- Związki te są bardzo silne – można zaryzykować twierdzenie, że antyk opanował i określił renesans, stał się źródłem tej epoki, znaczniejszym może niż Biblia. Renesansowi twórcy byli olśnieni starożytną kulturą jako całością.
- Najświatlejsze umysły epoki zaczęły studiować historię starożytnych, ich dorobek literacki, filozoficzny, wreszcie ich języki. Efekt był taki, że przejęto np. wiele starożytnych gatunków literackich: odrodziły się pieśń, epigramat w postaci fraszki, tragedia, elegia, dialog.
- Ludzie renesansu przejęli punkt widzenia starożytnych filozofów: epikureizm i stoicyzm stały się modnymi receptami na życie, na wzór Horacego poszukiwano złotego środka, Jan Kochanowski tłumaczył jego Pieśni. W literaturze renesansu odżyły postacie starożytnej mitologii: muzy mieszkające „na wielkim Parnasie” (Kochanowski, Ku Muzom), Proteus (Do gór i lasów), Dafnis (Szymon Szymonowic) itd.
- W poszukiwaniu reform państwowych i ideału państwa Andrzej Frycz Modrzewski sięgnął do starożytnych filozofów (Platona i Cycerona).
- Sama idea humanizmu: antropocentryzm i harmonia także swym rodowodem sięgają filozoficznych założeń antyku, który eksponował człowieka, pozwalał mu na waśnie i konflikty z bogami – zupełnie inaczej niż średniowiecze.
Ślady antyku w polskim renesansie
- Uprawianie starożytnych gatunków (m.in. pieśń, tragedia, tren, sielanka).
- Autorytet:
- Wergiliusza,
- Cycerona,
- Horacego (tłumaczenia, wpływ na kształt polskiej twórczości).
- Nawiązania do filozofii starożytnych epikurejczyków i stoików, także do Horacego i filozofii złotego środka.
- Zdarzenia i osoby mitologiczne wplecione w polską literaturę (np. Odprawa posłów greckich).
- Antyczny kult twórcy i nieśmiertelnej sławy propagowany przez Jana Kochanowskiego.
- Antyczny ideał harmonii, proporcji i symetrii propagowany przez polskich humanistów.
- Aluzje do utworów starożytnych (np. I nie miłować ciężko i miłować / Nędzna pociecha Sępa-Szarzyńskiego jest odwołaniem do słynnego anakreontyku).
Uwaga!
Utwory antyczne odczytywano w renesansie jako źródła pouczeń moralnych – tak było z wędrówką Eneasza i Odyseusza. Bardzo żywotny i popularny był w renesansie mit trojański – w malarstwie zwłaszcza dużym powodzeniem cieszył się wdzięczny temat sądu Parysa. W literaturze polskiej zainteresowanie tym mitem także pozostawiło swój ślad w postaci Odprawy posłów greckich Jana Kochanowskiego.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c160-renesans/renesans-w-polsce
Tablica najważniejszych twórców i tematów polskiego renesansu
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c269-powtorka-z-polskiego/c272-renesans/polski-renesans-2
