Tematy:

  • Sąsiedzi powinni sobie pomagać – oceń wzajemne stosunki między sąsiadami w wybranym utworze literackim lub na podstawie własnych obserwacji.
  • Zamiarom Cześnika, który chce „wykurzyć” sąsiada z zamku, staje na przeszkodzie Rejent, naprawiający mur. Opowiedz o konflikcie bohaterów „Zemsty” Aleksandra Fredry.
  • Historia pewnego konfliktu. Na podstawie wybranej lektury opisz spór sąsiedzki, który najbardziej utkwił Ci w pamięci?

Kim są Twoi sąsiedzi?
To osoby, z którymi wymieniamy codzienne uprzejmości, np. „dzień dobry, czy u pani też nie grzeją”? Ci z góry, z którymi kontaktujemy się, kiedy imprezują za głośno albo zalewają nam mieszkanie? Ludzie, u których możemy poczekać na rodziców, kiedy akurat zapomnimy kluczy i którym robimy zakupi, kiedy są chorzy… A może to ci, którzy opiekują się naszym mieszkaniem, przychodzą do nas na imprezy i sporo nam o sobie opowiadają?

Pomyśl, który sposób kontaktowania się z sąsiadami najbardziej Ci odpowiada? Jakie dobre i złe strony ma każdy z tych modeli sąsiedztwa? Jakie każdy z nich przynosi udogodnienia, a jakich przysparza kłopotów? Czy lepiej traktować sąsiadów jak rodzinę i przyjaciół, czy zachować dystans?

 

Sąsiedzi jak rodzina

Trudno odróżnić ich od rodziny. Wiedzą o nas niemal wszystko. Ich sprawy są naszymi sprawami. Prawie zawsze można na nich liczyć.

  • Mieszkańcy kamienicy przy ul. Złotej 25 z serialu Dom znają się bardzo dobrze i wiedzą o sobie niemal wszystko. Z niecierpliwością wyczekują swoich powrotów po wyzwoleniu. Kto wróci, a kto nie? Jednoczą się w trudnych sprawach, wspólnie świętują radosne chwile – urodziny i śluby. Osobą jednoczącą sąsiadów jest dozorca Popiołek, z którym wszystko można załatwić.
  • Nie zawsze taka sąsiedzka zażyłość wygląda różowo. Obejrzyjcie film Skarb, którego bohaterami są lokatorzy jednego mieszkania, przymusowo zakwaterowani w sąsiednich pokojach i utrudniający sobie nawzajem życie (wspólna łazienka, przechodnie pokoje, próby pana Ziółko, który uczy się naśladować różne głosy, bo jest radiowcem.) Jak w tych warunkach ma funkcjonować młode małżeństwo?
  • Na zasadzie wspólnoty funkcjonuje zaścianek Dobrzyńskich opisany w Panu Tadeuszu. A w Krzyżakach Henryka Sienkiewicza Maćko z Bogdańca i Zych ze Zgorzelic często odwiedzają się, razem polują, razem się leczą, Zbyszko i Jagienka właściwie wychowują się razem, a starzy sprzyjają ich małżeństwu.

 

Przyjaciółka domu

Sąsiadka od wszystkiego. Pożyczy szklankę cukru, a jeśli trzeba, to i pieniądze. Poradzi, jak postąpić w trudnej sytuacji. Wesprze radą, pożyczy sukienkę albo pomoże upiec tort na urodziny.

  • Takim typem jest sąsiadka Pawła z Wojny domowej (w filmie grała ją Alina Janowska). Łagodzi konflikty chłopca z rodzicami, wpada na chwilę pogadać z jego mamą. Jest miła, uprzejma, uczynna, zawsze uśmiechnięta. Jest „młodzieżowa”, nowoczesna, więc występuje w roli powiernicy Pawła i rozjemczyni w jego konfliktach z matką. Służy swym czasem, radą i uśmiechem.

Można jednak spojrzeć na nią inaczej. W jej życzliwym zachowaniu, pozornie bez zarzutu, można dopatrzeć się wścibstwa, naruszania prywatności, zabierania innym czasu. Zauważ, że to jest sąsiadka, która o domu Pawła, jego rodzicach, ich zajęciach, obowiązkach, problemach niemal wszystko wie. Czy nie jest też niewłaściwe, że pośredniczy pomiędzy synem a matką?

  • Podobny typ to kobieta pracująca, odwiedzająca inżyniera Karwowskiego w Czterdziestolatku. Nie jest wprawdzie sąsiadką, ale chyba mieszka na tym samym osiedlu, bo ciągle pojawia się w okolicy. To ona tłumaczy sfrustrowanej pani Magdzie zachowania jej męża. To ona uczy Karwowskich, jak żyć.

