Po lekturze Ody do młodości Mickiewicza wykaż, że utwór łączy idee dwóch różnych epok. Odwołaj się do wiedzy o ideologii oświecenia i romantyzmu.
Adam Mickiewicz
Oda do młodości
Bez serc, bez ducha, to szkieletów ludy;
Młodości! dodaj mi skrzydła!
Niech nad martwym wzlecę światem
W rajską dziedzinę ułudy;
Kędy zapał tworzy cudy,
Nowości potrząsa kwiatem
I obleka w nadziei złote malowidła.
Niechaj, kogo wiek zamroczy,
Chyląc ku ziemi poradlone czoło,
Takie widzi świata koło,
Jakie tępymi zakreśla oczy.
Młodości! ty nad poziomy
Wylatuj, a okiem słońca,
Ludzkości całe ogromy
Przeniknij z końca do końca.
Patrz na dół – kędy wieczna mgła zaciemia
Obszar gnuśności zalany odmętem:
To ziemia!
Patrz, jak nad jej wody trupie
Wzbił się jakiś płaz w skorupie.
Sam sobie sterem, żeglarzem okrętem;
Goniąc za żywiołkami drobniejszego płazu,
To się wzbija, to w głąb wali:
Nie lgnie do niego fala ani on do fali;
A wtem jak bańka prysnął o szmat głazu:
Nikt nie znał jego życia, nie zna jego zguby:
To samoluby!
Młodości! tobie nektar żywota
Natenczas słodki, gdy z innymi dzielę:
Serca niebieskie poi wesele,
Kiedy je razem nić powiąże złota.
Razem, młodzi przyjaciele!…
W szczęściu wszystkiego są wszystkich cele;
Jednością silni; rozumni szałem,
Razem, młodzi przyjaciele!…
I ten szczęśliwy, kto padł wśród zawodu,
Jeżeli poległym ciałem
Dał innym szczebel do sławy grodu.
Razem, młodzi przyjaciele!…
Choć droga stroma i śliska,
Gwałt i słabość bronią wchodu:
Gwałt niech się gwałtem odciska,
A ze słabością łamać uczmy się za młodu!
Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze,
Ten młody zdusi Centaury,
Piekłu ofiarę wydrze,
Do nieba pójdzie po laury.
Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga;
Łam, czego rozum nie złamie:
Młodości! orla twych lotów potęga,
Jako piorun twoje ramię.
Hej! ramię do ramienia! spólnymi łańcuchy
Opaszmy ziemskie kolisko!
Zestrzelmy myśli w jedno ognisko
I w jedno ognisko duchy!…
Dalej, bryło, z posad świata!
Nowymi cię pchniemy tory,
Aż opleśniałej zbywszy się kory,
Zielone przypomnisz lata.
A jako w krajach zamętu i nocy
Skłóconych żywiołów waśnią,
Jednym „stań się” z bożej mocy
Świat rzeczy stanął na zrębie:
Szumią wichry, cieką głębie,
A gwiazdy błękit rozjaśnią –
W krajach ludzkości jeszcze noc głucha:
Żywioły chęci jeszcze są w wojnie;
Oto miłość ogniem zionie,
Wyjdzie z zamętu świat ducha:
Młodość go pocznie na swoim łonie,
A przyjaźń w wieczne skojarzy spojnie.
Pryskają nieczułe lody
I przesądy światło ćmiące.
Witaj, jutrzenko swobody,
Zbawienia za tobą słońce!
Wyjaśnienie zadania
Pracę powinieneś rozpocząć od informacji dotyczących genezy Ody do młodości lub od stwierdzenia, że wiersz Adama Mickiewicza jest dziełem o charakterze programowym, na co wskazuje język i konstrukcja utworu. Zauważ, że oda Mickiewicza to dzieło syntetyczne – łączy założenia oświeceniowe z romantycznymi. Kolejny krok to wskazanie na dualistyczny charakter utworu, co daje różne możliwości jego interpretacji, np. oda jako tekst polemiczny, oda jako manifest zbuntowanej młodzieży przeciwko porządkowi świata. Oryginalny melanż idei oświeceniowych i romantycznych czyni z Ody do młodości utwór wyjątkowy. W trudnych dla Polski czasach wzniecał bunt, nawoływał do walki o wolność, a przede wszystkim głosił wiarę w zwycięstwo.
