Problematyka patriotyczna w utworach Jana Kochanowskiego.
We wstępie
zaznacz wagę tematu w twórczości Jana Kochanowskiego. Ojczyzna, patriotyzm, sprawy kraju zajmowały w twórczości Jana Kochanowskiego bardzo ważne miejsce. Temat ten obecny jest nawet we fraszkach.
W rozwinięciu przytocz dowody
- We fraszce Na sokalskie mogiły poeta wyraża pogląd, iż najbardziej szczytna i mężna to śmierć za ojczyznę.
- Wśród pieśni patriotycznych najbardziej znana jest Pieśń V (O spustoszeniu Podola) nawiązująca do najazdu Tatarów na Podole. Adresatem utworu jest polska szlachta, którą Kochanowski gani za niestrzeżone granice, brak stałego wojska i dbanie o własne interesy, a nie dobro kraju. Liczy na to, że sugestywne obrazy, takie jak zrabowane majątki, spustoszona ziemia, gwałt na szlacheckich córkach, porywanie dzieci i kobiet do niewoli, przemówią do wyobraźni szlachty i wywołają chęć zemsty. Poeta ostrymi słowami woła do czytelników, jego zwroty są nacechowane emocjonalnie, używa rozkaźników: „Polaku!”, „cny Lachu!”, „nie ustępuj kroku!”, „skujmy talerze, pieniądze gotujmy, dajmy!”.
Pieśń kończy się ostrzeżeniem:
Cieszy mię ten rym: „Polak mądry po szkodzie”;
Lecz jeśli prawda i z tego nas zbodzie,
Nową przypowieść Polak sobie kupi,
Że i przed szkodą, i po szkodzie głupi.
- Przytocz kolejną pieśń o wymowie patriotycznej – Pieśń XII (Księgi wtóre) opiewająca cnotę i prawość człowieka, który swoje życie poświęca ojczyźnie. Takich ludzi – patriotów – nagradzać będzie także Bóg po śmierci. Słynny cytat z tej pieśni:
A jeśli komu droga otwarta do nieba,
Tym, co służą ojczyźnie.
- Nawiąż do Odprawy posłów greckich. Nadmień, że choć akcja rozgrywa się w starożytnej Troi, omawia problem aktualny również w czasach Kochanowskiego. Dylemat bohaterów dramatu: czy oddać Helenę posłom i uchronić ojczyznę od wojny, czy pozostawić ją w Troi według życzenia królewicza, a ojczyznę narazić na wojnę – jest obrazem uniwersalnego problemu stawiania interesów prywatnych ponad sprawy kraju. Antenor – jest przykładem patrioty, Iketaon – posła przekupnego, wynajdującego sztuczną argumentację do zrealizowania woli Parysa. Jeden z posłów wygłasza pełne gorzkiej prawdy słowa:
O nierządne królestwo i zginienia bliskie,
Gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwość
Ma miejsca, ale wszystko złotem kupić trzeba!
Troja jest alegorią Polski – trojański ustrój polityczny to tak naprawdę ustrój szesnastowiecznej Rzeczypospolitej, widać też podobieństwo Rady Trojańskiej do sejmu i analogie w obradach poselskich.
Zakończ wnioskiem
Jan Kochanowski ujawnia się w swoich utworach jako patriota i obywatel myślący o dobru ojczyzny. Tworzy w świetnych dla Rzeczypospolitej czasach – a mimo to dostrzega zagrożenia, potrafi wytknąć rządzącym błędy. Najistotniejsza wydaje się przy tym jego refleksja ogólna o obywatelu, ojczyźnie i władzy – bo jest ponadczasowa, obowiązuje tak w starożytności, renesansie, jak i współcześnie.
Zobacz:
O czym traktuje Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego?
Jaką filozofię zawarł Jan Kochanowski w pieśniach i fraszkach?