R Reifikacja (urzeczowienie) – nadanie istotom żywym cech przedmiotów martwych, rzeczy. Rym – zgodność brzmienia zakończeń wyrazów dwóch lub więcej wersów. Wyróżniamy rymy: żeńskie – półtorazgłoskowe, np. wiosny – radosny, męskie – jednozgłoskowe, np. fal – dal.
S Sonet – kunsztowny w budowie utwór liryczny, składa się z 14 wersów. Dwie pierwsze strofki 4-wersowe (kwadryny) mają charakter opisowy, dwie następne 3-wersowe (tercyny) – refleksyjny. Dwa ostatnie wersy filozoficzne zamykają w puencie utwór. Prawdopodobnie pochodzi ze średniowiecznej Sycylii, najpopularniejsze są dwie odmiany: sonet włoski i francuski. Sonety pisali m.in. Petrarka, Szekspir, Sęp Szarzyński, Mickiewicz, Iwaszkiewicz, Staff. Synekdocha – rodzaj metonimii oparty na zależnościach ilościowych między zjawiskami lub rzeczami (część zastępuje całość albo
Ś Średniówka – przedział, przerwa intonacyjna wewnątrz wersu, najczęściej występuje w wierszu sylabicznym, dłuższym niż ośmiozgłoskowiec.
T Tercyna – strofa trzywersowa rymowana aba bcb, najczęściej pisana 11-zgłoskowcem lub 13-zgłoskowcem. Jest składową częścią sonetu, w którym trzecia i czwarta zwrotka (tercyny właśnie) mają zazwyczaj charakter refleksyjny. Testament poetycki – utwór poetycki stylizowany na testament. Zawiera najczęściej ostatnią wolę poety, pożegnanie się z najbliższymi, niesie też przesłanie dla współczesnych bądź potomnych (np. Testament mój Juliusza Słowackiego). Topos – stały motyw, wątek, stereotypowe wyobrażenie. Pojawia się na przestrzeni wielu epok, pochodzi
U Układ rozkwitania – sposób konstrukcji wypowiedzi poetyckiej wprowadzony przez Tadeusza Peipera. Element początkowy wiersza (słowo czy zdanie) zostaje rozbudowany określeniami precyzującymi i wzbogacającymi, czyli „rozkwita”, nabierając pełniejszych znaczeń.
W Wiersz „bohaterski” (czyli heksametr) – w antycznej Grecji klasyczny 6-stopowy i 16-zgłoskowy wiersz, który był zarezerwowany dla eposu. To także nowożytny wiersz biały, zbudowany według tej samej miary. Wiersz sylabiczny – równozgłoskowy, o nieregularnych akcentach, w wersach dłuższych niż ośmiozgłoskowe występuje średniówka, czyli przerwa intonacyjna. Wiersz sylabotoniczny – równozgłoskowy, o regularnie rozłożonych akcentach. Układy następujących po sobie sylab akcentowanych i nieakcentowanych to stopy metryczne. Wzorowane są na językach starożytnych, opartych na iloczasie. Wiersz toniczny –
A Aluzja literacka – nawiązanie w utworze literackim do innego dzieła, zjawiska lub motywu literackiego lub postaci, będące świadomym zamierzeniem autora. Anakolut – wypowiedź celowo niepoprawna, np. zdanie urwane lub zlepek kilku zdań zbudowanych czy zestawionych wbrew regułom logiki i składni. Anakreontyk – nazwa pochodzi od poety greckiego Anakreonta, krótki wiersz o radosnym nastroju, wysławiający urodę życia, miłości i biesiady. Animalizm – zespół cech przynależnych zwierzętom, zwierzęcość, także przenośnie: zmysłowość. Animizacja (ożywienie) – nadanie
Mimesis w literaturze Mimesis to mniej więcej tyle, co naśladowanie; odnosi się do przedstawiania określonej rzeczywistości w literaturze. Dzieło możemy nazwać mimetycznym, gdy: to, co ono przedstawia, istniało niezależnie od aktu literackiego. relacja jest w miarę wierna i prawdziwa. Termin mimesis jest pochodzenia greckiego. Posłużył się nim Arystoteles w Poetyce. Arystoteles byt materialistą i realistą, tak więc nie widział w naśladowaniu nic zeego (przeciwnie – chwalił je i cenił), natomiast
