„Żyłem i z rzeczy ludzkich nic nie jest mi obce” – zinterpretuj te słowa jako motto twórczości Leopolda Staffa (na wybranych przykładach)
Leopold Staff był poetą trzech pokoleń. Zaczął pisać w okresie Młodej Polski, tworzył w 20-leciu międzywojennym, w czasie wojny i po wojnie. Nic więc dziwnego, że w jego utworach odzwierciedliły się różne prądy i tendencje literackie, i różne doświadczenia życiowe. Młodość, dojrzałość i jesień życia odbiły się w poezji Staffa. Zawieruchy dziejowe i rewolucje literackie także znalazły wyraz w twórczości poety.
Czy rozpoznajesz aluzję literacką w cytacie z wiersza poety?
Oczywiście, że rozpoznajesz.To jeden z najsłynniejszych cytatów humanizmu, maksyma Terencjusza
Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce.
Staff podpisuje się pod klasyczną deklaracją antycznego myśliciela w znanym wierszu Chciałem już zamknąć dzień.
Najważniejsze wiersze młodopolskie
Nazwisko Staffa kojarzy się z Deszczem jesiennym. Mówiąc o tym wierszu, podkreśl, że występują w nim cechy typowe dla poetyki młodopolskiej. Wymień:
- muzyczną nastrojowość (nagromadzenie wyrazów onomatopei: „deszcz dzwoni”, „jęk”),
- malarskość (wpływy impresjonizmu! – „dal ciemna”, „szaro”, „mglisto”),
- symbolizm („smutny szatan” jako symbol wyrządzonego przez samego siebie zła).
Zauważ humanistyczną pełnię Staffowskiego odczuwania: ulegając młodopolskim nastrojom, nie zapomina on, że na świecie zdarzają się także konkretne, mniej poetyckie tragedie („zmarł nędzarz”, „spaliły się dzieci”, „byłem na jakimś pogrzebie”).
Teraz czas na Curriculum vitae! Jest to pierwszy utwór, w którym Staff dokonał twórczego bilansu, podjął próbę zerwania ze stylistyką młodopolską, ogłosił postawę afirmacji świata i zadeklarował się jako wielbiciel jego naturalnego piękna
Dopiero od posągów, od drzew i od trawy,
Nauczyłem się prostej, pogodnej postawy.
Z kolei wiersz Kowal to demonstracja potęgi człowieka i bergsonowskiej woli mocy. Jak widać to prawda: nic co ludzkie, żaden aspekt nie jest obcy poecie.
Okres międzywojenny
To już czas dojrzałego klasycyzmu. Najważniejsze i najbardziej charakterystyczne są wówczas wiersze: Kartoflisko, Lipy, Wysokie drzewa, Ars poetica. Pierwszy jest o tyle istotny, że pojawia się w nim nowy w poezji Staffa motyw powszedniości i rodzimości. Jego wprowadzenie to dowód, że poeta dostrzega urok życia także poza klasycznym pięknem! W Lipach Staff odwołuje się do tradycji czarnoleskiej, która jest dla niego niedoścignionym poetyckim wzorem. Urzeka tu głębokie odczuwanie radości życia i uroku przyrody. Poezja Staffa wzbogaciła się o nowe elementy: prostotę opisu polskiego pejzażu, zwrot ku codziennej i niepoetyckiej tematyce. A jeśli chodzi o formę, to starał się on – przy zachowaniu cech klasycznych – o nadanie wierszowi swobody i lekkości.
Wojna i po wojnie
Jak przystało na dojrzałego humanistę, Staff przyjął wojnę spokojnym, wyważonym lirykiem Pierwsza przechadzka. Napisany we wrześniu 1939 r., był owocem kolejnych doświadczeń życiowych poety: wojennego zagrożenia i niewygód spowodowanych bombardowaniami (głód, chłód, zniszczenia). Rozpowszechniany w konspiracyjnych antologiach niósł pocieszenie i nadzieję
(…) przejdą dni ciężkie
Będziemy jeszcze mieszkać w swoim domu,
Będziemy stąpać po swych własnych schodach
Charakterystyczne teksty z okresu powojennego to: Chciałem już zamknąć dzień, Podwaliny i Most. Pierwszy – to refleksja poety, który mimo zaawansowanego wieku nie chce pozostawać obojętnym wobec rodzącego się na nowo życia
(…) Zerwałem się na równe nogi,
Przed wysokimi stanąłem schodami
– to aluzja do poezji Jana Kochanowskiego.
Pamiętaj!
o debiutanckim tomiku Leopolda Staffa Sny o potędze i najbardziej znanych utworach poety pochodzących z kolejnych zbiorów.
Nie może wśród nich zabraknąć wierszy:
- Kowal,
- Deszcz jesienny,
- Curriculum vitae.
Ten pierwszy wyraża – na przekór dekadenckim tendencjom epoki – chęć aktywnego życia, wychodzenia naprzeciw trudnościom i zmagania się z nimi: „(…) Silniejszy jestem, cięższą podajcie mi zbroję”.
Oto optymizm i siła młodości!
Czy rozpoznajesz aluzję literacką w cytacie z wiersza poety?
Oczywiście, że rozpoznajesz.To jeden z najsłynniejszych cytatów humanizmu, maksyma Terencjusza
Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce.
Staff podpisuje się pod klasyczną deklaracją antycznego myśliciela w znanym wierszu Chciałem już zamknąć dzień.
Zobacz:
Co możesz powiedzieć o twórczości Leopolda Staffa w dobie dwudziestolecia międzywojennego?