Temat powstania bezpośrednio podejmuje Słowacki już we wstępie dramatu – w Przygotowaniu. Złe moce biorą udział w przygotowaniach tego wydarzenia.
Z diabelskiego kotła kolejno wyłaniają się postacie przywódców:
- Adam Jerzy Czartoryski – oceniony niepochlebnie jako człowiek przesadnie ostrożny, zmienny i pyszny z racji swego arystokratycznego pochodzenia;
- Jan Skrzynecki – jego cechy to powolność, tendencja do odwlekania spraw, odkładania decyzji, cofania się i czekania;
- generał Jan Stefan Krukowiecki – określony nawet mianem zdrajcy, człowiek, który opuści swój naród;
- generał Józef Chłopicki – mimo że nosi wymowne nazwisko, jest niechętny chłopom i niższym warstwom, nie umie walczyć, wiecznie snuje plany;
- Julian Niemcewicz – w wizji przedstawiony jako konserwatywny starzec żyjący wspomnieniami;
- Joachim Lelewel – mól książkowy, niezdecydowany, zajęty wyłącznie problemami rodzinnymi.
W akcie III mowa o spisku, którego celem jest zamach na cara. Możemy to rozważać jako zawoalowany temat powstania. Społeczeństwo jest w tej sprawie podzielone. Jedynie młodzi oficerowie pragną walki, prezentują patriotyzm i nienawiść do wroga. Kler jest zachowawczy – proponuje cierpiętniczą ideologię i modły jako sposób działania. Lud, reprezentowany przez żołnierza, starca, nieznajomego – stanowi z kolei grupę, która nienawidzi cara i pragnie powstania, lecz potrzebuje przywódców. Wynik głosowania, które ma przesądzić o zamachu, wypada negatywnie (pięć do stu pięćdziesięciu). Kordian sam więc wyrusza, by zabić tyrana, lecz ponosi klęskę. Możemy zatem odczytać w dramacie cały przebieg powstania.
Zobacz:
Przedstaw najważniejsze wydarzenia w życiu Kordiana, bohatera dramatu Słowackiego
Kordian Juliusza Słowackiego jako sąd nad powstaniem listopadowym
Kordian jako dramat o powstaniu listopadowym. Jak Słowacki ocenia powstanie?
W jaki sposób dramat romantyczny nawiązuje do tematyki powstania listopadowego?