Dlaczego Michasia z opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza można nazwać współczesnym Ikarem?
Flamandzki malarz Breughel na swym obrazie zatytułowanym Upadek Ikara upamiętnił śmierć legendarnego śmiałka – mitologicznego Ikara. Jarosław Iwaszkiewicz nawiązał do tego obrazu w swoim opowiadaniu pt. Ikar. Ikar był Ateńczykiem. Synem Dedala, znakomitego architekta. Michał natomiast, bohater opowiadania, szesnastoletnim chłopcem, który żył w latach okupacji. Mimo odległych czasów, w jakich obaj żyli, losy Ikara i Michasia są podobne.
Obaj przebywali w niewoli i pragnęli się z niej wyrwać. Ikar dążył do zrealizowania własnych marzeń. Chciał być wolny i bezpieczny, jednak niewola nie pozwalała na to. Podobnie Michaś, który żyjąc w latach okupacji, nie zaznał bezpiecznego życia. Wojna przypadła na okres jego dzieciństwa i zniszczyła plany oraz marzenia związane z przyszłością.
Obaj oderwali się od rzeczywistości i zapomnieli o czyhającym na nich niebezpieczeństwie. Ikar z legendarnego mitu chciał czuć się wolnym. Wraz z ojcem skonstruowali skrzydła, wykorzystując przyrodę. Dzięki pszczelemu woskowi i gęsim piórom mogli zasmakować wolności. Ikar czuł się niezależny i był świadomy, że dokonał czegoś niezwykłego. Stali się ptakom równi, pokonując prawa przyrody. Michaś natomiast szukał spokoju i niezależności w książkach. Przy nich czuł się wolnym i szczęśliwym. Mógł choć na chwilę zapomnieć o troskach codziennego życia i o kłopotach związanych z nim.
Obaj zginęli tragicznie. Ikar, który był symbolem marzeń i pragnień ludzi o oderwaniu się od ziemi, o pokonaniu przestworzy, bardzo lekkomyślnie podchodził do sprawy – cechował go idealizm. Był tak zafascynowany lotem, iż zapomniał o przestrogach ojca. Będąc zbyt blisko słońca, które stopiło wosk, Ikar runął do morza. Michaś, który był zauroczony treścią książki, zapomniał o otaczającym go świecie. Tak pogrążył się w czytaniu, że nie zauważył nadjeżdżającego samochodu gestapowców. Po chwili już Michaś jechał w stronę alei Szucha, ulicy, na której znajdowała się siedziba gestapo. Bronił się, przypisując całą winę książce, która stała się jego zadośćuczynieniem.
Ich śmierć nie została przez nikogo zauważona. Życie toczyło się dalej. Wokół tylu ludzi, ale nikt prócz narratora opowiadania nie dostrzegł tragedii młodego Polaka. Ludzie zatopieni w przyziemnych troskach i kłopotach nie zauważają nieszczęść bliźnich. Wszędzie toczy się normalne, zwyczajne życie.
Ikar jest patronem i duszą przewodnią marzycieli, wynalazców i rozmaitych twórczych eksperymentatorów. Michasia także można nazwać współczesnym Ikarem, mimo iż jego losy toczyły się w innej epoce, ale były podobne.
Breughel na słynnym płótnie nie wyeksponował upadku Ikara. Gdzieś tam w tle widać chłopięcą nogę, a życie toczy się dalej. Ernest Bryl napisał o tym:
Breughel, co osiwiał,
pojmując ludzi, oczy im odwracał
od podniebnych dramatów (…)
Wciąż o Ikarach głoszą.
Wstęp
Krótki, od razu wprowadzający odbiorcę w materię, w krąg autorów i sprawy bohatera. Brueghel, Iwaszkiewicz i sam Ikar – z mitologii, a Michaś z opowiadania. Innymi słowy, praca przypomina, kto jest kim i owo przypomnienie podsumowano zdaniem: „Mimo odległych czasów, w jakich żyli obaj chłopcy, losy Ikara i Michasia są podobne”. Wstęp jest bardzo dobry. Nie ma tu biografii bohaterów ani twórców, teza zaś podsumowuje krótkie przywołania osób i dzieł. Oczywiście – można to zrobić inaczej. Tezę dać na początek. Najpierw przedstawić Michasia – potem Ikara. Przytoczyć cytat Iwaszkiewicza. Przytoczyć cytat Brylla. Wyeksponować treść obrazu Breughla. To leży już w gestii autora.
Rozwinięcie
Składa się z trzech fragmentów, wydzielonych akapitami, otwartych słowami „Obaj”. Oznacza to, że porównuje się i wskazuje podobieństwa – tak jak tego wymaga temat. To dobry pomysł kompozycyjny, lepszy niż kolejne charakterystyki: najpierw Ikara, potem Michasia, a zapewne takie rozwiązanie przyjęłoby wiele osób. Podobieństwa są tu zestawione trafnie: niewola, marzenia, zlekceważenie rzeczywistości – wreszcie tragiczna śmierć, podobnie niezauważona przez ludzi. Tę ostatnią uwagę poparto cytatem – co jest ozdobą pracy, a zarazem argumentem potwierdzającym słuszność sądu.
Zakończenie
Ma jakby dwie części. Pierwszą – wniosek o podobieństwie bohaterów, co jest słusznym zamknięciem pracy. Drugą – znów odwołanie do Breughla i do wiersza Ernesta Brylla.
Zobacz:
Dlaczego opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza nosi tytuł Ikar?