Najprostszy plan pracy
- zdefiniowanie ody jako gatunku literackiego
- wskazanie i określenie podmiotu lirycznego
- wskazanie i określenie adresata wiersza
- wydobycie z tekstu idei oświeceniowych – idei przyjaźni, jedności działania i służby wobec społeczeństwa
- wskazanie i opisanie założeń romantycznych – młodość, bunt, bezkompromisowość
- odczytanie motywu lotu i nawiązanie do mitu o Dedalu i Ikarze
- wskazanie na polemiczny charakter ody
- wskazanie na dualistyczny charakter tekstu
- wykazanie, że odę można odczytać jako utwór programowy
- nawiązanie do konfliktu pokoleń
- udowodnienie emocjonalnego charakteru utworu (świadczą o tym choćby wykrzyknienia, np. „Młodości! dodaj mi skrzydła!”, „Razem, młodzi przyjaciele!” czy wyrazy nacechowane emocjonalnie takie jak „samoluby”)
Konspekt
Wstęp
- Wprowadzenie informacji dotyczących okoliczności i daty powstania Ody do młodości. Wskazując na rok 1820, powinieneś zauważyć, że oda została napisana dwa lata przed wydaniem Ballad i romansów, które zapoczątkowały polski romantyzm. Wspomnij o specyfice miejsca, w którym narodziła się oda – to Uniwersytet Wileński, gdzie dominował światopogląd oświeceniowy, a także o Towarzystwie Filomatów – jego współzałożycielem i aktywnym członkiem był Adam Mickiewicz. Postaw tezę, że owa specyfika miejsca i czasu w znacznej mierze wpłynęła na kształt Ody do młodości jako tekstu łączącego w sobie idee klasycyzmu z ideami nadchodzącego romantyzmu. Podkreśl także, że wiersz jest apelem skierowanym do młodych ludzi, którym losy Polski i świata nie są obojętne.
- Stwierdzenie, że Odę do młodości bez wątpienia można nazwać wierszem-apelem skierowanym do młodych ludzi, którzy nie godzą się na świat takim, jaki jest. Ekspresja słów, ogólna dynamika utworu nawołują do czynu, buntu przeciw zmurszałym strukturom, egoizmowi decydentów. Ten utwór jest połączeniem haseł oświeceniowych i romantycznych, a owa kompilacja tworzy dość interesujący manifest poetycki. Z pozoru wykluczające się dwa światopoglądy uzupełniają się i dają całkiem ciekawe rozwiązanie pokazujące, w jaki sposób można – (w szerszym aspekcie) ocalić świat od zła, (w aspekcie lokalnym) odzyskać niepodległość.
Rozwinięcie
- Wskazanie i określenie osoby mówiącej w wierszu, a także adresata wypowiedzi poetyckiej. Osobę mówiącą w wierszu można scharakteryzować jako młodego człowieka, nonkonformistę, buntownika i idealistę, który swoje słowa kieruje do ludzi młodych, pragnących naprawiać świat.
- Wypisanie i opatrzenie konkretnym komentarzem postulatów zawartych w odzie. Po wyliczeniu idei klasycystycznych i romantycznych powinieneś wskazać na polemiczność tego tekstu. Mickiewicz krytykuje zastany świat, a więc świat „stworzony” przez klasyków. W tekście wyczuwalny jest duch pochwały romantycznych założeń – młodość zostaje przeciwstawiona starości, bunt racjonalistycznej rozwadze, emocje rozumowi. Jednocześnie nie zmienia to faktu, iż Mickiewiczowska oda w gruncie rzeczy jest połączeniem dwóch światopoglądów, bo w końcu to nie jednostka walczy z niesprawiedliwością świata, tylko grupa młodych ludzi połączonych ideą braterstwa.
