradzie Wallenrodzie bohater powieści jest równocześnie bohaterem tytułowym. Podkreśla to, że główną treścią utworu jest nie sama akcja, ale tragedia rozgrywająca się we wnętrzu człowieka – jednostki rozdartej między moralnością a miłością. Wallenrod to bohater bajroniczny – samotny: sam walczy z wrogiem ojczyzny; tajemniczy – działa w przebraniu, w masce; niejednoznaczny moralnie – dokonuje czynu dwuznacznego moralnie, aby ratować ojczyznę.
- Szóstą cechą jest nastrojowość i tajemniczość utworu. Autor stopniowo buduje atmosferę grozy i tajemniczości, umieszczając akcję wielu scen w nocy, na przykład rozmowa Konrada z Pustelnicą, albo po zachodzie słońca – scena samobójstwa głównego bohatera. Tajemniczy jest sam bohater, jego losy poznajemy – a w zasadzie domyślamy się ich – stopniowo, zresztą nie zawsze do końca. Nie wiemy na przykład, w jaki sposób z Waltera Alfa staje się Konradem Wallenrodem: zabił prawdziwego Wallenroda czy tylko wykorzystał jego śmierć? Pozostaje to w sferze domysłów. Dodatkowo efekt tajemniczości potęguje fragmentaryczna kompozycja utworu. Zanim dowiemy się, że w wieży żyje Aldona – żona Wallenroda – znamy ją jako tajemniczy Głos z wieży.
- Siódmą cechą jest historyzm utworu, czyli umieszczenie akcji dzieła w zamierzchłej przeszłości. Romantycy bardzo lubili średniowiecze. Wydarzenia opisane w Konradzie Wallenrodzie miały miejsce w latach 90. XIV wieku. Choć Mickiewicz osadził utwór w kontekście historycznym, to nie trzyma się prawdy historycznej, traktuje ją jako tło opisywanych w utworze wydarzeń – fakty traktuje dość swobodnie.
Podsumuj tak:
Adam Mickiewicz, poszukując odpowiedniej formy do wyrażenia interesującej go problematyki, sięgnął po gatunek kanoniczny dla romantyzmu – powieść poetycką. Forma ta pozwoliła autorowi połączyć w dziele dwie perspektywy: egzystencjalną i polityczną w artystyczną wizję zgodną z romantycznym poczuciem piękna i romantyczną wizją człowieka.
Adam Mickiewicz pisał Konrada Wallenroda wzorując się na mistrzu tego gatunku autorze – Giaura i Korsarza – i należy podkreślić, że dorównał mistrzowi.
Zobacz:
Przedstaw cechy powieści poetyckiej na przykładzie Konrada Wallenroda
Czy bohatera wallenrodycznego można utożsamiać z bohaterem bajronicznym?
Konrad Wallenrod – narodowy bohater czy zdrajca? Twoja ocena postaci.
Wallenrod – rycerz, patriota, mąż. Na czym polega jego tragizm?
Czy bohatera wallenrodycznego można utożsamiać z bohaterem bajronicznym?