 

Wścibska i złośliwa

To typ, który siedzi w oknie i śledzi wszystkich przechodzących. Nasłuchuje, czy woda nie kapnęła gdzieś z kranu i czy ktoś przypadkiem za głośno nie trzasnął drzwiami. Czasami robi to pod maską życzliwości, pomocy, dobrej rady i podtrzymywania dobrosąsiedzkich stosunków.

  • Gdzieś na pograniczu pomiędzy „przyjaciółką domu” a wścibską złośnicą sytuuje się pani Małgorzata Linde z Ani z Zielonego Wzgórza.

Długoletnia sąsiadka Maryli wielokrotnie przestrzega ją lub źle jej radzi, miesza się do wszystkiego, ma niewyparzony język – początkowo okazuje się bardzo niedelikatna i surowa wobec Ani. Czasami jednak pomaga, np. uświadamiając Mateuszowi, że Ania nie ma sukienki z bufkami.

 

Otwarta wojna, czyli sąsiad – wróg

To ten, który po raz kolejny zalał nam mieszkanie albo tłukł się po dwudziestej drugiej. Na wsi to ten, który przyorał znowu kawałek naszego pola, po raz kolejny zerwał jabłka z naszej jabłonki albo wpuścił bydło w nasze zboże.

  • Konflikty sąsiedzkie mieszkańców wielkiego osiedla z lat 70. oglądamy w Czterdziestolatku, a lata 80. możemy obejrzeć w serialu Alternatywy 4.
  • Groteskowy spór o miedzę dotyczył zbójników z Janosika – Pyzdry i Kwicoła. O podobne sprawy kłócili się Kargul i Pawlak z Samych swoich – sąsiedzi ze Wschodu, którzy swe konflikty z Kresów przenieśli na ziemie zachodnie, dokąd po wojnie zostali wysiedleni. Małżeństwa ich dzieci tylko częściowo złagodziło wieloletni konflikt.
  • W Ogniem i mieczem Rzędzian przeznacza zdobyte pieniądze na proces pomiędzy rodzicami a sąsiadami, który toczy się od lat.
  • Oś konfliktu komedii Aleksandra Fredry Zemsta stanowi walka o mur graniczny. Spór o zamek pomiędzy Horeszkami a Soplicami to z kolei ważny wątek Pana Tadeusza: Hrabia rywalizuje z Sędzią, ale rywalizują też ich słudzy: klucznik Gerwazy i woźny Protazy.

 

Przyjaciółka od serca

Mieszka w sąsiednim domu albo pokoju. Stuka w ścianę albo wymienia z nami tajemne listy. Typowym przykładem są tu Ania i Diana z Ani z Zielonego Wzgórza, które opracowały cały system sygnałów (latarką) i rytuał sąsiedzkich wizyt. A bohaterowie Dzieci z Bullerbyn komunikują się poprzez listy wysyłane po sznurku przez okno.

 

Sąsiad – moja miłość

Czasami bywa i tak. Gilbert z Ani z Zielonego Wzgórza najpierw był jej śmiertelnym wrogiem, potem został przyjacielem, a w końcu po wielu różnych perturbacjach stał się jej mężem.

Bardziej intensywnie przebiegał romans Aliny i Wicia z Kroniki wypadów miłosnych Konwickiego. Nie było mowy o przyjaźni, od razu dopadło ich wielkie gimnazjalne uczucie, z podglądaniem, randkami i romantycznym spełnieniem.

 

Powtarzające się sąsiedzkie wątki i motywy:

  • konflikt sąsiadów zakończony małżeństwem młodych z dwóch zwaśnionych rodów (Zemsta, Pan Tadeusz, Sami swoi);
  • podglądanie (Krótki film o miłości, książki Lucyny Legut, Kronika wypadków miłosnych);
  • tajna komunikacja sąsiadów przyjaciół lub zakochanych (Ania z Zielonego Wzgórz, Dzieci z Bullerbyn, Zemsta). mięci.

 

Jakie książki wymienić

  • Pan Tadeusz Adama Mickiewicza
  • Krzyżacy Henryka Sienkiewicza
  • Zemsta Aleksandra Fredry
  • Ania z Zielonego Wzgórza LucyMaud Montgomery
  • Wojna domowa Miry Michałowskiej
  • Jeżycjada Małgorzaty Musierowicz
  • Blaszany bębenek Güntera Grassa
  • Opowiadania na czas przeprowadzki Pawła Huellego

Jakie filmy przypomnieć

  • Sami swoi, Nie ma mocnych, Kochaj albo rzuć
  • Czterdziestolatek
  • Alternatywy 4
  • Skarb
  • Janosik
  • Wojna domowa
  • Pan Tadeusz
  • Dekalog VI (Krótki film o miłości)

 

Zobacz:

Swój i obcy w literaturze

Swój i obcy – TEST

Swój i obcy – motyw literacki