- Informacja na temat gatunku, jakim jest oda. Powinieneś napisać, że jest to utwór klasyczny charakteryzujący się pewną swobodą kompozycyjną i wersyfikacyjną, patetycznym tonem wypowiedzi, językiem emocjonalnym. Następnie określ podmiot liryczny (młody człowiek, buntownik) i adresata wypowiedzi (młodzi, entuzjastycznie nastawieni do świata ludzie).
- Udowodnienie dualistycznego charakteru ody. W tym celu wymień założenia klasycystyczne i romantyczne.
- Idee oświeceniowe to: pochwała solidaryzmu i braterstwa, pochwała przyjaźni, utylitaryzm.
- Idee romantyczne to: apoteoza młodości, bunt jako działanie, które może uzdrowić świat, emocje, bezkompromisowość.
Zakończenie
Refleksja, że Mickiewicz łącząc filozofię (idea solidaryzmu) i poetykę (oda jako gatunek klasyczny) oświeceniową z romantycznym światopoglądem (bunt, irracjonalizm, młodość), stworzył wiersz wyjątkowy – utwór, który na stałe wpisał się do historii literatury polskiej. A przede wszystkim dzieło, które dla Polaków żyjących w wieku XIX, w okresie powstań narodowych, stało się pieśnią niosącą siłę i żar.
Warianty wstępu
Wariant 1
Zacznij od informacji dotyczących okoliczności i daty powstania Ody do młodości. Wskazując na rok 1820, powinieneś zauważyć, że oda została napisana dwa lata przed wydaniem Ballad i romansów, które zapoczątkowały polski romantyzm.
Wspomnij o specyfice miejsca, w którym narodziła się oda – to Uniwersytet Wileński, gdzie dominował światopogląd oświeceniowy, a także o Towarzystwie Filomatów – jego współzałożycielem i aktywnym członkiem był Adam Mickiewicz.
Postaw tezę, że owa specyfika miejsca i czasu w znacznej mierze wpłynęła na kształt Ody do młodości jako tekstu łączącego w sobie idee klasycyzmu z ideami nadchodzącego romantyzmu. Podkreśl także, że wiersz jest apelem skierowanym do młodych ludzi, którym losy Polski i świata nie są obojętne.
Wariant 2
Wstęp rozpocznij od stwierdzenia, że Odę do młodości bez wątpienia można nazwać wierszem-apelem skierowanym do młodych ludzi, którzy nie godzą się na świat takim, jaki jest. Ekspresja słów, ogólna dynamika utworu nawołują do czynu, buntu przeciw zmurszałym strukturom, egoizmowi decydentów. Ten utwór jest połączeniem haseł oświeceniowych i romantycznych, a owa kompilacja tworzy dość interesujący manifest poetycki. Z pozoru wykluczające się dwa światopoglądy, paradoksalnie uzupełniają się i dają całkiem ciekawe rozwiązanie pokazujące, w jaki sposób można: (w szerszym aspekcie) ocalić świat od zła, (w aspekcie lokalnym) odzyskać niepodległość.
Wariant 3
Charakterystyka czasów, w których powstało dzieło (Adam Mickiewicz studiował wtedy na Uniwersytecie Wileńskim i działał w Towarzystwie Filomatów), pozwoli Ci stwierdzić, że utwór ten był bez wątpienia tekstem wyrażającym to, co działo się w głowie Mickiewicza i jego młodych przyjaciół należących do koła. Kult młodości i czynu zawarty w odzie upoważnia Cię do stwierdzenia, że ten wiersz możemy nazwać manifestem, hymnem filomatów, a także tekstem, który propaguje interesującą – synkretyczną – ideologię łączącą myśl oświeceniową z romantyczną.
Warianty rozwinięcia
Wariant 1
Zacznij od wskazania i określenia osoby mówiącej w wierszu, a także adresata wypowiedzi poetyckiej. Osobę mówiącą w wierszu można scharakteryzować jako młodego człowieka, nonkonformistę, buntownika i idealistę, który swoje słowa kieruje do ludzi młodych, pragnących naprawiać świat.