Roman Jakobson wyróżnili dwa bieguny języka: metaforę i metonimię. Tym dwóm biegunom odpowiadają dwie odmienne tendencje budowania obrazu. Dążność do metafory to cecha np. romantyzmu i Młodej Polski, do metonimii – utworów realistycznych. Teorie metafory Jedną z najstarszych jest teoria Arystotelesa. Zdefiniował metaforę jako czynność transpozycji (przeniesienia) – zastąpienie nazwy właściwej nazwą przenośną. Wyróżnił następujące przeniesienia: z gatunku na rodzaj, z rodzaju na gatunek, z gatunku na gatunek z rodzaju
Każda epoka przynosi nowe zbiory zasad budowania utworów literackich. Dzieła, w których są one zawarte, nazywamy poetykami. Tworzyli je zwykle aktywni pisarze i filozofowie – jak w starożytności Arystoteles i Horacy. Teksty takie mają co najmniej podwójny charakter. Po pierwsze zawierają wizję, jaką na temat tego, jaka powinna być poezja, ma ich autor. Po drugie, mają też funkcję teoretyczno-literackiej pracy badawczej – zwykle odwołując się do pokrewnych lub przeciwstawnych przykładów literackich ilustrujących zawarte w poetyce
Przystępujesz do analizy i interpretacji wiersza. Co trzeba zauważyć? Oto stałe elementy wiersza: autor wiersza, tytuł, gatunek, podmiot liryczny, kontekst kulturowy i kontekst historyczny utworu, motyw główny, budowa utworu, środki stylistyczne. Tytuł wiersza Interpretowanie wiersza zacznij właśnie od tytułu! Jest ważną częścią utworu – to jakby jego wizytówka. Czasami poeci z niego rezygnują, ale zdarza się to rzadko i samo w sobie też może być faktem wartym interpretowania. W tytule możemy znaleźć wiele cennych informacji. Najczęściej
Arystoteles – nurt materialny Arystoteles (385-322 r. p.n.e.) – pilny uczeń Platona, stworzył teorię sprzeczną z idealizmem. Arystoteles był synem nadwornego lekarza króla Macedonii. Był sam potem nauczycielem królewicza Aleksandra Wielkiego. Ten człowiek twardo stąpał po ziemi i nie odpowiadała mu nauka, która prowadzi myśl ludzką poza realny świat. Idee czy nie idee Powiedział – badajmy ten świat, który znamy! Trzymajmy się tego, co możemy sprawdzić doświadczeniem – a idee?
Nie posługujemy się nimi w zwykłej mowie, ale występują w poezji, w prozie poetyckiej. Specjalnie używają ich autorzy, aby uatrakcyjnić teksty. Poetyzmy Wyrazy charakterystyczne dla języka poetyckiego, uważa się je za szczególnie wzniosłe, artystyczne: ruń, toń, kobierzec. Rzadko w zwykłej mowie i w zwykłym mieszkaniu mówimy o naszym dywanie, że trzeba by uprać… kobierzec. Neologizmy Wyrazy zupełnie nowe. Poeta stworzył sobie wyraz na potrzeby wiersza – ale normalnie takiego wyrazu nie ma, np. „światłoptacy”. (neologizm) Albo:
Kontekst kulturowy wiersza Co to jest kontekst? Kontekst to inne dzieło lub zjawisko z jakiejś dziedziny kultury lub sztuki, do którego odwołuje się nasz tekst. Bez znajomości kontekstu nie odczytamy sensu dzieła – nie zrozumiemy aluzji, czyli właśnie takiego nawiązania. Za to odczytanie kontekstu i rozszyfrowanie aluzji daje satysfakcję. Co może być kontekstem? Inny tekst literacki (także mitologia i Biblia) Ofelio, mnie i tobie niech Dania przebaczy: Zginę w skrzydłach, przeżyję w praktycznych pazurkach. Non