Masz rozstrzygnąć, czy Michaś z opowiadania Iwaszkiewicza i mitologiczny Ikar to podobni bohaterowie.
Doszukujesz się paralelizmów pomiędzy treścią mitu a fabułą opowiadania.
- paralelizm – równoległość; współrzędność; jednoczesność
- paralela – porównanie, zestawienie podobnych, analogicznych cech
- motyw – pewna myśl, schemat, powtarzający się element kompozycyjny, zasada dająca się wyróżnić w dziele sztuki (utworze literackim).
Przypomnij sobie mit o Dedalu i Ikarze!
Budowniczy labiryntu na Krecie – Dedal – wymyślił niezwykły sposób na ucieczkę z wyspy.
Dla siebie i swojego syna, Ikara, sporządził olbrzymie skrzydła z ptasich piór sklejonych woskiem. Przytwierdzone do ramion, unosiły ich nad ziemią. Ojciec ostrzegał syna, by nie unosił się zbyt wysoko (promienie słońca mogły roztopić wosk) i nie szybował za nisko (pióra mogły nasiaknąć wodą). Ikar jednak nie posłuchał rad ojca. Był tak zachwycony możliwością latania, że zbliżył się do słońca na niebezpieczną odległość. Promienie roztopiły wosk. Pióra zaczęły odpadać. Ikar runął na ziemię.
Całemu zajściu przyglądali się pracujący na dworze ludzie (rybak, pasterz, rolnik). Podziwiali niezwykły lot człowieka, który wydarł ptakom tajemnicę unoszenia się w powietrzu.
Porównujemy obie postacie. Zaznaczamy podobieństwa, paralele, motywy
- Młodość – obydwaj bohaterowie są młodzi i ambitni, kochają wolność, swobodę, niezależność; nic nie robią sobie z nakazów starszych.
- Marzenia – bujają w obłokach (jeden dosłownie, drugi w przenośni); za realizację marzenia płacą najwyższą cenę.
- Wolność – obydwaj uciekają przed niewolą; wolność jest wartością, którą cenią najbardziej.
- Kara – ponoszą karę za chwilę zapomnienia; nie dostosowali się do reguł świata, złamali zakazy. Dokonali wyboru, który nie był dla nich dobry.
- Śmierć – katastrofa obu jest bezsensowna, głupia. Tylko najbliżsi – ojciec Ikara – i bardzo wrażliwi – narrator opowiadania o Michasiu – dostrzegają stratę.
- Samotność – choć wokół Michasia było sporo ludzi, a lot Ikara śledzili pracujący na polu, nikt nie zauważył ich tragedii.
Motyw Ikara w innych utworach i dziełach sztuki
Dedal i Ikar – wiersz Zbigniewa Herberta
Ikar (wbrew przestrogom ojca) nie zachowywał się rozważnie, dał się zwieść złudzeniom, że… może latać. A skrzydła to przecież przenośnia, ozdoba…
Jego katastrofa to nie – jak w micie – przypadek. To świadomy wybór, reakcja na słowa ojca, który wmawia mu, że to, co widzi się z góry, jest tylko malarską artystyczną kreacją, grą świateł. A Ikar nie chce patrzeć na świat oczami artysty. To dla niego strata czasu. Chce być bliżej ziemi (dosłownie i w przenośni). Przecież na dole jest tyle sensownej pracy! Ikar nie chce być odkrywcą, wielkim lotnikiem. Nie przypomina mitologicznego bohatera. Nie jest odważny, romantyczny, nie ma w nim brawury, młodzieńczej bezmyślności. Wybiera śmierć, bo nie rozumie ojca, nie potrafi sprostać jego oczekiwaniom. To zwykły człowiek, który w powietrzu nie czuje się dobrze.
(…) Był taki młody nie rozumiał że skrzydła są tylko przenośnią
trochę wosku i piór i pogarda dla praw grawitacji
nie mogą utrzymać ciała na wysokości wielu stóp (…)
Jak wyjaśnić przesłanie dotyczące Ikara zawarte w wierszu Zbigniewa Herberta Dedal i Ikar?
Wciąż o Ikarach głoszą – wiersz Ernesta Brylla
Ludzie niesłusznie rozprawiają o rzekomym męstwie Ikara. Ale to typowe, bo tak już jest, że lepiej zapamiętujemy tych, którym zdarzy się coś złego. Świat głośno i namiętnie analizuje czyjeś tragedie. Natomiast ci, którzy konsekwentnie, ale bez wielkiego huku przeszli przez życie (jak Dedal postawili sobie jakiś cel i go osiągnęli), są przemilczani.
Lot Ikara był bezmyślny, dlatego nie mógł się skończyć dobrze.
(…) Dano nam tyle męstwa co je ćmy gromadą
skwiercząc u lampy objawiają (…)
Prawa i obowiązki – wiersz Tadeusza Różewicza
Czy można potępić ludzi, którzy nie zareagowali na tragedię Ikara? Zajęci przyziemnymi sprawami, nie reagują na upadki innych? Na takie pytania próbuje odpowiedzieć podmiot liryczny. Dochodzi do wniosku, że…
(…) oracz winien orać ziemię
pasterz pilnować trzody
przygoda Ikara nie jest ich przygodą (…)
Pejzaż z upadkiem Ikara – obraz Pietera Brueghela starszego
To właściwie nie ilustracja mitu, a jego interpretacja. W roli głównej – mimowolni świadkowie lotu i upadku Ikara. Rolnik, rybak i pasterz, zajęci swoją pracą, nie dostrzegają tragedii chłopca. Nie są widzami, jak w micie. Nie podziwiają niezwykłych latających postaci. Zajęci są swoimi przyziemnymi sprawami.
Obraz ma delikatną tonację kolorystyczną. Bije z niego spokój i monotonia dnia codziennego. Jedynym elementem świadczącym o obecności Ikara jest ledwo widoczna, znikająca w wodzie stopa.
Upadek Ikara – obraz Petera Paula Rubensa
Doskonała ilustracja mitu greckiego, próba oddania prawdziwości zdarzenia (realizm!). Ikar spada, a lecący obok ojciec nie może mu pomóc. W mimice, układzie mięśni, bezładzie ciała, barwach widać dramat. Zwracają uwagę skrzydła, ich symbolika. Uniesione do góry zapewniają lot, uszkodzone – ciągną w dół, są mordercą.
Zobacz:
Dlaczego opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza nosi tytuł Ikar?
Dlaczego Michasia z opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza można nazwać współczesnym Ikarem?