Następnym krokiem będzie wypisanie i opatrzenie konkretnym komentarzem postulatów zawartych w odzie. Zauważ, że:
- „Ja” liryczne odwołuje się do oświeceniowej zasady mówiącej o wyższości celów społecznych nad potrzebami jednostki – a więc człowiek powinien podporządkować się grupie:
W szczęściu wszystkiego są wszystkich cele.
- Kolejną propagowaną przez nadawcę wypowiedzi poetyckiej myślą, mającą swoje źródła w oświeceniu, jest przekonanie o tym, że ludzie, których łączy przyjaźń, podobny światopogląd, niekłamana chęć zmian, mogą udoskonalić świat:
Razem, młodzi przyjaciele!…
Hej! ramię do ramienia! spólnymi łańcuchy
Opaszmy ziemskie kolisko!
Zestrzelmy myśli w jedno ognisko (…).
Dalej, bryło, z posad świata!
Nowymi cię pchniemy tory.
Te idee miały korzenie w ideologii oświeceniowej (braterstwo, solidaryzm).
Mickiewicz połączył je z założeniami typowo romantycznymi:
- gloryfikacją młodości – „Młodości! dodaj mi skrzydła! Niech nad martwym wzlecę światem”; tutaj także zostaje przywołany motyw lotu – które powinien nasunąć Ci skojarzenia z mitem o Ikarze, który symbolizuje odwieczne ludzkie dążenie do pokonywania wszelakich ograniczeń;
- ideą rewolucji o charakterze czysto duchowym;
- bezkompromisowością, nonkonformizmem – „Gwałt niech się gwałtem odciska”;
- wiarą w to, co pozazmysłowe – „rozumni szałem, tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga”.
Po wyliczeniu idei klasycystycznych i romantycznych powinieneś wskazać na polemiczność tego tekstu. Mickiewicz krytykuje zastany świat, a więc świat „stworzony” przez klasyków. W tekście wyczuwalny jest duch pochwały romantycznych założeń – młodość zostaje przeciwstawiona starości, bunt racjonalistycznej rozwadze, emocje rozumowi. Jednocześnie nie zmienia to faktu, iż Mickiewiczowska oda w gruncie rzeczy jest połączeniem dwóch światopoglądów, bo w końcu to nie jednostka walczy z niesprawiedliwością świata, tylko grupa młodych ludzi połączonych ideą braterstwa.
Wariant 2
Możesz rozpocząć od informacji na temat gatunku, jakim jest oda. Powinieneś napisać, że jest to utwór klasyczny charakteryzujący się pewną swobodą kompozycyjną i wersyfikacyjną, patetycznym tonem wypowiedzi, językiem emocjonalnym. Następnie określ podmiot liryczny (młody człowiek, buntownik) i adresata wypowiedzi (młodzi, entuzjastycznie nastawieni do świata ludzie). Kolejnym krokiem – w interpretacji tekstu – będzie udowodnienie dualistycznego charakteru ody. W tym celu wymień założenia klasycystyczne i romantyczne.
- Idee oświeceniowe to: pochwała solidaryzmu i braterstwa, pochwała przyjaźni, utylitaryzm.
- Idee romantyczne to: apoteoza młodości, bunt jako działanie, które może uzdrowić świat, emocje, bezkompromisowość.
Zauważ, że dualizm wiersza w pewnym sensie może spowodować pewne trudności w jego interpretacji. Bo przecież odę można potraktować jako tekst, który ma charakter czysto rozrachunkowy (walka klasyków z romantykami). Jednocześnie sąsiadujące z romantycznymi postulaty oświeceniowe tworzą z Mickiewiczowskiej ody dość oryginalny wiersz – poetycki manifest, w którym artysta zawarł całkiem interesujący, bo synkretyczny światopogląd, połączył to, co najlepsze z epoki poprzedniej, z tym, co najlepsze w romantyzmie.
Wariant 3
Tę część możesz rozpocząć od stwierdzenia, że Oda do młodości ma charakter programowy. To tekst, w którym Mickiewicz namawia do przekraczania wszelakich granic. Na programowy charakter tego wiersza wpływają następujące elementy:
- idee propagowane przez osobę mówiącą w wierszu – braterstwo, aktywność, bunt, nonkonformizm, bezgraniczna wiara w to, o co się walczy, determinacja;
- pochwała młodości jako wartości samej w sobie;
- charakter wypowiedzi zdominowanej przez wypowiedzi emocjonalne, ekspresyjne (wykrzykniki, wykrzyknienia).
Udowodnij, że światopogląd artysty widoczny w tym wierszu jest niejako syntezą założeń oświeceniowych i romantycznych. Zwróć uwagę na oryginalność takiej ideologii. Koniecznie wykaż, że dzieło Mickiewicza to utwór w pewnej mierze dotyczący konfliktu pokoleń ( starzy – młodzi; klasycy – romantycy). Wprawdzie wygrywają ci drudzy, ale nie zmienia to faktu, że wielkość ody polega właśnie na tym, że łączy to, co najlepsze w starej epoce, z tym, co wydaje się być niezaprzeczalnie wielkie i niezbędne w romantyzmie, gdyż nadaje nowej jakości starym ideom.
Warianty zakończenia
Wariant 1
Dualistyczny charakter ody (oświeceniowe i romantyczne idee) daje możliwość rozbieżnych interpretacji – np. Oda do młodości jako tekst o konflikcie pokoleń, oda jako synteza dwóch epok. Utwór można także odczytywać jako manifest postawy nonkonformistycznej, pochwałę przyjaźni, wyraz buntu przeciwko światu pogrążonemu w letargu i egoizmie. To utwór, który ponad wszystko wynosi młodość (gdyż w nią wpisana jest niezgoda na świat) i przyjaźń, konsolidującą i pomagającą przetrwać trudne chwile.
Wariant 2
Podziel się refleksją, że Mickiewicz łącząc filozofię (idea solidaryzmu) i poetykę (oda jako gatunek klasyczny) oświeceniową z romantycznym światopoglądem (bunt, irracjonalizm, młodość), stworzył wiersz wyjątkowy – utwór, który na stałe wpisał się do historii literatury polskiej. A przede wszystkim dzieło, które dla Polaków żyjących w wieku XIX, okresie powstań narodowych, stał się pieśnią niosącą siłę i żar.
Wariant 3
Połączenie idei romantycznych i oświeceniowych dało bardzo interesujący efekt w postaci nowatorskiego jak na tamte czasy światopoglądu, w którym tak odległe od siebie idee dopełniają się i tworzą coś na kształt peanu na cześć młodości. A dzisiaj moglibyśmy go nazwać tekstem kultowym, przeznaczonym tylko i wyłącznie dla młodych ludzi.
Konteksty
- Ważnym kontekstem będzie na pewno utwór poety epoki pozytywizmu Adama Asnyka pt. Do młodych propagujący zupełnie inne idee, wzywający młodych do… rozwagi i poszanowania „przeszłości ołtarzy”; przywołanie go bardzo wzbogaci twoją pracę.
- Mit o Dedalu i Ikarze.
Tekst źródłowy
Oda do młodości powstała w grudniu 1820 r. w Kownie, po raz pierwszy została opublikowana w 1827 r. Niestety, ten tekst nie został zrozumiany (ani doceniony) przez przyjaciół Mickiewicza, młodych filomatów.
Zobacz:
Oda do młodości Adama Mickiewicza – hymn młodych romantyków czy echo klasycyzmu?
Czy Oda do młodości jest dziełem klasycznym, czy romantycznym?
Interpretacja porównawcza Do młodych Adama Asnyka i Ody do młodości Adama Mickiewicza.
Oda do młodości Adama Mickiewicza – hymn młodych romantyków czy echo klasycyzmu?